Intermezzo – De Horster Maat (5)

Wat is de Horster Maat en is de Horster Maat alleenzaligmakend? In een korte serie gaan Jeu van Helden en ondergetekende op zoek naar antwoorden op deze en aanverwante vragen. Elke aflevering bestaat uit een tweeluik: we determineren de Horster Maat én we doen verslag van gezamenlijke bezoekjes aan mogelijke inspiratiebronnen in Horst en in de nabije omgeving. Aanleiding voor dit alles: de vernieuwbouwplannen voor het Horster winkelcentrum Kloosterhof (klik hier) en andere op stapel staande bouwplannen.

Lef

In de gemeente Horst aan de Maas is de afgelopen jaren een term ontstaan als het gaat om bouwen in de openbare ruimte: de Horster Maat.

Te pas en te onpas wordt de term gebruikt. Hij biedt een vreemd soort houvast, vooral omdat hij niet gedefinieerd is, en zo door iedereen flexibel kan worden toegepast om zijn motieven en meningen kracht bij te zetten.

Wij doen hier een poging om voor eens en altijd die Horster Maat een definitie te geven zodat hij in de toekomst wel daadkrachtig gebruikt kan worden en het voor iedereen duidelijk is wat er precies wordt bedoeld.

Om tot een weloverwogen definitie te komen hebben we de architectuur van de afgelopen vijftien jaar in Horst als graadmeter genomen. Die is immers gebouwd volgens die Horster Maat!

We hebben vijf criteria hiervoor opgesteld, de weerspiegeling van een aantal belangen die we waargenomen en gemeten hebben. Elk criterium heeft z’n eigen meetinstrument. Sommige criteria zijn te klein voor het ene meetinstrument, andere te groot voor het andere meetinstrument.

Vandaag deel 5 in deze serie (klik hier, hier, hier en hier voor de delen 1, 2, 3 en 4): lef

Een schuifmaat met maatverdeling van een halve millimeter is ruimschoots voldoende om de mate van lef in de Horster Maat te kunnen meten. Die is namelijk zo goed als niet aanwezig.

In de Horster Maat zijn we altijd op zoek naar de zogenaamde harmonie van gebouwen in hun omgeving en de ogenschijnlijk door alles en iedereen aanvaarde middelmaat die je bijna overal tegen komt. Geen aanstoot geven, geen eigenzinnige keuzes, geen contrast, geen jeugdige overmoed, geen kleur, geen beleving, geen beweging, geen plezier, geen frisse lucht, ... geen lef ... maar wel serieus, plechtig, voornaam en overgoten met een zweem van ‘ben ik even belangrijk’.

Kom op, zet dat raam eens open en laat die frisse lucht binnen, daar knapt Horst van op.

Met respect en bewondering kijken we terug naar de initiatiefnemers, architecten, bestuurders en bouwers van onder meer de Sint-Lambertuskerk, de voormalige Sint-Norbertuskerk en met name Gebouw Mooren, die in hun tijd (de periode ver voor de Horster Maat) wel het lef hadden om met eigenzinnige keuzes gebouwen te maken die de tand des tijds zullen doorstaan, misschien een beetje gedateerd maar wel met een overtuigend en eigen karakter.


Gebouw Mooren

De moderne tijd heeft Horst in de jaren vijftig van de vorige eeuw nog niet bereikt. Horst is met kranten dichtgeplakt. Koesteren wat we hebben, veranderingen met mate en vooral niet te rigoureus. Van achter de gordijntjes houden we goed in de gaten wat er op straat gebeurt. Loopt iemand uit de pas, dan fluisteren we dat het ongehoord is. De middenstanders in hun kleine, benauwde winkels met weinig lichtinval vinden het allemaal wel goed zo: het gaat zoals het gaat en waarom zouden we het anders doen dan onze vaders en moeders, dan onze opa’s en oma’s? Gebouwd wordt er zoals er in de honderd jaar daarvoor is gebouwd. Dingen veranderen? Waarom? Komt alleen maar gepraat van.

En dan ineens, in 1960, wordt deze lethargie doorbroken. Wordt een steen in de vijver geworpen. Door een architect (Lei Martens) en twee ambitieuze middenstanders (de gebroeders Jan en Jef Mooren). Weg met dat benauwde, dat bedompte, dat muffe. Tijd voor een frisse wind. We zetten de ramen open. We gaan het anders doen. Niet op zeker spelen, maar risico nemen en lef tonen. Geen baksteen maar beton. Geen schemerige vertrekjes maar twee grote open transparante ruimtes waarin het daglicht met emmers tegelijk naar binnen stroomt. Niks klein-klein maar een riant winkelpaleis van vier bouwlagen. Niet terugvallen op het oude, maar vernieuwen. We willen vooruit! De moderne tijd houdt eindelijk ook in Horst halt.

Zestig jaar later. Even dreigde Gebouw Mooren gesloopt te worden. Gelukkig is het behouden gebleven. Maar Gebouw Mooren is nog altijd de witte raaf van Horst. Van het optimisme, het vooruitgangsgeloof, het lef waarvan Gebouw Mooren getuigt, valt weinig meer te bespeuren. Het voelt alsof we terug zijn in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Hoogste tijd dat iemand aan de bel trekt, zodat de moderne tijd weer eens halt houdt in Horst.