Klein mysterie 580 – Brillejoek

‘Nu ik erover nadenk: ik heb wel een keer brillenjood tegen een jongen geroepen’, aldus schrijver A.L. Snijders afgelopen zaterdag in NRC Handelsblad. Dat deed me denken aan een incident(je) van omstreeks 35 jaar her. We waren in Venray (hoe kan dat toch, dat alle slechte dingen altijd in Venray gebeuren?). Zonder dat hij enige aanstoot had gegeven, werd de brildragende G. door enkele opgeschoten jongens plompverloren uitgemaakt voor ‘brillejoek’. We lieten het passeren – de jongens waren net iets opgeschotener dan wij.    

Bij het ophalen van jeugdherinneringen kwam ‘brillejoek’ nog wel eens bovendrijven (‘Haha, weet je nog, toen in Venray?’), maar daar bleef het dan ook bij. Zo kwam het nooit in me op ‘brillejoek’ en ‘brillenjood’ met elkaar te associëren. Tot ik zaterdag op dat zinnetje van A.L. Snijders stuitte. Van het ene op het andere moment werd ik gekweld door de vraag of er enige verwantschap bestaat tussen ‘brillenjood’ en ‘brillejoek’. Inmiddels zijn we twee dagen en vele al dan niet digitale (dialect)woordenboeken verder. Van ‘brillejoek’ nog altijd geen enkel spoor. Van ‘brillenjoek’ en ‘briljoek’ evenmin.

De situatie grondig analyserend kom ik tot de conclusie dat er twee mogelijkheden zijn:

1. wij hadden zo’n grote angstkeutel in de broek voor die opgeschoten Venrayse jongens dat het ons is ontgaan dat ze niet ‘brillejoek’ maar ‘brillejoed’ (dialect voor ‘brillenjood’) riepen;

2. die opgeschoten jongens waren van het politiek correcte soort en hadden de d van ‘brillejoed’ vervangen door een k om elk verwijt van antisemitisme voor te zijn.

Hoe pijnlijk ook, misschien nog wel meer voor ons dan voor de opgeschoten jongens: ik acht optie 1 aanzienlijk aannemelijker dan optie 2. 

Op het punt van antisemitisme aangekomen, is de verleiding groot de populistische praatjes en (re)tweets van ons geacht Hegelsoms Tweede Kamerlid Raymond Knops en z’n CDA-trawanten weer eens aan de kaak te stellen, maar daarmee bewijs je de man eigenlijk te veel eer. Laten we het dus maar gezellig houden en dit stukje besluiten met de Sevenumse bril. Die kwam ik op m’n zoektocht naar ‘brillejoek’ tegen in Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum: ‘Enne Zevenumsen bril óp hebbe: kijken met een hand boven de ogen.’ Zou Raymond trouwens ook eens moeten proberen, zo’n Sevenumse bril, verlost ’m mogelijk van z’n blikvernauwing.