Klein mysterie 565 – Wilgefortis

Soms zit het mee, soms zit het tegen. Enkele weken geleden zat het tegen. Het Eurovisiesongfestival was gewonnen door Conchita Wurst, manvrouw met baard. Was dat geen prachtige aanleiding eens uit te wijden over Wilgefortis, de vrouwelijke heilige met baard, waarvan in de Horster Sint-Lambertuskerk een prachtig middeleeuws beeld hangt?

Nog volop in de weer met de voorbereidingen van wat ongetwijfeld zou resulteren in een gedenkwaardig stukje, sloeg ik de daaropvolgende zaterdagmorgen Dagblad De Limburger open. Shit! Is die Guus Urlings me verdorie voor! Onder de kop ‘Een vrouw met baard’ gaat meneer uitvoerig in op de vrouwelijke baardheilige en refereert daarbij ook aan de Horster Wilgefortis. Weg gedenkwaardig stukje!

Voor het mysterie van Wilgefortis kunt u dus bij Guus Urlings terecht en ook hier of hier. Maar daarmee zijn de mysteries van het Horster beeld van Wilgefortis nog allerminst ontrafeld. Vragen over datering, vervaardiger, verering en het waarom van de doornenkroon en de gouden schoentjes hebben bijvoorbeeld nog altijd geen sluitend antwoord gekregen. Het grootste mysterie schuilt wat mij betreft echter in de onbekendheid van het beeld. Het enige Wilgefortisbeeld van Nederland, middeleeuws houtsnijwerk van fenomenale kwaliteit, Sagenumwoben en tóch blijven de busladingen cultuurtoeristen weg en tóch is het beeld bij Horstenaren volledig onbekend. Is dat niet vreemd? Je kunt het zo gek niet verzinnen of het wordt aangewend om Horst aan de Maas op de kaart te zetten, hier ligt een gouden kans waarmee je je echt kunt onderscheiden en er gebeurt niets mee. Onbegrijpelijk. 

Overigens moet je opletten met generalisaties als ‘en tóch is het beeld bij Horstenaren volledig onbekend’. Iemand die daarmee ook op de koffie kwam, is dr. Jan Gessler (1878-1952), een Belgisch hoogleraar en Wilgefortisdeskundige. Gessler bezocht de Sint-Lambertuskerk op een zondagmiddag in 1937. Twaalf jaar later deed hij in de Publications de la Société Historique et Archéologique dans le Limbourg verslag van zijn tocht naar de Horster kerk, waar hij het ‘prachtige’ Wilgefortisbeeld en vele andere kunstschatten bewonderde. Zijn bezoek bracht hem nog meer: het deed hem tevens de waarheid inzien van het Romeinse gezegde Testis unus, testis nullus (‘Eén getuige is geen getuige’), zo schrijft hij in een mooie passage die hij betitelt als ‘petite histoire’, maar die het beslist waard is aan de vergetelheid te worden ontrukt (klik op de afbeelding om haar te vergroten):

Zouden er heden ten dage nog Horster herbergprinsessen zijn bij wie de Wilgefortislegende bekend is? Wordt op Horster scholen de gehele historie van Wilgefortis nog verhaald? Retorische vragen, ben ik bang. Je zou er warempel nog cultuurpessimist van worden ook, ware het niet dat de huidige koster met het grootste gemak alle details over Wilgefortis, haar legende en het beeld oplepelt.