Intermezzo – Oscar Niemeyer

Afgelopen vrijdag moest ik in het diepe zuiden van Limburg twee teleurstellingen incasseren. In Maastricht zag ik VVV betrekkelijk kansloos ten onder gaan tegen MVV. Pijnlijk, temeer omdat ik in het gezelschap verkeerde van een MVV-supporter en een crypto-MVV-supporter. Verder dus maar geen woorden aan vuilmaken.
Even hooggespannen verwachtingen als van MVV-VVV had ik van de Oscar Niemeyertentoonstelling in Heerlen. Hoewel in Heerlen meer viel te genieten dan in Maastricht, was ook hier sprake van een tegenvaller. Wie is Oscar Niemeyer? Oscar Niemeyer is een Braziliaanse architect, geboren in 1907 en nu, op 101-jarige leeftijd, nog altijd actief. Uit De Volkskrant: ‘Niemeyer bouwt alles met beton, maar hij bouwt sierlijk. Hij ontdoet het materiaal van zijn zwaartekracht en hoekigheid. Altijd ontwerpt hij met golvende lijnen.’ Uit NRC Handelsblad: ‘Met zijn wulpse gebouwen maakte Oscar Niemeyer een Braziliaanse variant op het modernisme.’
Waarom viel de tentoonstelling me tegen? Omdat ze wat mij betreft te diep ingaat op het ontwerpproces en niet diep genoeg op de vraag wat het werk van Niemeyer nu zo bijzonder maakt. De tentoonstelling toont aan de hand van maquettes en (veel te kleine) foto’s weliswaar keurig de hoogtepunten uit zijn oeuvre, maar zijn werk wordt nauwelijks in een breder perspectief geplaatst. Vergelijkingen met inspiratoren en navolgers zijn er bijvoorbeeld nauwelijks. Te weinig aandacht is er in mijn ogen ook voor de successen en mislukkingen van Brasilia, de vanaf de jaren vijftig uit de grond gestampte nieuwe hoofdstad van Brazilië waarvoor Niemeyer de belangrijkste gebouwen ontwierp, zoals deze kathedraal:Waarom valt een tentoonstellingsbezoek toch aan te raden? Omdat de tentoonstelling ondanks bovenstaande bezwaren overtuigend aantoont dat Niemeyer prachtige gebouwen heeft ontworpen en nog steeds ontwerpt. Omdat dit de eerste keer is dat in Europa een tentoonstelling uit Brazilië over zijn werk te zien is. Omdat ik benieuwd ben of u mijn mening over de tentoonstelling deelt.
Wat heeft dit eigenlijk allemaal met Horst te maken? Weinig natuurlijk, of het zou moeten zijn dat de tentoonstelling plaatsvindt in het Schunck Glaspaleis.Dit is ontworpen door Frits Peutz, de architect die ook verantwoordelijk was voor de Horster Mèrthal. Maar wat ik me na het tentoonstellingsbezoek vooral afvroeg: stel – ik weet, het klinkt onwaarschijnlijk – dat een fenomeen als Niemeyer een ontwerp maakt voor een gebouw, buurt of wijk in Horst. Zal dat dan genade vinden in de ogen van de lokale architectonische en stedenbouwkundige beleidsbepalers? Ik heb eerlijk gezegd zo mijn twijfels. U moet zelf maar bepalen over wie dat het meeste zegt: over Niemeyer, over de Horster architectonische en stedenbouwkundige beleidsbepalers of over mij.