Horst in oude ansichten (7) – Monument Jan van Eechoud

De ingetogenheid, het optimisme, het vooruitgangsgeloof van de jaren zestig. De welvaartstaat in opbouw, de antenne als fier statussymbool op elke schoorsteen (op die ene na dan). De idylle van bakstenen eenvoud en eenvormigheid. Schreeuwerigheid en borstklopperij zouden nog even op zich laten wachten. Zorgvuldig vormgegeven lantaarnpalen. Moderne kunst ter verheffing van het volk. Het grasveldje net te klein voor een volwaardig potje voetbal. Straten die liggen te wachten op stoepranters. In de verre verte lonkt de leegte. Achter de leegte het Gortmeules Kruus, de Gortmeule, de Paes, Castenray. In de nabije verte, meteen rechts naast het huizenblok op de achtergrond, een glimp van een bungalow. De bungalow van mijn opa en oma, Julianastraat 49. De melkboer hield er dagelijks z’n koffiepauze. Net buiten de kaart woonden wij, Julianastraat 25. Naast een trafohuisje. Daarnaast de ligusterhaag waar je je zo fijn achter kon verstoppen. Aan de overkant woonden Bèr en Fien. En Joop en John. Wier Lego-steentjes net niet pasten op de mijne. Bèr met zijn verreikende basstem. ‘Jóóóópie, kóm, aete!’ In hun huiskamer een bandrecorder, ons onbekend. Op hun televisie in het Duits nagesynchroniseerde cojbojseries, op hun radio schlagers. Heintje op het toppunt van z’n roem. Fien was fan.

Top 5 – Norbertuswijkassociaties in het DAF-kunstwerk

De Norbertuswijk is mijn favoriete Horster wijk. Kan ermee te maken hebben dat ik er vijftig jaar heb gewoond. Sinds gisteren is de Norbertuswijk er nog mooier op geworden. Gisteren werd aan de Gebroeders van Doornelaan namelijk Zonder versnelling vooruit onthuld, een prachtig kunstwerk van Jeu van Helden. Zonder versnelling vooruit is zowel een eerbetoon aan de gebroeders Van Doorne als aan de inmiddels zestigjarige Norbertuswijk.

De respectievelijk in America en Griendtsveen geboren Hub (1900-1979) en Wim van Doorne (1906-1978) waren de oprichters van de DAF (Van Doorne’s Automobielfabriek). Hub, de techneut van de gebroeders, was de uitvinder van de revolutionaire Variomatic (‘het pientere pookje’), de automatische versnellingsbak.

Zonder versnelling vooruit bestaat uit drie silhouetten van de iconische DAF-jes. Het is uitgevoerd in staal dat is opgespoten in drie van de meest typische DAF-kleuren. In de silhouetten zijn oorspronkelijk handgeschreven woorden uitgefreesd. Die woorden zijn de antwoorden van een groot aantal (ex-)wijkbewoners op de vraag welke associaties de Norbertuswijk bij hen oproept.

Op de zes wieldoppen van de drie autootjes valt meer te lezen over de gebroeders Van Doorne en de totstandkoming van het kunstwerk. (Mocht een van die wieldoppen ooit verloren worden, dan is dus meteen duidelijk waar het ding thuishoort.)

Zonder versnelling vooruit is een kunstwerk waar je nooit op uitgekeken raakt. En ook niet op uitgelezen en over uitgepraat. Dat komt vooral door al die woorden en de herinneringen en beelden die ze oproepen. Mijn top 5 van Norbertuswijkassociaties in het DAF-kunstwerk:

5.

Bescheidenheid siert de mens, dus mijn eigen bijdrage slechts op plaats 5. Stoeprante. Begin jaren zeventig. Zegersstraat en Westerholtstraat. Zalige zomers lang. Felle discussies over de puntentelling. Snelsnel een boterham en een appel en dan weer door.

4.

Komt ook voor als

maar ik prefereer Luukeze. Uitgesproken met een heel lange u. Geen idee meer wie Luukeze (= Lucassen) is/was.

3.

Trapveldjes. Behalve stoeprante was het natuurlijk ook voetballen, voetballen, voetballen. Viel er op het ene trapveldje niks te voetballen, dan op naar het andere. Trapveldjes in overvloed in de Norbertuswijk. Kom daar maar eens om in andere Horster wijken.

2.

Beej Grubben (minisupermarkt). En in één adem:

Gezusters Coumans (groenteboerinnen). En eigenlijk zouden Beurskens (drogisterij) en Kunzeler (stoffen) daar ook nog bij moeten horen. Legendarisch rijtje uit de jaren zeventig. Middenstandspioniers aan de Van Doornelaan. Het beoogde winkelcentrum is er nooit van gekomen. Opvolgers hebben de pioniers nooit gekregen.  

1. 

Snoepautomaat. De snoepautomaat van Jac van den Munckhof. Die tevens een wasserette bestierde in het pand waarin nu het Chinees restaurant is gevestigd. En een snoeploket. Dat ook op zondagmorgen geopend was. Waar je ook felroze waterijsjes aan twee stokjes kon krijgen. En niet te vergeten de voetbalplaatjes van Van der Hout.

P.S. Niet uit te sluiten valt dat ik de komende tijd nog eens terugkom op het kunstwerk en de woorden die het herbergt – er valt zó veel over te zeggen.    

Intermezzo – Willem Alexanderstraat, Horst, maandag 29 april 2013, tussen 16.15 en 16.30 uur

1 zandbak

0 tuinkabouters

23 lantaarnpalen

0 rinkelpijpen

33 grote putdeksels, verzonken in de weg

0 olifantenpaadjes

0 achteloos weggegooide snoeppapiertjes

2 bladkorven

0 wilde tuinen

29 kleine waterputdeksels, verzonken in het trottoir

0 passerende fietsers

5 elektriciteitskastjes

0 straatmuzikanten

0 mensen op straat

4 parkeerhavens met 9 parkeerplaatsen, waarvan 3 bezet

0 textielcontainers

36 woningen

0 gaspaaltjes

1 schommel

2 netloze doelen

1 picknickbank

1 ‘Hier niet’-bordje

3 geledigde groene keukenafvalbakjes (klein)

0 graffiti

3 bochtmarkeringspaaltjes

1 klimtoestel

0 architectonische waagstukjes

1 openbare afvalbak

0 buiten-de-potpissers
2 zitbanken

1 geledigde kliko

3 stenen waterleidingpaaltjes

48 straatkolken

0 verkeersborden

0 ‘Te koop’-bordjes

1 vrijstaande vlaggenmast

0 big bags

1 in de tuin werkende man

0 passerende auto’s

57 regendruppels

0 zwervers

5 bochten in de weg

1 bordes zonder toegangsdeur

0 kunstwerken in de openbare ruimte

1 straatnaambordje

0 opstaande voor stoepranten geschikte stoepranden

34 laanbomen

0 molshopen

(met excuses voor de onvolledigheid, maar ik voelde me na verloop van tijd zó geïntimideerd door alle spiedende blikken vanachter de gordijnen dat ik het verder wel goed vond zo)

Actualisatie – Twee dingen

Een straat naar Toos Buijssen vernoemen. De Molengatweg, Molenveldweg en Lindweg afsluiten voor doorgaand (sluip)verkeer. Oost-Europese straatmuzikanten koesteren. Een kunstenaar aan de slag laten gaan met het gegeven van de historische pomp op het Wilhelminaplein. Alle bordjes met het opschrift ‘Verboden te voetballen’ uit de Norbertusparochie verwijderen.Zomaar vijf ooit door Horst-sweet-Horst geopperde ideetjes. Ze hebben met elkaar gemeen dat er nog niets mee is gebeurd. Ze balanceren op een wankel koord tussen hemel (uitvoering) en hel (afwijzing). Maar tegen alle nog niet uitgevoerde ideetjes zou ik willen zeggen: ‘Despereert niet.’ Uit De Echo van Horst van afgelopen week blijkt namelijk dat een door Horst-sweet-Horst op 13 augustus 2008 geopperd ideetje in de loop van dit jaar tot uitvoering zal worden gebracht, zij het in licht gewijzigde vorm.
Het ideetje van destijds behelsde de herintroductie van trottoirbanden in het Horster centrum.Voordelen: een duidelijke markering van de grens tussen het voor voetgangers en fietsers bestemde straatgedeelte én het ontstaan van een ideale stoeprantzone die ook na winkelsluitingstijd voor levendigheid zorgt. Maar waar het eigenlijk om ging: die trottoirbanden zouden moeten worden opgesierd met een selectie van Horster zegswijzen waar de dialectboeken E maes inne taes en Zò bót ás en hiep zo vol van staan. Uitdrukkingen als ‘um de neut ni!’, ‘roêteketoêt keumt aaltiët oêt’ en ‘niks óp de zök hebbe’ zouden zo van een wisse dood worden gered.In De Echo van deze week nu valt te lezen dat op voorstel van de Kloscommissie in de bestrating van het centrum van Horst nog dit jaar twee of drie bronzen tegels zullen worden opgenomen met dialectpoëzie van Jan Verheijen. Alias Jan ván Teng (klik hier voor een selectie van z’n werk of – nog beter – schaf voor 7,50 euro Wiedeweg ’t schonst aan). Dialectpoëzie van een taalkunstenaar in plaats van Horster zegswijzen. Bronzen plavuizen in plaats van trottoirbanden. Kan ik ook mee leven.

Klein mysterie 11 – O, stoeprand/t waar ben je gebleven?

Het blijkt niet echt uit de reacties onderaan mijn berichten, maar ik ontvang veel respons op mijn weblog. Aanmoedigingen, complimenten, een enkele licht kritische noot en vooral veel tips en suggesties voor verdere kleine mysteries. Ik aanvaard al die tips en suggesties in dankbaarheid. Helaas zijn ze niet allemaal bruikbaar, maar deze, die ik ontving van Richard Derix, zeker wel: ‘Ik heb ook regelmatig kleine mysteries/opvallende dingetjes. De eerste die me meteen te binnen schiet, is de variëteit in stoepranden. Vroeger had je die lekkere degelijke stoeprand. Jarenlang bij ons in de Westerholtstraat voor de deur stoepranden gedaan met mijn broers Egbert en Govert.Blind gooien was tien punten, over de kop vijf en als je hem dan weer opving dubbele punten. Ook een potje straatvoetbal zonder die oude stoeprand is toch ondenkbaar, een een-tweetje met de stoep was altijd prijs ... En tegenwoordig heb je de gekste stoepranden, maar weinig die hoog genoeg zijn voor het oud-Hollandse spel. Een paar weken geleden, bij ons in de van Blitterswijckstraat, ging een vader met zijn zoontje (ik zal de namen niet noemen) stoepranden (stoepranten zeiden we vroeger...), het zag er niet uit tegen zo'n 3,56 cm hoge rand. Triest ...’
Hoe treffend! Bij iedereen die in de jaren zestig, zeventig en misschien ook nog wel tachtig in bijvoorbeeld de Norbertusparochie of de Vogelbuurt (ik verdom het om Mussenbuurt te zeggen) is opgegroeid, moeten de woorden van Richard een belletje doen rinkelen. Zelf heb ik ook hele zomervakanties stoeprantend (inderdaad met een t) doorgebracht – totdat we verhuisden naar de stoeprandloze Meterikseweg.En nu? Werkelijk niemand zie je nog stoepranten. Nee, nu lieg ik: uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat toen onlangs tijdens het Powermanevenement de Loevestraat was afgesloten daar een Horster wethouder (ik zal zijn naam niet noemen) al stoeprantend met zijn echtgenote is gesignaleerd! Maar verder? Niemand! Oorzaken voor het teloorgaan van dit fenomeen zijn gemakkelijk aan te wijzen: meer trottoirloze straten, veel drukker autoverkeer, meer overbezorgde ouders en een overmaat aan geparkeerde auto’s. Maar ook in straten mét trottoirs en zónder druk autoverkeer, overbezorgde ouders en een overmaat aan geparkeerde auto’s zie je niemand meer stoepranten. Een klein mysterie! Zoals ook uit de foto's blijkt, waren Richard en Egbert op mijn verzoek graag bereid nog één keer te stoepranten in de Westerholtstraat. Als toegift nog twee korte videoclips waarop de gebroeders hun kunsten vertonen: