Intermezzo – Benderstraat

Mocht het ooit tot een Horst-sweet-Horst top 5 van onbijzondere Horster straten komen, dan is de kans groot dat de Benderstraat daarin opduikt. Het wegdek, de trottoirs, de lantaarnpalen, de auto’s, de woningen, de tuintjes: het ene is nog onbijzonderder dan het andere.  Op de jaarlijkse kerststal na,

is de naam welbeschouwd het enige niet-onbijzondere aan de Benderstraat. Die naam zou ik zelfs bijzonder willen noemen. ‘Bender’ komt niet voor in de Van Dale. ‘Bendir’ wel. Maar ik neem niet aan dat de straat naar een Noord-Afrikaanse handtrommel is vernoemd. Naar wie of wat dan wel? Naar een scherp aangesneden voorzet (a bender) van David Beckham? Uitgesloten! Beckham moest nog geboren worden toen de straat zijn naam al had. Naar het traditionele Horster boemelen dan (to be on a bender = aan de boemel zijn)? Traditie of niet, ook het boemelen kwam pas ná de straatnaam.

Ik kom hier allemaal op door een e-mail die ik ontving van Thomas Joosten. Hij vraagt zich al jaren af waar de naam Benderstraat vandaan komt en hoopte dat ik hem kon helpen. Ik mailde hem terug dat ik hem tot mijn grote spijt moest teleurstellen: ik ben zélf juist razend benieuwd naar de naamsverklaring.

Toch zat het me niet helemaal lekker: zou er echt niets over de herkomst van die straatnaam te achterhalen zijn? Googlen leidde niet tot het gewenste resultaat – een zoektocht in mijn collectie Horstensia wél. Om te beginnen het onvolprezen Oud Horst in het nieuws. Deel 3, bladzijde 182, 13 april 1929:

‘Gebr. Janssen, Benderhof, Horst.’ Deel 2 bevat een foto van een schoolklas uit 1906. Eén van de leerlingen volgens het bijschrift: ‘Herman Janssen (“Bendere Maan”, woonde bij Middelijkse Koel)’. De Middelijkse Koel! Die lag ongeveer op de plaats waar nu de Benderstraat ligt! En ook nabij de woning van legendarisch onderwijzer en hobbyfotograaf Lei Coppus. Zouden de door Jan Derix samengestelde boekjes met foto’s uit de collectie van Lei Coppus dan misschien afbeeldingen van de Benderhof bevatten? Ja dus! Op bladzijde 55 van deel I:

Bijschrift: ‘Op de Middelijkse Koel, omstreeks 1925, v.l.n.r. in de boot van Jan Baltussen, de knecht van Zegers en Maan Janssen (“Bendere”) met dochtertje. Op de achtergrond de woning van Janssen.’ Deel II bevat bovendien een foto van ‘de beugelbaan van Piet Janssen (“Bendere”)’.

Conclusie: de Benderstraat is vernoemd naar een boerderij die tot in de twintigste eeuw in de nabijheid van de huidige straat lag. De boerderij werd in de eerste helft van de twintigste eeuw bewoond door de familie Janssen, wier bijnaam verwees naar de naam van haar boerderij. Resteert de vraag waar de naam van de boerderij vandaan komt. In eerste instantie ben je geneigd te denken dat ze ooit bewoond is door een familie Bender(s). Maar uit vluchtig onderzoek blijkt dat die naam slechts heel sporadisch voorkomt in Horst. Zou ‘bender’ dan misschien een afgeleide kunnen zijn van ‘beemd’ (grasland in een beekdal)?