Intermezzo – Kunst in openbare ruimte

Waar ik het zo langzamerhand ook wel een beetje mee gehad heb, zijn de publieksparticipatieve kunstwerken.

Begrijp me goed, hoor, alle respect en waardering voor in eendrachtige samenwerking tussen kunstenaars en buurtbewoners/jongeren/kinderen verwezenlijkte kunst, die absoluut haar waarde heeft en die ik in sommige gevallen zelfs mooi of een aanwinst vind.

Toch kunnen die publieksparticipatieve kunstwerken niet tippen aan het echte werk. Kenmerkend is bijvoorbeeld dat ze zonder uitzondering proberen te behagen. Ze roepen geen vragen op, stellen niets aan de kaak, prikkelen niet, emotioneren niet, schuren niet. Allemaal dingen die ‘echte’ kunst, als het goed is, wel doet.

Wat valt wat betreft kunstwerken in de openbare ruimte de komende jaren eigenlijk te verwachten van de gemeentelijke overheid? Weinig tot niets, vrees ik, afgaand op de verkiezingsprogramma’s van drie aan de komende gemeenteraadsverkiezingen deelnemende partijen.

Het meeste hoopvol stemt me het programma van de SP (klik hier en ga naar plan 47). Die partij wil nieuwe kunstwerken op straten en pleinen en de kunstencommissie nieuw leven inblazen. Alleen: waarom zou er voor die nieuwe kunstwerken een wedstrijd moeten worden uitgeschreven, zoals de SP wil? Zo laat je het behagen en de publieksparticipatie via een zijdeur toch weer binnen. Bovendien staat een wedstrijd bijna altijd garant voor allerlei heibel en gedoe. Maar goed, de wil is er. En dat is vergeleken bij CDA en PvdA al heel wat. Het verkiezingsprogramma van het CDA heb ik van links naar rechts en van voor naar achter doorgenomen. Misschien zou ik het ook nog eens van boven naar beneden moeten proberen, want over kunst in de openbare ruimte ben ik vooralsnog niets tegengekomen. Bij de PvdA wel (klik hier en ga naar paragraaf 1.5 punt 3): ‘Kunst in de openbare ruimte wordt gestimuleerd.’ Op welke manier wordt er helaas niet bijgezegd. Of is de toevoeging ‘Initiatieven vanuit samenleving en bedrijfsleven worden ondersteund’ een verduidelijking van dit standpunt? Zo ja, dan blijven we bij de PvdA weer vier jaar opgescheept zitten met behaag- en publieksparticipatieve kunst. ‘Ondersteunen’ klinkt overigens ook wel heel erg passief. Had er dan op z’n minst ‘bevorderen’ van gemaakt.

Moeten we dan wanhopen? Dat valt nog te bezien. Zo heb ik nog geen programma’s van D66 en Essentie kunnen ontdekken. Mochten ook die op het punt van kunst in de openbare ruimte tegenvallen dan moeten we onze toevlucht misschien maar zoeken in de klassieker ‘Geen woorden, maar daden.’ Want woorden zijn ook niet alles. ‘Het kunstfonds wordt eenmalig op peil gebracht en jaarlijks gevoed’, schreef het CDA in z’n vorige verkiezingsprogramma. Mooi niet dus. Erger: de afgelopen vier jaar heeft het CDA geen enkel initiatief genomen het kunstfonds te reactiveren. Zo blijkt maar weer eens dat initiatieven nemen buiten verkiezingstijd niet het sterkste punt van het CDA is.  

Maar de geringe waarde van woorden valt het best te illustreren aan de hand van het vorige verkiezingsprogramma van de PvdA(-PK). Daarin heette het op bladzijde 6: ‘Er komt een meer vanzelfsprekende plek voor kunst in de openbare ruimte. Bestaande kunst wordt goed onderhouden en onder de aandacht gebracht van burgers en bezoekers. Bij nieuwe (bouw)projecten, centrumplannen, speel- en ontmoetingsplekken wordt nadrukkelijk bekeken hoe kunst een extra dimensie kan geven aan het initiatief. De deskundigheid van gerenommeerde kunstdeskundigen en nieuw talent (uit de regio) wordt hiertoe ingeroepen.’ Woorden die mij uit het hart waren gegrepen, maar die de afgelopen jaren holle frasen zijn gebleken: niets, werkelijk helemaal niets, is er van waargemaakt. Het kan nauwelijks anders of als PvdA’er wil je bij het herlezen van deze woorden het liefst in een héél donker, héél klein hoekje wegkruipen.

O ja, nu we het toch over kunst hebben: iemand enig idee waar De ontmoeting, het kunstwerk van Wim Rijvers dat jarenlang de Markt in Lottum sierde, is gebleven?