Klein mysterie 446 – Náksen doelie (1)

De náksen doelie, verkeert die eigenlijk nog onder ons? Of is ie verdwenen op de mestvaalt der geschiedenis? Uitgezet als illegale vreemdeling wellicht? Wacht even, hij zal toch niet in afwachting van zijn uitzetting in vreemdelingendetentie zijn genomen?

Náksen doelie. Het begrip kwam vorige week voorbij op een verjaardagsfeestje – is dat tenminste nog érgens goed voor. Het was een eeuwigheid geleden dat ik het had gehoord. Wat is ennen náksen doelie? Is nog niet zo heel eenvoudig te omschrijven. Als ik me er gemakkelijk vanaf wilde maken, zou ik zeggen ‘een naakt persoon’. De pest is alleen dat niet alle naakte personen nákse doelies zijn: een bejaarde man in z’n blootje is geen náksen doelie (eerder ennen fiezen nammie), op een nudistencamping verblijven geen nákse doelies, een aantrekkelijke blondine in adamskostuum is geen nákse doelie. Wat is ennen náksen doelie dan wel? In mijn beleving (laat ik dat vooral benadrukken): een naakt kind vóór de geslachtsrijpe leeftijd. Jonge kinderen die in hun blote kont door de woonkamer lopen, krijgen gekscherend of gespeeld bestraffend ‘Heej, náksen doelie, waat dunkt ow?’ toegeworpen. Pubers, adolescenten, jong volwassenen, volwassenen, 50-plussers, grijsaards, oudjes en eeuwelingen smaken dit genoegen allemaal niet. Of komt dit omdat die doorgaans niet in hun blote kont door de woonkamer lopen? Is een dementerende 103-jarige die pinnekenáks door de verlaten gangen van het verpleeghuis struint wel degelijk ennen náksen doelie?   

Moeten we de Horster en Meerlo-Wanssumse dialectwoordenboeken geloven dan lijkt alles wat hierboven staat onzin. Dan zou het náksedoelieschap uitsluitend voor vrouwen zijn weggelegd. Alleen voor een bepaald type vrouw dan, een doelie: een sloons, slet (Horst), sloerie, slordige vrouw, slons (Meerlo-Wanssum). Is en doelie al erg, en nákse doelie moet dan wel helemaal afschrikwekkend zijn.

Blijkens het Venrays woordenboek kennen ze in het beschaafde Venray geen doelie en bijgevolg ook geen nákse doelie. Wat ze daar wel hebben, en ik ben daar bepaald jaloers op, is een náksen dákraam. Staat in het woordenboek omschreven als een ‘spottende scheldnaam’. Ik probeer het nog eens: zouden we naar analogie daarvan en in weerwil van de Horster en Meerlo-Wanssumse woordenboeken ennen náksen doelie misschien als licht spottende koosnaam mogen betitelen?          

(Wie een ander of beter licht op deze zo interessante kwestie kan werpen is, zoals altijd, van harte uitgenodigd te reageren. Zal er wel weer niet van komen, toch voel ik me verplicht dit zo af en toe eens te herhalen.)