Intermezzo – Schume

Graaiend in de grabbelton die dialect heet, stuitte ik een dezer dagen op het werkwoord schume. Als de zomer op z’n laatste benen loopt, breken namelijk de hoogtijdagen van het schume aan. Althans voor mijn gevoel en althans vroeger.

Beeld dat onmogelijk uit mijn geheugen is te griffen: appels schume eind jaren zeventig uit de grote boomgaard aan de Vliegert, in het buitengebied van Castenray. Veel bedreven bezigheid door uit Horst en omstreken afkomstige leerlingen van Boschveldcollege en Jeruzalem in de eerste weken na de grote vakantie. Maar niet door mij. Waarom niet? Lafjes zou ik kunnen zeggen dat de smaak van het aldaar geteelde ras appels me niet aanstond. Of dat mijn vaste route van en naar Boschveld via de destijds nog onverharde Oosterbosweg verliep. Maar het eerlijke antwoord is dat ik te braaf was om appels te schume.    

Schume is een woord dat voorkomt in de dialectwoordenboeken van zowel Horst (schume) als Meerlo-Wanssum (schümme) als Sevenum (schûme) als Venray (schume). Betekenis? ‘Kleine diefstal’ volgens het Venrays woordenboek. Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum zegt ‘stelen op kleine schaal, b.v. appels en kersen door jongens’. Zou best eens kunnen kloppen dat vooral jongens zich eraan bezondigen. ‘Stelen’ of ‘diefstal’, zoals al die woordenboeken zeggen, zal het volgens de letter der wet ongetwijfeld zijn. Toch zie ik schume eerder als een sport om te ontkomen aan de grijpgrage handen van de eigenaar van de fruitbomen. Om het fruit zelf is het de schumers veel minder te doen, vermoed ik. Beschouw het als een vorm van baldadigheid, iets dat irritant kan zijn maar waar je verder niet al te dramatisch over moet doen.

Wordt er tegenwoordig nog geschuumd? Weinig, naar mijn idee. Wordt er tegenwoordig nog illegaal fruit geplukt in boomgaarden? Evenveel als vroeger lijkt me. Wat is dan het verschil? Dat het werkwoord schume – ‘schuimen’ is trouwens het Nederlandse equivalent – vandaag de dag nauwelijks nog wordt gebruikt. Is dat jammer? Ja, in mijn ogen is de teloorgang van het dialect een verarming, het dialect is een factor die mede onze identiteit bepaalt. Maar soms gaan dingen zoals ze gaan. Tegen bepaalde ontwikkelingen is het nagenoeg onmogelijk weerstand te bieden. Ik vrees dat dat ook voor het dialect geldt, alle subsidies en speciale stimuleringsprogramma’s ten spijt. De verarming van het dialect zal in steeds hoger tempo voortgaan totdat het over enkele generaties is verworden tot folklore.

Wie nog wil gaan schume kan daar maar beter niet te lang meer mee wachten.  

(Dit stukje verscheen gisteren ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Pompstation Lottum (3)

Vanochtend bij het ontbijt lees ik op Horst Online dat het pompgebouw van het in Lottum gelegen waterpompstation over twee jaar wordt gesloopt (klik hier). Hoewel dit bericht er al een hele tijd zat aan te komen, verslik ik me toch bijna in m’n bammetje. Eenmaal bekomen van de eerste schrik dringt tot me door: over twee jaar! Dat betekent dat er nog zo’n zevenhonderd dagen resten om de sloop van dit iconische gebouw te voorkomen!

Het pompstation aan de Broekhuizerweg moet omstreeks 1965 in gebruik zijn genomen. Dat maakt het pompstation en mij tot leeftijdgenoten. Gedurende mijn hele leven ben ik het regelmatig gepasseerd. Onbegrijpelijkerwijs duurde het tot mei 2015 voordat ik het echt ontdekte. Ik wijdde er destijds twee stukjes aan (klik hier en hier).

Een ‘fantastisch gebouw’ noemde ik het. En ik verwoordde wat me aansprak in het gebouw, of beter gezegd het ensemble van gebouwen (het pompstation is namelijk meer dan het pompgebouw): ‘In de eerste plaats die grotendeels glazen voorgevel van het hoofdgebouw met zijn strakke ritme, die het de allure van een grootstedelijke flat verleent. Jammer dat alleen de derde horizontale rij ramen van boven daadwerkelijk een inkijkje biedt. Alle overige ramen zijn voorzien van een melkachtig glas. Kan onmogelijk de bedoeling zijn, lijkt me. In mijn herinnering was het vroeger ook anders.’

Wat me nog meer aansprak? ‘De hermetische, rode bakstenen achtergevel van het hoofdgebouw, een verschil van dag en nacht met de voorgevel. Achter: ongenaakbaar en streng; voor: open en uitnodigend. Ook mooi: de stilistische eenheid tussen hoofdgebouw en bijgebouwen. En laat ik vooral ook de architectonische detaillering en de beplanting niet vergeten. Aan alles valt af te lezen dat dit complex uiterst zorgvuldig is vormgegeven en dat bij de bouw niet op een gulden meer of minder hoefde te worden gekeken.’

Het pompstation is een van de elf gebouwen in de gemeente Horst Horst aan de Maas die staan vermeld in het uit 2000 daterende Architectuur in Noord- en Midden-Limburg 1900-2000: ‘Het pompstation, waarvan de architect niet is te achterhalen, kenmerkt zich door een rijke zoniet overdadige detaillering. Het is een poging om dit utilitaire gebouw omzichtig in te bedden in de omgeving.’

Dat het bericht van de sloop eraan zat te komen, werd me in november van het afgelopen jaar duidelijk. Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) destijds op haar website: ‘Ondanks dat het pompstation enkele keren is gerenoveerd, zijn het gebouw en de winputten aan vervanging dan wel renovatie toe. WML gaat fasegewijs nieuwe winputten boren, een deel van de installatie renoveren en op hetzelfde terrein een nieuw pompstation bouwen.’

Het pompstation in Lottum is het zoveelste prominente gebouw in Horst aan de Maas uit de wederopbouwperiode dat verloren dreigt te gaan. Je kunt niet alles bewaren. Maar de veronachtzaming van architectuur uit de eerste naoorlogse decennia neemt geleidelijk wel buitensporig rigoureuze vormen aan. Als de gemeente Horst aan de Maas nu eindelijk eens serieus werk gaat maken van inventarisatie en behoud van wederopbouwarchitectuur is er misschien nog hoop voor het pompgebouw in Lottum.

Intermezzo – Vuurwerk (2)

Het feestje morgen gaat dus niet door! Dat wil zeggen, ik vermoed dat het besloten feestje wel doorgaat maar de geplande vuurwerkshow (klik hier) niet. Omdat de gemeente Horst aan de Maas er op het allerlaatste moment een stokje voor heeft gestoken.

‘Naar aanleiding van een melding door de Provincie Limburg van een vuurwerkshow op Kasteellaan 1 hebben wij de melding nader bekeken’, meldt de gemeente vandaag (klik hier). Zou het echt zo zijn gegaan? Of zou dit de waarheid dichter benaderen: ‘Naar aanleiding van de commotie die is ontstaan over een voorgenomen vuurwerkshow in de Kasteelse Bossen hebben we ons nog eens achter de oren gekrabd’? De melding van de provincie dateert namelijk al van 19 juli, ruim een maand geleden. Waarom zou je het nader bekijken van die melding dan uitstellen tot het allerlaatste moment?

De gemeente meldt verder: ‘Op basis van de ligging en de mate van overlast hebben wij besloten niet mee te werken.’ In De Limburger voegt ze daaraan toe: ‘Wij vinden vuurwerk op basis van de ligging – in de buurt van de snelweg A73 en met een grote vleermuizenkolonie in het kasteel* – niet wenselijk.’ Inderdaad! Maar je mag toch hopen dat dat al sinds 19 juli het geval was? Waarom heeft de gemeente dan niet eerder actie ondernomen?

De gemeente zegt ook dat ze er pas na het nader bekijken van de melding achter is gekomen dat het vuurwerk niet zou worden afgestoken bij Graaf ter Horst (Kasteellaan 1) maar op de voorburcht van de ruïne van kasteel Huys ter Horst (Kasteellaan 2), een gemeentelijk eigendom. ‘Wij hebben voor deze locatie geen toestemming gegeven, en gaan dit ook niet doen, om vuurwerk af te steken op zaterdag 24 augustus.’ Dit suggereert dat de gemeente machteloos had moeten toekijken als de vuurwerkshow bij Graaf ter Horst zou hebben plaatsgevonden. Maar ook dan had de gemeente de show zowel op grond van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) als op grond van de Gemeentewet kunnen verbieden. Hetgeen eens te meer doet vermoeden dat de publieke verontwaardiging de ware aanleiding vormt voor het afblazen van de show. 

* Lees de reactie hierop van bioloog Wim Heijligers: 'Vleermuizenkolonie? 's Winters ja, en dan is rust op de plek waar ze overwinteren nodig om verstoring te voorkomen. Maar in de zomer huizen de vleermuizen elders in holle bomen e.d. Dus een oneigenlijk argument. Maar wellicht zijn er andere, wel valide argumenten om hier geen vuurwerkshow te willen.'

Intermezzo – Vuurwerk (1)

Wie het Horster nieuws een beetje volgt kan het moeilijk zijn ontgaan: komende zaterdag vindt in de Kasteelse Bossen op een besloten feestje een vuurwerkshow plaats. De melding hiervan door Omroep Horst aan de Maas (klik hier) en Nu Horst aan de Maas (klik hier) leidde tot hevige verontwaardiging op de sociale media. En die leidde op haar beurt weer tot hevige verontwaardiging over de hevige verontwaardiging.

Beide media meldden dat de organisatoren van het evenement ‘bij de kasteelruïne in Horst’ hen hadden laten weten dat het vuurwerk overlast voor dieren met zich mee kan brengen. Omroep Horst aan de Maas citeerde het persbericht:

‘Denkt u er aan eventueel aanwezige dieren (honden, katten, konijnen, kippen etc.) tijdelijk op te hokken of binnen te halen. Als tip geven wij u mee uw radio iets harder te zetten zodat dieren minder last hebben van het geluid dat een vuurwerkshow mogelijk met zich meebrengt.’

Een tip voor overlast die mensen zouden kunnen ervaren werd helaas niet meegegeven. Onder de tafel kruipen misschien? Of een vinger dan wel zakdoek in de oren stoppen? Excuses op voorhand zijn er wel:

‘Mocht u ondanks deze kennisgeving toch hinder van onze show ondervinden of hebben ondervonden; daarvoor onze excuses.’

Kan het schijnheiliger?

Wie het feestje organiseert, wie verantwoordelijk is voor de vuurwerkshow en wat de aanleiding daarvoor is, vermeldden beide media allemaal niet. Waarom niet? Nu Horst aan de Maas tagde wel Caffero, een bedrijf dat vuurwerkshows verzorgt. Wat doet vermoeden dat Caffero ook verantwoordelijk is voor de vuurwerkshow in Horst. En misschien ook wel voor het verzenden van het persbericht. (Detail: Caffero wordt op zijn website aangeprezen door Etienne van den Elzen, twee jaar geleden coördinator van de crisisnoodopvang voor asielzoekers in de Kasteelse Bossen.)  

Wie het feestje organiseert, wordt ook niet duidelijk op de website van de provincie Limburg. De provincie is verantwoordelijk voor het verstrekken van een vergunning voor een vuurwerkshow. Op de website van de provincie valt sinds 19 juli wel te lezen (klik hier) dat Gedeputeerde Staten een vuurwerkmelding hebben ontvangen. Dit betekent dat maximaal twintig kilo pyrotechnische artikelen voor theatergebruik of tweehonderd kilo consumentenvuurwerk tot ontbranding mogen worden gebracht. Hiervoor volstaat een melding. Die ligt niet ter inzage en het indienen van een bezwaarschrift of zienswijze is niet mogelijk. Verder valt te lezen dat de melding betrekking heeft op Kasteellaan 1. Kasteellaan 1? Dat is niet ‘bij de kasteelruïne’ maar dat is Graaf ter Horst – ook een subtiel verschil is een verschil…

Best opmerkelijk allemaal. Aanleiding voldoende voor Omroep Horst aan de Maas en Nu Horst aan de Maas om er wat dieper in te duiken, zou je denken. Maar nee hoor, allebei bewijzen ze weer eens dat ze in de eerste plaats als doorgeefluiken van berichten moeten worden beschouwd en niet als media die journalistiek bedrijven.