Klein mysterie 559 – Waers

Over waers  en eigenwijs ging het, op het feestje vrijdag. Een van de feestvierders beweerde met veel aplomb dat ‘eigenwijs’ het Nederlandse equivalent is van het dialectwoord waers. Welke argumenten omstanders ook aandroegen voor de onjuistheid van z’n opvatting, meneer hield ijzerenheinig vol. Schoolvoorbeeld van waersigheid, aangelengd met een scheutje eigenwijsheid.

Waarschijnlijk omdat ik wel eens over dialect en dialectwoorden schrijf, zien sommigen mij als autoriteit op het gebied van het Horster dialect. Volkomen ten onrechte: ik ben niet meer en niet minder dan een eenvoudige dialectspreker die dialectologisch gezien niet in de schaduw kan staan van de generaties voor hem. En ben ik eigenlijk niet per definitie onbevoegd iets over het Horster dialect te zeggen, met in plaatsen als Meerssen, Tienray en Wehl opgegroeide grootouders? Desalniettemin werd ook mijn oordeel in het waers-eigenwijs-dispuut op prijs gesteld. Hoewel waerse  doorgaans mijn sympathie hebben en enige waersigheid  mij zelf misschien ook niet helemaal vreemd is, kon ik er in dit geval toch onmogelijk onderuit me aan te sluiten bij het waers≠eigenwijs-kamp. Hoe ik waers  dan in het Nederlands zou vertalen? ‘Met koppig’, antwoordde ik, zonder er al te lang over na te denken. Toen ik de volgende dag nog een enkele gedachte aan de kwestie wijdde, kwam het me voor dat ‘tegendraads’ misschien wel dichter in de buurt kwam. È maes inne taes  bracht me weer aan het twijfelen:  

Twee andere dialectwoordenboeken er maar eens bijgehaald. Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum  (p. 326):

wers dwars, onwillig; wersigheid dwarsdrijverij

En het Venrays Woordenboek (p. 534-535):

wérs 1. koppig, dwars * Dat jóng is zó wérs as ’n hânkhoalt, már hìj hit ’t van genne vrimde, went zien vader waar ok al enne werse. * Mit werse heund is ’t kwoj haas vánge; 2. wars, afkerig. * Ik zie wérs van wérsigheid.  (Wat er ook allemaal tegen is op Venray, een prachtig woordenboek hebben ze.)

Koppig, dwars, onwillig, wars, afkerig: het ligt allemaal bij elkaar in de buurt en het is allemaal net iets anders dan eigenwijs. Bij nader nader inzien bedacht ik me dat waers misschien nog wel het best te vertalen is met recalcitrant:

Bij nader nader nader inzien kwam ik tot de conclusie dat zoals altijd een foto meer zegt dan duizend woorden. Klik hier voor de perfecte verbeelding van het begrip waers. Overigens lijkt prengel  me wel een geschikt gespreksonderwerp voor het volgende feestje.