Intermezzo – De terugkeer van Leon Litjens

Don Leon ist wieder da! Nou ja, mits de leden van CDA-afdeling Horst aan de Maas op 28 augustus instemmen met zijn lijsttrekkerschap bij de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar. Maar dat zit wel snor.

Horst-sweet-Horst verheugt zich op de terugkeer van de man die tussen 2007 en 2013 wethouder was in Horst aan de Maas. Zelden verlegen zitten om een mening, nooit een onorthodoxe oplossing schuwen, altijd eenvoudig uit de tent te lokken, nooit te beroerd om gepassioneerd tegengas te geven: een ideale voedingsbodem voor talloze Horst-sweet-Horst-stukjes over de soms ondoorgrondelijke wegen van Leon Litjens. Hopelijk kunnen we de draad vanaf volgend jaar weer oppakken. Maar waarom eigenlijk wachten tot die tijd?

Het CDA noemt hem nu ‘een bewezen daadkrachtige leider in het openbaar bestuur’. Mijn beeld is eerder dat van een uiterst ambitieuze wethouder. Om Horst aan de Maas ‘op de kaart te zetten’ was hij tot alles bereid, zeker als hij daarmee het (agrarisch) ondernemersbelang kon dienen. Zo wist hij het omstreden Nieuw Gemengd Bedrijf, de grootste megastal van Nederland, er ongegeneerd doorheen te jassen. (Inmiddels is besloten tot sloop van de varkensstallen.) Nog zo’n hot item tijdens zijn wethouderschap was de Floriade. Het miljoenenverlies praatte hij steevast goed door te wijzen op ‘de spin-off-effecten’. (Heten die effecten niet vooral Greenport, verdozing en arbeidsmigranten?) Wat nu het Rode Kruisplein is, moest het Quartier Latin van Horst worden, vol kunstwinkels, galerieën en ateliers. (Kijk wat ervan is geworden.)

Na zijn vertrek als wethouder bleef Don Leon onnadrukkelijk nadrukkelijk aanwezig in Horst aan de Maas, op de achtergrond meedenkend, adviserend, sturend. Zo dook zijn naam onlangs op in het hoofdpijndossier Kleefsedijk.

‘Het gaat er om wat de klant vind [sic] en niet de bestuurlijke waarheid’, zei hij ooit in een Twitterfittie met Hans Gilissen, toen burgemeester van Venray. Benieuwd of hij nog steeds achter die in mijn ogen laakbare opvatting voor een overheidsbestuurder staat.

Is het dan louter kommer en kwel? Nee. Mede dankzij Leon Litjens staan er weer moelbaere in de Moelbaerenbos. En nooit zal ik vergeten hoe hij in 2008 terugkwam op zijn mening dat gebouw Mooren in Horst tegen de vlakte moest. De argumenten van tegenstanders van sloop hadden hem overtuigd. Respect! De politiek is gebaat bij politici die erkennen op een dwaalspoor te zitten. In dat kader blijft het wel jammer dat hij niet wilde deelnemen aan een paneldiscussie over de Limburgse bestuurscultuur, drie jaar geleden in OJC Niks…

Trapveldjesvoetballers (14)

Ontvallen aan het legioen der trapveldjesvoetballers: Suleiman al-Obeid, Gaza-Stad, overleden 6 augustus 2025, 41 jaar

Vorige week woensdag, 6 augustus, stond Suleiman al-Obeid samen met vele anderen ten zuiden van Gaza-Stad te wachten bij een voedseldistributiepunt toen Israëlische troepen het vuur openden op de menigte wachtenden. De 41-jarige al-Obeid overleefde de beschieting niet.

Suleiman al-Obeid was een van de bekendste Palestijnse voetballers. Het grootste deel van zijn carrière kwam hij uit voor Khadamat al-Shati, maar hij speelde ook voor Gaza Sport en op de bezette Westelijke Jordaanoever voor Markaz Shabab al-Am’ari. In 2017 was hij topscoorder in de hoogste Palestijnse divisie; in totaal staan meer dan honderd competitiedoelpunten op zijn naam. Tussen 2007 en 2013 speelde hij negentien interlands voor Palestina. Daarin scoorde hij tweemaal. De populaire buitenspeler stond bekend als ‘De Palestijnse Pele’.

Toen Israël Hamas op 7 oktober 2023 de oorlog verklaarde, was al-Obeid nog steeds actief voor Kadamat al-Shati. Ook daarna bleef hij elke dag in training, aldus zijn echtgenote Doaa. ‘Ondanks raketten, beschietingen en massamoorden bleef hij spelen met kennissen en vrienden.’ Een van de weinige tastbare herinneringen aan haar overleden echtgenoot die Doaa bezit, is een blauwwit nummer 10-shirt dat al-Obeid droeg voor zijn club Khadamat al-Shati. Andere memorabilia gingen allemaal verloren bij een Israëlisch bombardement op hun woning in Gaza-Stad eerder dit jaar. Sindsdien leefde het gezin in een tent te midden van de puinhopen in de grootste stad van de Gazastrook.

Overal ter wereld zijn trapveldjes. Nergens ter wereld komen zoveel trapveldjesvoetballers om het leven als in Gaza en op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Ter nagedachtenis aan hen deze serie. Die opent telkens met een foto van een trapveldje in Horst aan de Maas, waar trapveldjesvoetballers gelukkig weinig te vrezen hebben. Ditmaal een foto van het trapveldje aan de Julianastraat in Horst. Klik hier en hier voor de voornaamste bronnen voor dit stukje.

Intermezzo – Griendtsveen, een stervend dorp? (6)

Verder met de serie over de bijzondere scriptie uit 1949 van Jet Jansen over Griendtsveen. Vandaag de zesde aflevering over voorzieningen en de politieke gezindheid in het dorp. Klik hier, hier, hier, hier en hier voor de eerdere afleveringen.

Griendtsveen had in 1949 een openbare jongensschool, een door zusters gerunde meisjesschool en een eveneens door zusters geleide bewaarschool. De jongensschool telde 52 leerlingen, de meisjesschool 47 en de bewaarschool (een voorloper van de kleuterschool) 24. Het leerlingenaantal vertoonde een licht dalende tendens. Een huisarts was er niet, wel kwam wekelijks een arts uit het Brabantse langs voor een spreekuur. Jonge moeders waren aangewezen op het consultatiebureau in Horst.

Griendtsveen had een zaal die eigendom was van de Maatschappij. Daaraan waren nadelen verbonden. Jet:

‘Wil men over deze zaal beschikken dan moet vooraf verlof gevraagd worden, elke keer opnieuw, aan de directeur van de Maatschappij. Wordt er in Griendtsveen eens iets op touw gezet en de gangmaker vraagt toestemming om voor de bijeenkomst de zaal te mogen gebruiken, dan wordt deze meestal wel gegeven en lijkt alles heel goed te gaan. Als echter na een poosje door een of ander verschil van mening het verlof wordt ingetrokken of men begint het gebedel om de zaal zo vernederend te vinden, dan zit men weer met het probleem ruimte.’

Bijna alle volwassenen waren lid van de KVP (een voorloper van het CDA), al duurde het even voordat ze hiervoor uitkwamen. Jet:

‘Het was opmerkelijk dat, als men in de gezinnen vroeg of de man of vrouw lid was van een politieke vereniging de mensen je eerst verbaasd aankeken wat je wel van ze dacht en dan heftig ontkenden, maar op de vraag of ze soms lid waren van de KVP wisten ze meestal wel te vertellen dat ze daar wel een kaart van hadden waar elk jaar op betaald moest worden en met die richting waren ze het ook wel eens. Naderhand bleek dat men een politieke partij vereenzelvigde met iets dat met de communisten in verband stond en met dat slechte gedoe wilde men niets te doen hebben.’

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1946 153 van de 164 in Griendtsveen uitgebrachte stemmen naar de KVP gingen.

Intermezzo – Ongezien

Wat ook altijd weer verbaast, is dat je in een omgeving die je van onder tot boven en van links tot rechts denkt te kennen, toch telkens nog ontdekkingen kunt doen. Jarenlang ben je een plek gepasseerd en dan dringt ineens het besef door dat je al die tijd wel hebt gekeken, maar nooit hebt gezien. Een bijzondere boom, een opvallende brievenbus, een verroeste fiets, een interessant pand, een afgedankte plastic kindertractor die automobilisten moet aanzetten tot snelheidsmatiging: zó vaak ben je eraan voorbijgegaan en toch heb je ze nooit echt opgemerkt.

Dat ook mijn waarnemingsvermogen geregeld hapert, werd me vorige week weer eens duidelijk. Ter zelfverdediging zou ik kunnen aanvoeren dat ik geen héél frequent gebruiker ben van de Industrieweg in Sevenum. Maar dan nog is het onvergeeflijk dat ik als verklaard liefhebber van typografie en wederopbouwarchitectuur twee opmerkelijke uitingen hiervan aan de Industrieweg tot vorige week altijd over het hoofd heb gezien.

‘Landbouwbelang’ staat in strenge zwarte schreefloze koeienletters geschilderd op de zijgevel van een weinig elegante grijsgrauwe loods, onontkoombaar voor wie de loods vanuit oostelijke richting passeert. Nooit gezien.

Landbouwbelang: een representant van het rijke coöperatieve agrarisch verleden, in 2000 gefuseerd met CHV en in 2011 met Agrifirm, wat sindsdien de naam is van het bedrijf. Gebleven zijn die letters, als herinnering aan wat ooit was. Wereldschokkend? Nee. Wel een snoepje voor het oog.

Een ware lust voor het oog is de aanblik van een voornamelijk uit glas bestaande gevel van wat vermoedelijk een werkplaats was, helemaal aan het uiteinde van een braakliggend terrein aan de Industrieweg. Ook nooit gezien. Een glaspaleis met een geschatte breedte van meer dan honderd meter. Het dak lijkt gestript, maar goed zicht erop krijgen is lastig: hekwerk en prikkeldraad verhinderen een inspectie van nabij. Blokje om fietsen dan maar, naar de Spoorweg. Daar valt het pand wel van nabij te aanschouwen.

Een lange blinde gevel evenwijdig aan de straatkant en twee smalle zijgevels (de ene grotendeels glas, de andere blind) dwars op de straat. Het puntdak verkeert inderdaad in verregaande staat van ontbinding.

Overal hangen linten met het opschrift ‘Verboden toegang asbest’. Volledige sloop lijkt een kwestie van tijd. Waarom heb ik verdomme niet eerder goed uit mijn doppen gekeken, zodat deze verborgen schat op z’n minst goed gedocumenteerd had kunnen worden?

(Dit stukje verscheen eerder deze week ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Stop de uithongering van Gaza (2)

Op 27 september 1975 liet het regime van de Spaanse dictator Franco vijf leden van de Baskische afscheidingsbeweging ETA executeren. Enkele dagen later vond hiertegen in Utrecht een massale demonstratie plaats. Een van de sprekers was toenmalig minister-president Joop den Uyl. Citerend uit het zesde couplet van het Wilhelmus zei hij: ‘Wij staan hier om te strijden tegen de tirannie die ons hart doorwondt.’ En verder: ‘Als naast de deur het vuurpeloton aantreedt, dan moeten die schoten ons uit de slaap houden. Wij zijn één. Hun strijd is onze strijd. Internationale solidariteit!’

Zoiets zal je werkelijk nooit horen van onze huidige minister-president Dick Schoof als het om Palestina gaat. En ook niet van andere kabinetsleden. Als zij het niet doen, moeten wij het maar doen. Woensdag om 19.00 uur voor het gemeentehuis in Horst met een lawaaiprotest en daarna met een lawaai-optocht door het centrum.

Of Hun strijd – onze strijd – internationale solidariteit, nog altijd een ijzersterke leus, dan ook zal worden gescandeerd? Vermoedelijk niet, helaas een beetje uit de mode geraakt. Maar maakt niet uit, genoeg andere leuzen.   

 Tot woensdag!

Intermezzo – Ansichtkaarten uit de fotocollectie van de Historische Kring Horst (2)

De Historische Kring Horst, die onderdeel is van Museum De Kantfabriek, beheert een grote collectie foto’s. Met dank aan de Historische Kring Horst voor de medewerking schenkt Horst-sweet-Horst de komende tijd regelmatig aandacht aan handbeschreven ansichtkaarten uit deze collectie. Overigens is een deel van die collectie sinds kort te zien op Limburgs Erfgoednet (klik hier).

B.W. Hier luier ik verschrikkelijk en drink veel bier
dat kun je begrijpen. Van de week hoor je niets
meer van me, daar ik veel te lui ben. Ik wel
van jouw hoor! Zondag a.s. ga ik op reis. Van uit
elke plaats krijg je een kaart, lief hè. Mies gaat Zondag
naar Tine. Ga jij dus maar niet. Heb jij je Zondag
vermaakt met al die dames. Ja zeker. Dag onbe-
storven weduwnaar. Je vr. Sophie

Zij, alleen, aan het luieren en aan de zuip. Hij, alleen, omringd door dames. Het ideale recept voor onafwendbaar onheil. Zou je denken. Maar Sophie deelt slechts plaagstootjes uit. Hij kan het hebben. Het zit wel goed tussen die twee, oneindig vertrouwen in elkaar, niks dat die band kan verbreken, onvoorwaardelijke liefde. Voor zo lang het duurt.

Onbestorven weduwnaar. Kom daar tegenwoordig nog maar eens om. Grass widower in het Engels, Strohwitwer in het Duits.

Die eindeloze Kasteellaan, in een grote variëteit aan stemmige grijstinten, die twee heren, aan het begin van hun zondagmiddagwandeling, die reuzen van bomen.

Heimwee naar een tijd die je nooit hebt gekend.

Intermezzo – Stop de uithongering van Gaza (1)

Zoals Jan Blokker zich ooit afvroeg of hij nog wel links genoeg was, zo vraag ik me regelmatig af of ik wel genoeg demonstreer. Omringd door andere mensen zingen, schreeuwen, klappen, scanderen, dansen, met een pollepel op een pan slaan: allemaal niks voor mij. Te verlegen, te terughoudend, te gereserveerd, te timide.

Toch liep ik begin deze eeuw in Amsterdam twee keer mee in een demonstratie tegen de Amerikaanse inval in Irak. Ik overleefde het. Toch demonstreerde ik enkele jaren later, ook in Amsterdam, tegen het kabinet Balkenende. Ik overleefde het. Toch demonstreerde ik voor de Palestijnen, op 29 oktober 2023 in Venlo, op 18 mei van dit jaar in Den Haag, op 15 juni weer in Den Haag, vorige week donderdag in Eindhoven. Ik overleefde het.

Ik zing, schreeuw, scandeer en dans nog steeds niet. Ik klap soms wel. En vorige week sloeg ik voor het eerst met een pollepel op een pan – volkomen uit de maat, maar wtf.

Ik vraag me nog steeds af of ik genoeg demonstreer. Wat ik inmiddels wel weet is dat het geen zak uitmaakt of ik me nu wel of niet manifesteer tijdens een demonstratie. Als ik er maar ben. Omdat het iets betekent. Hoe meer mensen er zijn, hoe meer het betekent. Ik ben er woensdag. Jij hopelijk ook.

Trapveldjesvoetballers (13)

Ontvallen aan het legioen der trapveldjesvoetballers: Awdah Hathaleen, Umm al-Khair (bezette Westelijke Jordaanoever), overleden 28 juli 2025, 31 jaar

Eergisteren, maandag 28 juli, werd de 31-jarige Palestijn Awdah Hathaleen doodgeschoten. Dit gebeurde bij het gemeenschapshuis in Umm al-Kheir op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Dader was de extremistische Israëlische kolonist Yinon Levi, die op sanctielijsten staat van Canada, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie.

Awdah Hathaleen werkte mee aan de Oscar-winnende documentaire No Other Land, over het geweld van Israëlische kolonisten tegen de Palestijnse gemeenschap in Masafer Yatta, het gebied rond Umm al-Kheir. ‘Awdah wilde dat de bezetting zonder lijden zou eindigen’, aldus zijn neef Alaa Hathaleen. Awdah, docent Engels en vader van drie jonge kinderen, was een pleitbezorger van geweldloos verzet.

Awdah was een fervente aanhanger van Real Madrid. Neef Alaa: ‘Zijn liefde voor Real Madrid stroomde door zijn aderen. Als Real zou weten hoeveel hij van de club hield, zou het zich misschien wel uitlaten over Masafer Yatta.’ Awdah was zelf ook een fanatiek voetballer. Als hij maar even de kans had, voetbalde hij op een krakkemikkig betegeld veldje met doelpalen die die naam nauwelijks waardig zijn. Juist hier, op zijn misschien wel meest geliefde plek in Umm al-Kheir, blies hij maandag zijn laatste adem uit.

Overal ter wereld zijn trapveldjes. Nergens ter wereld komen zoveel trapveldjesvoetballers om het leven als in Gaza en op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Ter nagedachtenis aan hen deze serie. Die opent telkens met een foto van een trapveldje in Horst aan de Maas, waar trapveldjesvoetballers gelukkig weinig te vrezen hebben. Ditmaal een foto van het trapveldje tussen de A73 en De Drink in Horst. Klik hier en hier voor de voornaamste bronnen voor dit stukje.

Intermezzo – Ansichtkaarten uit de fotocollectie van de Historische Kring Horst (1)

De Historische Kring Horst, die onderdeel is van Museum De Kantfabriek, beheert een grote collectie foto’s. Met dank aan de Historische Kring Horst voor de medewerking schenkt Horst-sweet-Horst de komende tijd regelmatig aandacht aan beschreven ansichtkaarten uit deze collectie. Overigens is een deel van die collectie sinds kort te zien op Limburgs Erfgoednet (klik hier).

Waarde Graadje, zooals je ziet,
kom ik zoo nu en dan je aardrijks-
kundige kennis van Limburg
opfrisschen. Horst is een aardig
dorpje (alias negerij) waar je met
een hondenweer als vandaag je
lekker kunt vervelen. Je moet
J niet zoo bederven, je stuurt
haar te veel kaarten en is ze
nijdig als ik er geen meebreng.
Beste groeten voor Cato,
ze zal deze week wel weer eenige
duizenden verdiend hebben met de
H.S. … Burghoff

Een cynicus, deze Burghoff. Horst een aardig dorpje noemen, maar negerij bedoelen. Zou Burghoff, heer van stand, hebben geweten dat negerij afkomstig is van het Maleisische woord negeri dat zoiets als ‘stad’ of ‘district’ betekent? Of associeerde Burghoff Horst soms met een door zwarte mensen bevolkte plek in de diepste binnenlanden van Afrika? Hoe dan ook, dood in de pot daar in Horst, ook als het er geen hondenweer is.

Graadje krijgt voor de voeten geworpen dat hij J, de dochter van Burghoff, te veel kaarten stuurt. Grappig bedoeld, maar toch. Burghoff zou het probleem ook kunnen oplossen door J zelf te overladen met kaarten.

Aan het eind speelt de cynicus in Burghoff weer op. Want natuurlijk heeft zijn zus Cato, de echtgenote van Graadje, ook deze week weer geen reet verdiend met de H.S. Hoe lang speelt Cato nu al niet mee in de Hollandsche Staatsloterij? En wat heeft het haar in al die jaren opgeleverd?  

Intermezzo – Megastal Kleefsedijk (16)

‘Uitbreiding Kleefsedijk uitgesloten’, kopte dagblad De Limburger op 14 maart 2018. ‘Typisch gevalletje vooruitlopen op de feiten’, noemde ik dat toen (klik hier). Nu, ruim zeven jaar later, lijkt het er gelukkig op dat ik destijds ongelijk had. Met de nadruk op ‘lijkt’.

Wat is er aan de hand? Na een proces van bijna twintig (!) jaar besloot het college van burgemeester en wethouders van Horst aan de Maas dinsdag de milieuvergunning voor een varkensbedrijf aan de Kleefsedijk in Sevenum in te trekken. Dit moet de komst van een megastal ter plekke voorkomen. Dit uiteraard tot grote vreugde van de omwonenden – verenigd in de Werkgroep Kleefsedijk – die sinds jaar en dag fel streden tegen de voorgenomen bouw van de megastal.

Wat in de berichtgeving over het collegebesluit is ondergesneeuwd, is dat er mogelijk nog een juridische strijd in het verschiet ligt. Het college schrijft (klik hier): ‘Gezien het langdurig niet-gebruik van de vergunning, de maatschappelijke onrust en de uitgesloten uitbreidingsmogelijkheden in het bestemmingsplan, acht het college het intrekken van de vergunning juridisch mogelijk én maatschappelijk evenredig.’ Cruciaal in deze zin is het woord ‘acht’. Het college denkt dit besluit op goede gronden te hebben genomen, maar mocht de betreffende varkenshouder het collegebesluit aanvechten, dan blijkt pas hoe rechter-proof het besluit is.

Bovendien ligt er bij de gemeente nog een aanvraag van de varkenshouder voor een nieuwe vergunning. ‘De aanvraag is op meerdere onderdelen onvolledig en onvoldoende onderbouwd’, schrijft het college. De ondernemer krijgt nu de kans zijn aanvraag beter te onderbouwen en de ontbrekende onderdelen aan te leveren. ‘Daarna zal de aanvraag getoetst worden aan wet- en regelgeving.’ De wethouders Beurskens en Martens hebben al meerdere malen verklaard het onmogelijk te achten dat de aanvraag die toets doorstaat. Maar ook hiervoor geldt dat een rechter daar anders over kan denken. Verder is de opstelling van de gewiekste adviseurs van de varkenshouder van belang. Zij lijken nu in hun hemd te staan. Leggen ze zich daar bij neer? Of halen ze alles uit de kast om revanche te nemen?

Intermezzo – Druppels

Vorige week dinsdag. Ik hoor Caspar Veldkamp, onze – dus ook mijn – minister van Buitenlandse Zaken, zeggen als het gaat over maatregelen tegen Israël: ‘Nederland slaat in z’n eentje geen deuk in een pakje boter.’

Zaterdag. Ik hoor Maarten van Rossem zeggen: ‘Ik vind het hoogst ongelukkig dat de gemeenteraad van Utrecht een motie over een boycot van Israëlische producten aan moet nemen, want daar gaat de gemeenteraad van Utrecht helemaal niet over. Gemeenten voeren nu eenmaal geen buitenlandse politiek.’

Maandag. Ik word wakker met Vandaag, een dagelijkse podcast van NRC. Redacteur Midden-Oosten Derk Walters verhaalt over het Israëlische plan om de volledige bevolking van de Gazastrook samen te drijven in een afgesloten kamp in het zuiden van Gaza, op de ruïnes van de stad Rafah. In dat plan is een hoofdrol weggelegd voor de Caterpillar D9, een tank met een soort bulldozer ervoor die alles vernietigt wat hij tegenkomt en in Israël het koosnaampje doobi (teddybeer) heeft. Walters: ‘Caterpillars D9 houden zó huis dat er slechts een vlakte overblijft. Elk bewijs dat er überhaupt leven plaatsvond in een gebied wordt weggevaagd.’

Ik probeer het me te verbeelden: de gemeenten Horst aan de Maas en Venray – samen precies even groot als de hele Gazastrook – bevolkt door twee miljoen mensen, die bij elkaar worden gestopt in een kamp op de ruïnes van Kronenberg en Evertsoord, terwijl de overige 28 kernen inclusief buitengebieden van beide gemeenten volledig zijn platgewalst door Caterpillars D9.

Ik erger me aan de apathie die spreekt uit de woorden van Caspar Veldkamp en Maarten van Rossem. Inderdaad, Nederland kan in z’n eentje geen deuk in een pakje boter slaan. Maar wel een deukje. En inderdaad, gemeenten voeren geen buitenlandse politiek. Maar gemeenten kunnen wel uiting geven aan hun verontwaardiging over wat Israël uitvreet in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever, bijvoorbeeld in de vorm van een boycot van Israëlische producten.

Als je niets doet, als individu, als gemeente, als landje, weet je zeker dat er niets verandert. Ook als individu, als gemeente, als landje, kan je wel degelijk iets bewerkstelligen. Maar zelfs als je machteloos bent of je zo voelt, kan het uiting geven aan die (veronderstelde) machteloosheid effect hebben.

Waarom blijft het in Horst aan de Maas en Venray zo angstvallig stil als het gaat om de verschrikkingen die Israël aanricht? Kom op, laat je horen, spreek je uit! Druppels op een gloeiende plaat? Elke druppel draagt bij aan afkoeling.

(Dit stukje verscheen vandaag ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Sleurhut

Ineens stond het er, vorig weekend, aan de Meteriksebaan in America. Geparkeerd aan de bosrand, onder een paar overhangende takken. Niet schreeuwend om aandacht, maar één met zijn omgeving. Alsof het er al jaren stond. Alsof het de gewoonste zaak van de wereld was dat het er stond. Opvallend door zijn onopvallendheid. Wat het was? Van afstand deed het denken aan een sleephut, een gemakkelijk verplaatsbare kleine jachthut op wielen die je soms bij een akker- of bosrand ziet staan: óók op wielen (geel in dit geval, mogelijk kinderwagenwielen), vergelijkbare locatie, vergelijkbare afmetingen, vergelijkbare schutkleur. 

Van dichterbij had het toch meer weg van een sleurhut, een vreselijk woord, maar in dit uitzonderlijke geval toch te verkiezen boven caravan omdat caravan een grootte en een mate van luxe suggereert die het object aan de Meteriksebaan volkomen vreemd waren.

Wat sleurhut tot een meer geschikte benaming maakt dan sleephut, is dat dit object sterk de indruk wekte een (geïmproviseerde) mobiele woning of op z’n minst een mobiele slaaplocatie te zijn, inclusief puntdak met in de nok een ruitvormig raam. Daarom is de op het eerste oog eveneens in aanmerking komende benaming fietskar(retje) ongeschikt: een fietskar is doorgaans niet bedoeld om in te slapen.

Achter de sleurhut stond zo nu en dan een damesfiets geparkeerd, met een aan het stuur bevestigd rieten mandje. Aan de voorzijde van de hut zat iets dat je een deur zou kunnen noemen. Daarin was iets dat je een raampje zou kunnen noemen uitgespaard. Achter dat iets dat je een raampje zou kunnen noemen hing iets dat je vitrage zou kunnen noemen. Het geheel oogde als een vredig, huiselijk tafereeltje, zelfs op die momenten dat de damesfiets met het rieten mandje er niet stond en dat dat iets dat je een deur zou kunnen noemen was afgesloten met een hangslot.

Op 7 juli was er op dat iets dat je een raampje zou kunnen noemen een geprint briefje geplakt met het opschrift 7 juli ’25. Een dag later hing er een geprint briefje met het opschrift 8 juli ’25.

De sleurhut aan de Meteriksebaan prikkelde zowel de nieuwsgierigheid als de verbeelding. Toegeven aan de nieuwsgierigheid en overgaan tot ontraadseling van het raadsel lag op de loer, maar zou dodelijk zijn voor de verbeelding.

Na enkele dagen was de sleurhut weer verdwenen. Die verdwijning voorkwam de ontraadseling. Waardoor de verbeelding gewoon haar werk kan blijven doen. Laat de sleurhut aan de Meteriksebaan voor altijd een raadsel blijven.

(Dit stukje verscheen eerder deze week in Via Horst-Venray)

Top 5 – Alternatieve straatnamen op wegomleggingsborden

Beetje door de omleidingsborden de weg niet meer zien, dezer dagen in Horst aan de Maas. Je hoort er als straat blijkbaar niet meer bij als er bij jou géén wegwerkzaamheden zijn die omleidingsroutes noodzakelijk maken.

Wie ‘omleidingsroutes’ zegt, zegt ‘omleidingsborden’. En wie ‘omleidingsborden’ zegt, zegt ‘Als dat maar goed gaat met de spelling van straatnamen’. Het lijkt erop dat de omleidingsbordenbeteksters ditmaal bijzonder zorgvuldig te werk zijn gegaan. Meer dan één foutje (zie hieronder bij 3) heb ik althans niet weten te ontdekken. Dat was in het verleden wel eens anders. Komt-ie, de exclusieve Horst-sweet-Horst top 5 van alternatieve straatnamen op wegomleggingsborden in Horst aan de Maas:

5. Waterweg

‘Nieuwe Waterweg’ leerden we op de lagere school bij aardrijkskunde. Horst heeft een oude Waterstraat. 

 4. St. Janstraat

Een foutje? Of een statement van de betreffende omleidingsbordenbetekster? De officiële benaming van deze Meterikse straat is Sint-Jansstraat met dubbel s. Sint-Janstraat is dus fout. Maar waarom eigenlijk? Het is toch ook Prins Bernhardstraat en niet Prins Bernhardsstraat? Dr. Lemmenstraat en niet Dr. Lemmensstraat? Maar dan weer wel Sint-Maartensweg. Raar. Wat maakt heiligen anders? Misschien is dat wat de omleidingsbordenbetekster aan de orde wilde stellen.
 
3. Kloosterweg

Roermond heeft een Kloosterweg. Siebengewald ook. Someren ook. Heerlen ook. Waalwijk ook. Maar in Grubbenvorst heet het toch echt Kloosterstraat. Net als in Tienray. En in Horst.

2. Bremsweg

In Scherpenheuvel is een Monseigneur Bremsstraat en in Oud Gastel een Bremswegje. Dan houdt het op. In Duitsland is zowel in Lübbecke als in Schwerin een Bremsweg. Vertaald in het Nederlands: Remweg. Nederland heeft geen Remweg. En evenmin een Remstraat. Nederland heeft wel Bremwegen. Onder meer in Horst.

1. Loevenstraat

Waarom heet de Loevestraat de Loevestraat? Ik vermoed dat de naam verwijst naar Loef/Loeff van der/den Cloot/Kloot, in de tweede helft van de zestiende eeuw schout van de heerlijkheid Horst. Waarom de straat dan Loevestraat heet en niet Loef(f)enstraat of Klo(o)tenstraat? Geen idee. Wat ik wel weet, is dat loeven ‘tegen de wind op zeilen’ betekent. En in straattaal ‘houden van’: ‘Ik loev de vibe.’

Intermezzo – Griendtsveen, een stervend dorp? (5)

Verder met de serie over de bijzondere scriptie uit 1949 van Jet Jansen over Griendtsveen. Vandaag de vijfde aflevering over middenstand, zelfvoorziening en infrastructuur in Griendtsveen in 1949. Klik hier, hier, hier en hier voor de eerdere afleveringen.

Griendtsveen telde in 1949 drie winkels: een bakker, een slager en een kruidenier. In de behoefte aan groenten voorzagen de meeste inwoners zelf. Het Griendtsveense veebestand bestond met name uit kippen en varkens. Jet: ‘Zoals in de meeste plattelandsgezinnen voelen ook hier de mensen zich niet gelukkig zonder een huisvarken, 52 gezinnen hebben er een, 51 gezinnen houden kippen.’

Voor andere eerste levensbehoeften waren de inwoners vooral aangewezen op Deurne. Jet: ‘Een manufacturenwinkel, een schoenenwinkel en dergelijke ontbreken in Griendtsveen en voor de aanschaf van een artikel op dit gebied moeten de huisvrouwen op zijn minst naar Deurne fietsen, heen en terug een tocht van 14 kilometer. Oudere mensen die deze tocht niet meer kunnen volbrengen zijn aangewezen op de een of andere marskramer die af en toe door het dorp trekt, of op de welwillendheid van de buren.’ Wel hield een kapper uit Deurne eenmaal per week zitting in Griendtsveen.

De inwoners van Griendtsveen voelden zich nauwelijks betrokken bij de gemeente Horst. Andersom gold hetzelfde. Jet:

‘De gemeente kent de bewoners van Griendtsveen met hun wel en wee niet zo goed. Wil zij zich al eens met de een of andere zaak in Griendtsveen inlaten dan wordt haar al gauw door de Maatschappij aan het verstand gebracht, dat de Maatschappij niet erg op die bemoeienis gesteld is. Daar het hele dorp eigendom van de Maatschappij is blijft er voor de gemeente niet veel anders over dan zich hier maar bij neer te leggen.’

De afzijdigheid van de gemeente leidde er onder meer toe dat de wegen in Griendtsveen in abominabele staat verkeerden. Jet:

‘Men ziet van tijd tot tijd wel enkele arbeiders van de Maatschappij aan het werk met wat grint, water en een soort wals met twee paarden ervoor om de wegen op te knappen, maar de veenachtige bodem werkt spoedige verzakking in de hand.’

Het isolement van het dorp werd verder in de hand gewerkt door het ontbreken van een trein- of busverbinding. Jet: ‘Men is dus in Griendtsveen aangewezen op de fiets. Oudere mensen komen het dorp practisch niet meer uit. Een auto huren is te kostbaar, daar de enige taxi-onderneming in America eerst al een ritje moet maken om in Griendtsveen te komen.’

N.B. De eerste twee foto's bij dit stukje zijn afkomstig uit Panorama van 21 augustus 1962.

Intermezzo – Boodschappenbriefje (14) | Riekske

Wat ook een eeuwigdurende bron van fascinatie blijft, is het dialect. Gedachtevorming over het dialect begint bij mij geregeld bij opgeraapte boodschappenbriefjes. Daarop tref ik wel eens woorden als appelsiene of petatte aan. Op het vorige week bij Albert Heijn in Horst opgeraapte briefje van pasfotoformaat ging mijn aandacht in eerste instantie uit naar het woord mettler. Nooit eerder gehoord of gelezen. Ineens viel me in dat het misschien hoorde bij garen kleur 1457 van de regel erboven. Googelen. En precies zo was het. Daarna viel mijn oog op snijworst. Vleesonnozel als ik ben, dacht ik dat elke worst snijworst is. Googelen. Niet dus: snijworst is een specifiek soort worst (dat ik graag aan me voorbij laat gaan).

Boven snijworst staat mik. Met mik heb ik van oudsher een problematische verhouding. Ik ben een native Horster dialectspreker. Mik is in het Nederlands een bepaald soort brood, maar in het Horster dialect staat mik als ik het wel heb voor brood in het algemeen. Net als wek. Terwijl ik ben grootgebracht met broëd. Dan komt mik er niet meer in. Onvolkomenheidje in mijn opvoeding, waarop ik voor de rest weinig heb aan te merken.

Ik besloot de onvolprezen Dialectatlas van het Nederlands uit 2011 er eens bij te pakken. Omdat ik dacht dat die een verspreidingskaart bevatte van dialectwoorden voor brood. Niet dus. Al bladerend bleef ik vervolgens hangen bij een kaart waarop de gangbare benamingen voor het woord vork in de Nederlandse en Vlaamse dialecten is weergegeven. Wat blijkt? In Noord-Limburg zou riekske de meest voorkomende benaming voor vork zijn. Riekske? Verket zal je bedoelen! Riekske (‘kleine riek’) is een prachtig, poëtisch woord, maar ik heb het nog nooit gehoord, ook niet als reekske, zoals het in het Horster dialect zou luiden. In de woordenboeken van het Horster, het Meerlo-Wanssums, het Venrays en het Venloos dialect kom ik riekske/reekske ook niet tegen in de betekenis van vork. Maar zie daar, Sevenum zou Sevenum niet zijn als het weer eens anders was. Uit het Sevenums woordenboek: ‘Rikske –  vork. “Met ’t riksken aete, Riekske, nit met ’t vuûsje.”’  

Om te verifiëren dat mik in het Nederlands inderdaad een bepaald soort brood is en niet brood in het algemeen, pakte ik de Van Dale erbij. Inderdaad: ‘Brood van fijn roggemeel.’ Andere betekenis van mik, volgens Van Dale: ‘Boomtak in de vorm van een tweetandige vork.’ Een verket? Een reek/riek(ske)? Nee, dat is dan weer een vörk in het Horster dialect. Enzovoort.

(Dit stukje verscheen deze week ook in Via Horst-Venray)

Trapveldjesvoetballers (12)

Ontvallen aan het legioen der trapveldjesvoetballers: Mustafa Abu Amira, Gaza-stad, overleden 30 juni 2025

Strandbar Al-Baqa in Gaza-stad was een van de weinige plekken in de Gazastrook met een stabiele internetverbinding. Mede daarom groeide de bar uit tot een populair toevluchtsoord voor onder meer jongeren en journalisten. Vorige week maandag, 30 juni, voerden Israëlische gevechtsvliegtuigen aanvallen uit op Al-Baqa. Een bom van 230 kilo doodde meer dan dertig mensen en liet weinig heel van het café.

Een van de dodelijke slachtoffers was Mustafa Abu Amira, voetballer bij verschillende Palestijnse clubs. De aanvaller werd gezien als een van de meest veelbelovende spelers in de Gazaanse competitie. Abu Amira was ook vrijwilliger bij jeugdprogramma’s en trainde kinderen in de vluchtelingenkampen in de Gazastrook.

Waarom Israël de strandbar bombardeerde is onduidelijk. Volgens deskundigen op het gebied van internationaal recht is het gebruik van zulke zware munitie als bij het bombardement op Al-Baqa onrechtmatig en mogelijk een oorlogsmisdaad.

Overal ter wereld zijn trapveldjes. Nergens ter wereld komen zoveel trapveldjesvoetballers om het leven als in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Ter nagedachtenis aan hen deze serie. Die opent telkens met een foto van een trapveldje in Horst aan de Maas, waar trapveldjesvoetballers gelukkig weinig te vrezen hebben. Ditmaal een foto van het trapveldje bij de splitsing Westsingel-Weltersweide in Horst. Klik hier en hier voor de voornaamste bronnen voor dit stukje.

Intermezzo – Biertunnel

Een kleine twee weken geleden begonnen aan de Schoolstraat, nabij de kruising met de Herstraat, graafwerkzaamheden. Het lijkt erop dat die inmiddels nagenoeg zijn afgerond. Pas vandaag realiseerde ik me dat ik daarmee een unieke kans heb laten schieten om met eigen ogen te aanschouwen of de gravers zouden stuiten op een biertunnel of de restanten daarvan.

Een biertunnel? Hoezo dat? Welnu: in de negentiende eeuw was nagenoeg alle grond rondom de kruising Schoolstraat-Herstraat in het bezit van de familie Vullinghs, een brouwersgeslacht. Op het huidige adres Schoolstraat 1, het pand waar nu Anja van de Smid zetelt, was destijds brouwerij De Roskam gevestigd.

In 1883 werd Piet Vullinghs (1848-1901) eigenaar van De Roskam. Hij was in 1894 betrokken bij de oprichting van het Horster Mannenkoor en behoorde tot de eerste bestuursleden. Het Mannenkoor repeteerde aanvankelijk in een café. Concerten vonden plaats in een schoollokaal. In het voorjaar van 1897 gaf Piet Vullinghs opdracht voor de bouw van een eigen concertzaal voor het Mannenkoor op een perceel recht tegenover zijn woonhuis en brouwerij. Die bouw begon op 1 juni 1897. Op donderdag 6 januari 1898 vond het eerste concert plaats in de nieuwe zaal, waarover het Venloosch Weekblad schreef: ‘De zaal, een sierlijk gebouw, op een goed punt in de kom der gemeente gelegen, is lang 23, breed 10 en hoog 7½ meter. Van binnen is zij rijk versierd door een mooi ameublement, waaronder een schoone piano en prachtig tooneel.’

Gezicht vanaf de Veemarkt op de mannenkoorzaal, vóór de bouw van pand Seuren (1912)

Piet Vullinghs verhuurde de zaal voor honderdtien gulden per jaar aan het Mannenkoor. Onderdeel van het contract was dat het koor er uitsluitend bier van Vullinghs mocht schenken. Verder – nu wordt het echt interessant! – had Vullinghs afgedwongen dat hij onder de zaal een kelder mocht bouwen voor de opslag van zijn bier. Hoe dat bier van zijn brouwerij in de tegenover gelegen mannenkoorzaal belandde? Via een biertunnel uiteraard! Dat is althans wat ik verschillende mensen in de loop der jaren heb horen beweren. Broodjeaapverhaal? Of is/was er echt zo’n tunnel? Wie het weet, mag het zeggen.

Overigens was vanaf 1937 de eerste en tot dusverre enige Horster bioscoop gevestigd in de mannenkoorzaal. Later werd ze het onderkomen van discotheek Modern en tegenwoordig van Flash Casino.   

Zoek de verschillen met de foto uit het begin van de vorige eeuw...

Geraadpleegde bronnen: Loe Derix, Oud Horst in het nieuws 1 (Horst 1990) p. 198-200; Marcel Pennings e.a., 100 jaar Horster Mannenkoor in woord en beeld (Horst 1994).