Intermezzo – Schume

Graaiend in de grabbelton die dialect heet, stuitte ik een dezer dagen op het werkwoord schume. Als de zomer op z’n laatste benen loopt, breken namelijk de hoogtijdagen van het schume aan. Althans voor mijn gevoel en althans vroeger.

Beeld dat onmogelijk uit mijn geheugen is te griffen: appels schume eind jaren zeventig uit de grote boomgaard aan de Vliegert, in het buitengebied van Castenray. Veel bedreven bezigheid door uit Horst en omstreken afkomstige leerlingen van Boschveldcollege en Jeruzalem in de eerste weken na de grote vakantie. Maar niet door mij. Waarom niet? Lafjes zou ik kunnen zeggen dat de smaak van het aldaar geteelde ras appels me niet aanstond. Of dat mijn vaste route van en naar Boschveld via de destijds nog onverharde Oosterbosweg verliep. Maar het eerlijke antwoord is dat ik te braaf was om appels te schume.    

Schume is een woord dat voorkomt in de dialectwoordenboeken van zowel Horst (schume) als Meerlo-Wanssum (schümme) als Sevenum (schûme) als Venray (schume). Betekenis? ‘Kleine diefstal’ volgens het Venrays woordenboek. Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum zegt ‘stelen op kleine schaal, b.v. appels en kersen door jongens’. Zou best eens kunnen kloppen dat vooral jongens zich eraan bezondigen. ‘Stelen’ of ‘diefstal’, zoals al die woordenboeken zeggen, zal het volgens de letter der wet ongetwijfeld zijn. Toch zie ik schume eerder als een sport om te ontkomen aan de grijpgrage handen van de eigenaar van de fruitbomen. Om het fruit zelf is het de schumers veel minder te doen, vermoed ik. Beschouw het als een vorm van baldadigheid, iets dat irritant kan zijn maar waar je verder niet al te dramatisch over moet doen.

Wordt er tegenwoordig nog geschuumd? Weinig, naar mijn idee. Wordt er tegenwoordig nog illegaal fruit geplukt in boomgaarden? Evenveel als vroeger lijkt me. Wat is dan het verschil? Dat het werkwoord schume – ‘schuimen’ is trouwens het Nederlandse equivalent – vandaag de dag nauwelijks nog wordt gebruikt. Is dat jammer? Ja, in mijn ogen is de teloorgang van het dialect een verarming, het dialect is een factor die mede onze identiteit bepaalt. Maar soms gaan dingen zoals ze gaan. Tegen bepaalde ontwikkelingen is het nagenoeg onmogelijk weerstand te bieden. Ik vrees dat dat ook voor het dialect geldt, alle subsidies en speciale stimuleringsprogramma’s ten spijt. De verarming van het dialect zal in steeds hoger tempo voortgaan totdat het over enkele generaties is verworden tot folklore.

Wie nog wil gaan schume kan daar maar beter niet te lang meer mee wachten.  

(Dit stukje verscheen gisteren ook in Via Horst-Venray)