Intermezzo – Spoedig

‘Spoedig’ betekent volgens Van Dale ‘met voortvarendheid geschiedend’, ‘binnen korte tijd’, ‘binnenkort’, ‘aanstonds’. Over de herkomst van het begrip zegt mijn grote vriend ChatGPT: ‘Het woord “spoedig” komt van het Middelnederlandse woord “spodede”, wat “haast” of “ijver” betekent. De oorsprong van het woord gaat terug tot het Oudhoogduitse woord “spuot”, dat ook “snelheid” betekent. Uiteindelijk is het afgeleid van het Proto-Indo-Europese woord “speud-“, wat verwijst naar snelheid of haast.’ Of dat klopt? In elk geval interessant. In het digitale WikiWoordenboek lees ik dat de oudst bekende vermelding van ‘spoedig’ in het Nederlands uit 1637 dateert.

Ik vind ‘spoedig’ geen bijzonder mooi, maar ook geen bijzonder lelijk woord. ‘Binnenkort’ en ‘aanstonds’ zijn mooier. ‘Spoedig’ is een beetje kleurloos, het lijkt geen woord te zijn geworden uit roeping, maar uit noodzaak.

Waar mijn belangstelling voor het begrip ‘spoedig’ uit voortkomt? Uit het feit dat ik de afgelopen weken aanzienlijk vaker dan normaal met het woord in aanraking ben gekomen. Die confrontatie vindt telkens plaats op dezelfde plek: bij de enige kaartautomaat die station Horst-Sevenum rijk is. Op het beeldscherm van die automaat trof ik zowel op 2 als op 5 als op 17 als op 21 als op 22 januari tot mijn grote ongenoegen telkens de volgende tekst aan: ‘Deze automaat is buiten werking. Het probleem is bekend en wordt spoedig opgelost.’

Dit doet het sterke vermoeden rijzen dat deze automaat al minimaal drie weken buiten werking is. Dit doet tevens de vraag rijzen hoe spoedig 'spoedig' eigenlijk is. Mijn grote vriend: ‘Het exacte tijdsbestek dat wordt geïmpliceerd door “spoedig” kan variëren afhankelijk van de situatie, de context en de verwachtingen van de spreker en de luisteraar.’ Mijn grote vriend voegt daaraan toe dat ‘spoedig’ in formele mededelingen of aankondigingen (waaronder we de tekst op het beeldscherm van de kaartautomaat ook mogen scharen dunkt me) soms wordt gebruikt ‘als een beleefde manier om aan te geven dat iets binnenkort zal gebeuren, maar het kan variëren van enkele dagen tot enkele weken’. Enkele weken? Onder ‘binnen korte tijd’ en ‘met voortvarendheid geschiedend’ versta ik iets anders.  

Maar het kan altijd nog een graadje erger. Openbaring, het laatste Bijbelboek, bevat een citaat van de bijna tweeduizend jaar geleden gestorven Jezus over zijn terugkomst op aarde: ‘Zie, ik kom spoedig.’ Zo bezien kan de beloofde spoedige oplossing van het probleem met de kaartautomaat ook nog wel enkele millennia op zich laten wachten.

(Dit stukje verscheen in iets andere vorm vandaag ook in Via Horst-Venray)