Klein mysterie 748 – Kunst

Wat is kunst? Wanneer wordt kunst een kunstje? Wanneer ben je kunstenaar? Wanneer kunstenmaker? Vragen die me de afgelopen weken bezighielden. Vragen waarover ongetwijfeld boeken zijn volgeschreven. Boeken die ik nooit heb gelezen en vermoedelijk ook nooit zal lezen – ik houd me het liefst verre van het theoretische: doe mij maar het tastbare, dat wat aan de oppervlakte komt. En toch: wat is kunst, wanneer ben je kunstenaar? Is iets pas kunst als het in een museum staat of hangt? Is iets pas kunst als het ook bedoeld is als kunst? Ben je pas kunstenaar als je ervoor bent opgeleid?

Ruim twee maanden geleden publiceerde ik hier een stukje over een gecraqueleerde zeikton. Geweldig ding, daar niet van, maar in mijn ogen (waarschijnlijk) geen kunst. Eerder een speling van de natuur. Een essentiële voorwaarde om iets kunst te noemen is, dunkt me, dat de mens eraan te pas moet zijn gekomen. 

Goed. Maar nu dit: aan de Slikweg in America trof ik drie weken geleden een prachtig ensemble van overwegend verroeste landbouwwerktuigen en -benodigheden aan. Mijn absolute favoriet: een verroest frame, aan alle kanten behangen met rollen ijzerdraad, bedoeld om tussen bonenstaken te spannen. 

Het kan zijn dat het frame met de rollen ijzerdraad en de overige werktuigen onderdeel zijn van een kunstexpositie. Erg waarschijnlijk lijkt me dit niet, al was het maar omdat er geen enkele bekendheid aan is gegeven. Dit moet welhaast iets functioneels zijn dat niet bewust is gecreëerd en niet bewust op precies deze plaats is neergezet. Nee, dit is niet iets artistieks dat hier staat om mooi te wezen. En toch is het mooi. Of althans: ik vind het mooi. Heel mooi zelfs. 

Is dit kunst? Ik ben geneigd te denken van niet, eerder iets kunstigs. Of kan iets dat niet als kunst bedoeld is toch kunst zijn? Kan iemand – bijvoorbeeld de schepper van deze installatie met frame en ijzerdraad – kunstenaar zijn zonder dat hij of zij daar zelf weet van heeft?

En als iemand deze installatie in een museum voor hedendaagse kunst zou exposeren, is het dan ineens wél kunst? En de schepper ervan bijgevolg wél kunstenaar? Of is de kunstenaar eerder degene die iets functioneels uit zijn context haalt en het verheft tot iets artistieks? Of hoort er dan ook een verhaal of een verklaring bij, bijvoorbeeld over losse eindjes, verbindingen maken of buren die niet meer met elkaar communiceren?

Vanmiddag fiets ik nogmaals langs het frame met de rollen ijzerdraad. Nu ligt er ineens een stapel autobanden voor! Toch een kunstexpositie? Toch kunst? Toch een kunstenaar?

Help! Waar moet dit heen? Volgende keer toch maar gewoon aan de oppervlakte blijven.