Intermezzo – De passage van de tsaar

12 mei. Bijzondere dag. In historisch opzicht dan. In elk geval voor Horst en Sevenum. Precies honderdvijftig jaar geleden, op dinsdag 12 mei 1874, passeerde de Russische tsaar Alexander II (1818-1881) namelijk station Horst-Sevenum. Het meest bijzondere was nog wel dat het ook zomaar zijn eindstation had kunnen zijn.

Op vrijdag 1 mei 1874 vertrok Alexander II vanuit Sint-Petersburg voor een treinreis die hem uiteindelijk in Londen moest brengen. De tsaar reisde in het gezelschap van twee van zijn zes zoons en een prins. In Eydtkuhnen (nu Tsjernysjevskoje, aan de grens met Litouwen) stapten de tsaar en zijn metgezellen over in een trein die hij drie jaar eerder van de Franse keizer Napoleon III had gekocht. In Berlijn bezocht hij op 3 mei de Duitse keizer Wilhelm I. Vijf dagen later ging hij in Stuttgart op familiebezoek bij zijn zus Olga Nikolajevna, die met koning Karel van Württemberg was getrouwd. Vervolgens stond op 12 mei een bliksembezoek aan Nederland gepland. Reisdoel: Amsterdam, waar koning Willem III, een neef van Alexander II, die dag zijn 25-jarig regeringsjubileum vierde.

In alle vroegte hield de tsaarlijke trein op 12 mei even halt op station Venlo. Tal van nieuwsgierigen waren aanwezig om een glimp van het tsaarlijk gezelschap op te vangen. Dat bleek onmogelijk: de uit Maastricht ingevlogen infanterie liet niemand op het perron toe, met uitzondering van enkele hoge militairen, het Venlose gemeentebestuur, het bestuur van de Kamer van Koophandel en dokter Van de Loo. Laatstgenoemde had een kort onderhoud met de lijfarts van de keizer.

Het perron van station Venlo omstreeks 1900. Bron foto: gemeentearchief Venlo

Al snel zette de trein verder koers richting Amsterdam. Op station Horst-Sevenum, waar de trein zou passeren, had zich inmiddels een hele menigte verzameld. Vanuit Horst was de harmonie al om zeven uur ‘onder het spelen van keurige marschen’ richting station getogen. Ook burgemeester Janssen en een grote erewacht van ‘jongelieden’ maakten deel uit van deze stoet. Vanuit Sevenum was de fanfare naar het station getrokken. En daar, op het station, gebeurde kort voor de passage van de tsaar (‘keizer’) iets dat dramatische gevolgen had kunnen hebben. Uit het Venloosch Weekblad van 16 mei 1874:

‘Toen de trein van Breda het station binnenliep om voor den keizerlijken trein op het zijspoor uit de wijken, derailleerde – men weet niet door welke oorzaak, want de wissel was goed gesteld – de tender, geheel in de nabijheid van den aldaar op den overweg geplaatsten stoet, tengevolge waarvan de locomotief en eenige wagens mede van het spoor geraakten en zijdelings in den grond zakten, terwijl het achterste gedeelte van den trein op den weg bleef staan. Nu was goede raad duur, want de Keizer moest op dat oogenblik reeds uit Venlo vertrekken.’

Een ontspoorde trein, terwijl de tsaar in aantocht was! Maar als de nood het hoogst is, is zoals bekend de redding nabij:

‘Onmiddellijk werden echter door de beambten met behulp der toegesnelde menigte de wagons op een grooten afstand naar de zijsporen gereden, terwijl de Burgemeester de politie op het station hield, en was men nog in tijds hiermede klaar om den keizerlijken trein zonder hinder te laten passeeren.’

De harmonie van Horst in 1875

Bij de passage van de trein bracht de Sevenumse fanfare het Nederlands volkslied (toen nog Wien Neêrlands bloed) ten gehore en de Horster harmonie het Russische (toen nog Bozje, Tsarja chrani! en niet het huidige met die fantastische melodie). Waarna iedereen, een onvergetelijke ervaring rijker, weer snel naar Horst en Sevenum vertrok om daar het 25-jarig regeringsjubileum van de koning te vieren.  

(Geraadpleegde bronnen: Venloosch Weekblad 16 mei 1874 en gemeentearchief Goes)