Actualisatie – Herbouw

Terug van een tijdje weggeweest: de herontwikkeling van het cultuurhistorische monument dat in de Tweede Wereldoorlog is vernietigd. Zelfs de grootste klotskop

weet intussen dat het dan gaat om kasteel Broekhuizen, maar wethouder Leon Litjens verkiest al jaren een waas van geheimzinnigheid boven duidelijkheid (waarschijnlijk omdat ie weet hoeveel plezier ie mij daarmee doet). Derhalve heette het onlangs op z’n weblog weer: ‘Vanmorgen overleg gevoerd over de herontwikkeling van cultureel erfgoed dat in WO II is vernietigd.’ De traditie wil nu dat ik met enige omhaal van woorden uiteenzet dat herontwikkeling van cultureel erfgoed een slecht plan is. Omdat je tradities in ere moet houden, speel ik dat spelletje graag mee.
Een argument tegen herontwikkeling is dat een 1:1-kopie altijd een slap aftreksel van het origineel zal blijven. Ongeacht de hoeveelheid geld, energie en liefde die er tegenaan wordt gesmeten. Niet aan beginnen dus. Dan maar bij de pakken neerzitten? Geen denken aan. Waarom het origineel niet als uitgangspunt genomen voor iets nieuws? De stalen toren bij de Horster kasteelruïne is bijvoorbeeld gestoeld op dat idee.

Maar er zijn meer wegen die naar Rome leiden. In dat verband wijs ik graag op Het Dorp van Gert Robijns, een installatie in Sint-Truiden die ik vorige maand bezocht (samen met het doorzichtige stalen kerkje in Borgloon). Om in de terminologie van de wethouder te blijven: Robijns deed ook aan herontwikkeling van cultureel erfgoed en bouwde de kerk en pastorie van z’n geboortedorp Gotem enkele kilometers verderop na, op een voormalig militair vliegveld in Sint-Truiden. Met dit als resultaat:

Kijkt u van op, hè? Even enkele feiten: dit dorp is veertig procent kleiner dan het origineel en bestaat uit aan een staalconstructie bevestigd spaanplaat dat in ijzig wit is opgeschilderd. Inmiddels is het niet meer te bezichtigen, maar gelukkig zijn de website en een film waarin Robijns uitleg geeft over z’n project nog altijd in de lucht.

Ik was diep onder de indruk van Het Dorp. Om uit te leggen waar ’m dat precies in zat, heb ik teveel woorden nodig, maar wees ervan overtuigd dat het me altijd bij zal blijven.

Toen ik op de terugweg in het echte Gotem het origineel bekeek, werd mijn bewondering voor het werk van Robijns alleen maar groter.

Want hoe fraai en oud en authentiek de echte kerk en pastorie ook zijn, er kleeft óók iets dertien-in-een-dozijnachtigs aan: de zoveelste kerk en de zoveelste pastorie. Het Dorp tilt kerk en pastorie daar nu juist bovenuit, maakt ze bijzonderder dan ze in feite zijn. De kopie overtreft het origineel.

En weet u? Juist kasteel Broekhuizen met z’n wat geïsoleerde ligging leent zich bij uitstek voor een Robijns-aanpak.

Ik zie het al helemaal voor me: vanuit Melderslo richting Broekhuizen rijdend doemen voorbij het kapelletje ineens de gigantische witte contouren van het kasteel op. Pure magie aan de Stokterweg. Als we het in economische termen zouden moeten duiden (zoals vandaag de dag schijnbaar verplicht is), kom je al snel uit bij ‘win-win-situatie’: de Robijns-aanpak is op z’n minst tonnen goedkoper dan een 1:1-kopie en creëert iets nieuws dat tot de verbeelding spreekt en tevens voortborduurt op het origineel. Dóen!