Ingezonden – The Voice of Hôrs

Nienke Wijnhoven (23) uit Horst, oud-deelneemster aan The Voice of Holland, sprak maandag in het tv-programma Beau over haar nare ervaringen bij The Voice of Holland zoals machtsmisbruik, seksueel overschrijdend gedrag en vijandigheid naar vrouwen in het algemeen. Morgenavond zendt het programma BOOS het onderzoek uit dat de hele kwestie aan het licht bracht. Lotte Spreeuwenberg is ook boos en stuurde een ingezonden bijdrage aan Horst-sweet-Horst. (Voor de goede orde: de bij dit stuk getoonde afbeeldingen van reacties op sociale media zijn slechts een kleine selectie.)

The Voice of Hôrs

Maandagmiddag belde Nienke me op: ‘Vanavond zit ik bij Beau om mijn verhaal te doen.’ Dat verhaal had ik, net als bijna iedereen in haar omgeving, nog nooit gehoord. Wetende dat inmiddels meerdere slachtoffers zich hadden uitgesproken was Nienke bereid zich kwetsbaar op te stellen op nationale televisie. Dat durfde ze ondanks de inmiddels internationale aandacht voor het schandaal rondom een programma van oppermachtig mediatycoon John de Mol. Ik hield mijn hart vast.

Als wetenschappelijk onderzoeker in de feministische filosofie weet ik maar al te goed dat er slecht naar vrouwen wordt geluisterd. Dat slachtoffers zelden serieus worden genomen. Dat verhalen die wel naar buiten komen meestal gebruikt worden als clickbait en sensatie. Dat vaak op het slachtoffer wordt gefocust en specifiek op een manier waardoor diegene zich schuldig voelt of schaamt. Of als er tóch op de dader wordt gefocust, het gebeurde wordt verklaard als een individuele uitschieter. Een psychologisch probleem van één individu: ‘Jeroen Rietbergen was ziek, hij had in 2016 al therapie gehad.’ Maar algemene vijandigheid tegen vrouwen (of andere kwetsbare personen) is geen sensatieverhaal. Het is de normaalste zaak van de wereld. Het gebeurt elke dag. Het gebeurt bij elke vrouw. We zijn er gewend aan geraakt. Dat weet ik niet alleen als wetenschapper en docent. Dat weet ik net als iedere vrouw (en queer persoon) in Horst aan de Maas.

Overigens weet Nienke dat allemaal ook. In haar stem aan de telefoon hoorde ik die middag kwetsbaarheid, maar ook een enorme strijdbaarheid. Ze wist precies wat ze deed.

De uitzending bij Beau verraste mij positief. Er werd naar de slachtoffers geluisterd. De ingewikkelde kanten van het probleem kwamen boven, zoals machtsverhoudingen en gaten in het rechtssysteem. Er was ruimte voor kwetsbaarheid en tranen, zonder schuld of schaamte aan de slachtoffers toe te wijzen. De tranen werden daardoor enorm krachtig. De #MeToo periode had toch duidelijk positieve sporen nagelaten, dacht ik.

Tot ik berichten van lokale nieuwsmedia voorbij zag komen. ‘The Voice of Hôrs’, dacht ik hoofdschuddend. De nieuwsberichten focussen op sensatie, op het ‘betasten’ van Nienke en op de specifieke persoon die betast. Niet op het machtsmisbruik, het patroon, het zwijgen van iedereen rondom het programma, een verklaring waarom slachtoffers vaak zo lang zwijgen, de algemene vijandigheid naar (jonge) vrouwen – ik kan nog even doorgaan.

Nienke verwoordde dat grotere onderliggende probleem perfect bij Beau. Maar de belangrijkste boodschap die Hallo Horst aan de Maas eruit haalt en op Facebook zet: ‘Nienke Wijnhoven: “Jeroen Rietbergen heeft aan mij gevoeld”’ Nieuws uit Horst aan de Maas gaat voor ‘Wijnhoven: “betast” door Jeroen Rietbergen’. Natuurlijk is deze specifieke betasting een symptoom van het probleem, maar door enkel op de symptomen te focussen lossen we niets op. (Omroep Horst aan de Maas deed het overigens al íets beter door in ieder geval één onderliggend groter probleem, machtsmisbruik, te benoemen.) Zoals ik al zei: algemene vrouwonvriendelijkheid is gewoon geen nieuws.

Ondertussen weet Nienke beter. Ze wéét dat dit niet alleen haar overkomt. Ze wéét dat dit niet alleen bij The Voice gebeurt. Afgelopen zomer zat ik met haar en Lisa Hewett (een jonge vrouw uit Sevenum die zich inzet voor de LHBTQ+ gemeenschap en nu gemeenteraadskandidaat is voor Perspectief Horst aan de Maas) bij de redactie van Hallo Horst aan de Maas. De redactie wilde een stuk schrijven naar aanleiding van berichten die Nienke op sociale media had geplaatst: ze was op de fiets in Horst lastiggevallen en wilde namens al die vrouwen die dat overkomt (of vroeger overkwam) haar platform gebruiken om dit enorme probleem bespreekbaar te maken.

Het was goed dat Hallo hier aandacht aan wilde besteden en dat vind ik nog steeds. Een stap in de goede richting. Toch kregen we niet het gevoel dat de betreffende redacteur ons probleem echt begreep. De specifieke redacteur ga ik hier niet noemen, want nogmaals: het gaat niet om een individu maar om een patroon. Dit is slechts een voorbeeld: de redacteur droeg een T-shirt met daarop een gefotoshopte vrouw in een bikini die in totaal kleiner was dan een half servetje. Er is niets mis met naakt of sexy bikini’s, maar ook hier gaat het om de context. Deze redacteur stapte die ochtend uit bed, wetende dat hij later die dag drie jonge vrouwen zou interviewen over intimidatie en overschrijdend gedrag en vond het een goed idee om een shirt aan te trekken met daarop een neppe naakte vrouw. Na het interview liepen Lisa, Nienke en ik hoofdschuddend naar buiten, vurig hopend dat onze boodschap alsnog enigszins was aangekomen.

Op dat artikel kreeg ik – geheel volgens verwachting – een paar nare reacties, maar mijn huid voelt ondertussen kilometers dik. Ook nu zijn de reacties aan het adres van Nienke onder de nieuwsberichten van Hallo of Nieuws uit Horst aan de Maas niet mals (zacht uitgedrukt). Ook háár huid is ondertussen dik heeft ze me verzekerd.

Wat maakt mij nu boos? Onze lokale media focussen op sensatie en ‘vergeten’ onderliggende problemen te vermelden. Daarmee dragen ze juist bij aan het probleem van vijandigheid naar vrouwen. Want natuurlijk lokt een sensatiebericht reacties uit aan het adres van Nienke.

Vervolgens beschermen dezelfde media Nienke niet tegen afschuwelijke reacties. Naar meerdere redacties stuurde ik het volgende bericht: 

‘Hi redactie, Gaan jullie Nienke nog beschermen tegen schandalige opmerkingen onder jullie nieuwsbericht, of gebruiken jullie haar verhaal vooral als clickbait? De media hebben óók een verantwoordelijkheid naar (jonge) vrouwen en/of slachtoffers.’

Eén redactie trok vervolgens de ‘vrijheid van meningsuiting’-kaart en daarna: ‘Dat er zo'n reacties komen, kunnen wij niet tegenhouden. Dat gebeurt overal op social media.’ Van anderen (nog) geen respons.

Is dit hoe je een inwoner uit je gemeenschap steunt? Is dit hoe je omgaat met een slachtoffer dat haar nek durft uit te steken opdat we aandacht besteden aan problematische structuren en patronen? Wil je als lokaal nieuwsmedium een sensatie- en daarmee een onderdrukkend medium zijn? Of wil je ook je verantwoordelijkheid nemen met eerlijke journalistiek, waarbij je aandacht hebt voor het grotere geheel?

Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een symptoom van vijandigheid naar vrouwen, net zoals vrouwen gebruiken in de media een symptoom is van vijandigheid naar vrouwen. Misogynie (de vijandigheid naar vrouwen) uit zich in ongewenst betasten én eenzijdige nieuwsberichten én die kneep in je kont met carnaval én in niet zo grappige grapjes aan de Horster toog – en nog veel meer.

Op L1 en landelijke media zijn de reacties niet minder vreselijk. Ook aan het persoonlijke adres van Nienke komen afschuwelijke commentaren. Niet optreden tegen vijandigheid en verbaal geweld draagt alleen maar bij aan het zwijgen van slachtoffers, of dat ze zich schuldig voelen of schamen. Als niemand daarin zijn of haar verantwoordelijkheid neemt, houden we het probleem in stand.

Hier ligt ook een verantwoordelijkheid voor de lokale politiek. Samen met Nienke en twee andere vrouwen zat ik afgelopen zomer aan tafel bij een wethouder om intimidatie, vijandigheid en tolerantie in Horst aan de Maas te bespreken. Nienke en ik vragen ons af of er met dat gesprek iets is gebeurd. Of er stappen zijn gezet om de vrouwonvriendelijke en intolerante cultuur in onze gemeenschap te verbeteren.

Laat ik positief eindigen. Er is ruimte voor verbetering en die verbetering is simpel. 

1. Lokale media: neem Nienke (en andere kwetsbare personen) in bescherming door verantwoorde berichten te schrijven en vijandige commentaren te verwijderen. Vrijheid van meningsuiting betekent geen vrijheid van verantwoordelijkheid. Er is een verschil tussen kritiek en vijandigheid/verbaal geweld. 
2. Lokale gemeenschap: kijk niet alleen naar wat daarbuiten gebeurt, maar steek ook de hand in eigen boezem. Heb je wel eens in iemands kont geknepen toen je dronken was met carnaval? Maak je soms een opmerking waarvan je later denkt: ‘Niet zo handig’? Nee, dit maakt je inderdaad niet meteen een ‘Jeroen Rietbergen’. Maar dit is óók een symptoom van vijandigheid naar vrouwen (en andere kwetsbare personen). Neem je verantwoordelijkheid en doe het de volgende keer beter. 

Dit verhaal is zoveel groter dan The Voice. Nienke begrijpt dat. Laten we die negatieve ‘Voice of Hôrs’ ombuigen naar een positieve stem. Vijandigheid naar vrouwen gaat vaak gepaard met stilte of het monddood maken van vrouwen en slachtoffers. Nienke durfde die stilte te doorbreken, terwijl ze heel goed wist wat haar te wachten stond. Laten we Nienke als voorbeeld nemen van wat de Voice of Hôrs zou kunnen zijn. 

Nienke, dankjewel namens alle vrouwen en andere kwetsbare personen in Horst aan de Maas voor het gebruiken van jouw stem. Jij spreekt voor ons allemaal. 

Lotte Spreeuwenberg