Intermezzo – Nu doorpakken

‘En het is mooi geweest met die welvaartsfratsen.’ Daar waren ze weer: de welvaartsfratsen. Het woord duikt regelmatig op in het proza van Alex Janssen. Zo ook afgelopen weekend. De Hegelsommer, gemeenteraadslid namens het CDA in Horst aan de Maas, is een fel strijder voor het boerenbelang. Ditmaal zette hij het voorgenomen stikstofbeleid van het kabinet weg als ‘welvaartsfratsen’. Wat we precies moeten verstaan onder dat begrip is me niet helemaal duidelijk, het is een zelfverzonnen woord van de zelfbenoemde Doener in Passie die nooit raakt uitgekakeld over de power van het positivisme. Ik vermoed dat we ‘welvaartsfratsen’ moeten zien als een equivalent van ‘linkse hobby’s’.

Zorg om de natuur, om de klimaatveranderingen, om de biodiversiteit, om de stilliggende woningbouw zou ik niet per se willen betitelen als welvaartsfratsen of linkse hobby’s. Wat ík dan zie als welvaartsfratsen? Nou, bijvoorbeeld zeven dagen per week vlees op je bordje willen hebben. Of miljoenen en miljoenen dieren geen daglicht en een veel te kort leven gunnen. Of dieren louter als een consumptiemiddel zien. Of telkens nieuwe Europese miljardensubsidies voor de intensieve veehouderij rondstrooien. Of alles louter door een economische bril bekijken.

Ooit was rentmeesterschap een gevleugeld woord binnen het CDA. Dat betekende zoiets als dat God de aarde in bruikleen heeft gegeven aan de mens. En dat elke generatie de verplichting heeft de aarde over te dragen aan haar kinderen zoals zij de aarde heeft ontvangen van haar voorouders. Vandaag de dag hoor je Alex en andere CDA’ers het woord rentmeesterschap nooit meer in de mond nemen. Hoe zou dat toch komen?

De bevlogenheid van het rentmeesterschap heeft plaatsgemaakt voor de kilte van het ‘Nu doorpakken’ – de slogan waarmee het CDA de laatste verkiezingen hoopte te winnen. De ironie wil dat nu het kabinet de realiteit wat betreft stikstofuitstoot onder ogen lijkt te zien en eindelijk wil doorpakken, het CDA op zijn achterste poten staat. Of in elk geval de CDA-afdelingen in de Peelregio.

‘Nu doorpakken’ suggereert strenge rechtvaardigheid zonder aanzien des persoons, lieverkoekjes die niet worden gebakken. ‘Nu doorpakken’ vraagt om lef, om niet langer wegkijken, om verantwoordelijkheid nemen. Alex en andere al dan niet regionale CDA’ers: pak nu door, keer terug op je schreden en omarm het rentmeesterschap weer zoals je het vroeger ooit omarmde.

Dit stukje verscheen vandaag ook in Via Horst-Venray

Intermezzo – Het leven der insecten in de Heere Peel

Je moet er wat bramenschrammen, insectenbeten en brandneteljeuk voor overhebben, maar de beloning is er ook naar: de Heere Peel zoals je ‘m nooit eerder hebt beleefd en zoals je ‘m hierna nooit meer zúlt beleven. Wel zaak om er snel bij te zijn: na vandaag is het gedaan met de pret die Drift Away heet.

Agata Siwek, kunstenaar uit Evertsoord, is een van de deelnemers aan Drrifft, een expositie van kunstenaars uit Horst en omstreken in de Heere Peel in America, te zien tot en met 30 oktober. Als extraatje heeft Agata dit weekend een route door de Heere Peel uitgezet. Die Heere Peel wordt alom aangeprezen als ‘natuurgebied’. Vreemd: veel kunstmatiger en aangeharkter dan hier valt natuur nauwelijks te beleven. De wandelpaden zijn zelfs voor het grootste deel verhard.

Op de route van Agata, Drift Away genaamd, ervaar je hoe natuur echt is en zelfs in de Heere Peel kan zijn: grillig, pijnlijk, lieflijk, gestructureerd, keihard, teder, monsterlijk, ongestructureerd, irritant. Desoriënterend is Drift Away vooral. Ook als je het gebied(je) goed kent, vraag je je telkens af waar je bent. Het gaat dan ook kriskras, kruip-door-sluip-door, slalommend door bosschages, steppes en drooggevallen slootjes en scherend langs ontwortelde bomen, eikenprocessierupsnesten en bramen- en brandnetelzeeën. Brekebeentjes kunnen beter thuisblijven.

Alsof dit allemaal niet genoeg is heeft Agata de route ook nog eens op zeventien plaatsen verrijkt met aan bomen bevestigde scheurkalenders. Die bevatten citaten uit Het leven der insecten, een boek van prof. dr. Konrad Günther. De citaten heeft ze zelf voorzien van tekeningen. Afscheuren van harte aanbevolen!

Ook al dateert Het leven der insecten uit 1938, het is uitermate pakkend en toegankelijk geschreven. Betoverend soms zelfs, romantiek is Günther niet vreemd. Lees bijvoorbeeld wat hij over ‘den stekelvader’ – het stekelbaarsmannetje, Günther houdt het niet bij insecten – schrijft:

‘Onvermoeid zwemt het trouwe, bezorgde diertje om zijn eieren heen en stormt met opgezette stekels en met de schitterendste kleuren, wanneer hij driftig wordt, op elken visch, die nadert, los en ook wel op de wijfjes van zijn eigen geslacht, want juist dezen eten de eieren graag. Waterinsecten, die komen aangekropen, pakt hij, draagt ze weg en laat ze een eind uit de buurt weer vallen.’

Aanschouw en ervaar het allemaal met eigen ogen, vandaag nog de hele dag in de Heere Peel, Lorbaan 9A in America!

P.S. Nadat ik gisteren de wandeling had voltooid, kon ik het, thuisgekomen, niet laten prof. dr. Konrad Günther te googlen. Geboren in 1874 in Riga, overleden in Freiburg in 1955. Zoöloog. Tal van publicaties, waaronder in 1922 Insektenleben, in 1938 in Nederland uitgebracht onder de titel Het leven der insecten. Maar dan: in 1937 lid geworden van de NSDAP. En drie jaar eerder al een tekst waarin hij zegt dat ‘Deutschheit’ en ‘Naturverbundenheit’ onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en dat natuurbescherming noodzakelijk is voor behoud van het Duitse ras. Zum kotzen. En zoals altijd de vraag: kan, mag je de persoon en zijn/haar werk los zien van elkaar?

Intermezzo – Maert

Dinsdag, marktdag.
In Horst althans.
Maert.
De markt is om te zien, te ruiken, te proeven.
Je ziet grijze golvers.
Je ruikt spruitjes.
Je proeft belegen kaas.
Toch moet je de maert in Horst vooral horen. Hier, in dit reservaat voor pensionado’s, regeert het dialect. Favoriete gespreksonderwerp, vooral bij vrouwen, de medische stand van zaken bij deze en gene. Dokters, behandelingen, aandoeningen, operaties zijn nooit ver weg.
‘Hedde ‘t ál gehuürd?’
‘Nae, toch!’
Onderwijl knaoje de mannen over het weer en spreken ze schande van de gemaent. Vergeetachtigheid valt niet altijd te onderdrukken.
‘Verrek, hoe schrieft di zich ok alwaer?’
‘Zo begint het’, hoor je de vrouwen denken.
De marktkooplui, overwegend goedgemutste Brabo’s, laten zich het dialect aanleunen.
‘Wat zal het zijn?’
‘Twië duëskes esbaere en enne zak petatte, gaer.’
‘Dat is dan vijf euro vijftig.’
‘Asteblif!’
‘Bedankt! Fijne dag nog.’
‘Hojje wah!’
De accordeonist ondermijnt de couleur locale. En tegelijkertijd versterkt hij haar. Getolereerd worden is zijn beloning. En zijn lot.
Ni dá?

Ingezonden – Een betere politiek begint bij onszelf

Horst-sweet-Horst deed toch niet meer aan ingezonden bijdragen? Maar ooit (klik hier) heb ik geschreven dat bijdragen van ex-wethouders te allen tijde welkom zijn. Leon Litjens is ex-wethouder van de gemeente Horst aan de Maas. Hij kreeg de vraag morgen in OJC Niks deel te nemen aan het panelgesprek over het boek De Vriendenreünie. Daar ziet hij van af. In plaats daarvan reflecteert hij met deze ingezonden bijdrage op De Vriendenreünie (en meer).

Een betere politiek begint bij onszelf

Ik ben gevraagd te reflecteren op het boek De Vriendenreünie. Ik heb daar geen zin in omdat dit net als de sms’jes van Rutte een symptoom is van een veel groter vraagstuk. Daarover later meer.

We hebben in Nederland, maar ook in de rest van de wereld, zeer grote uitdagingen: klimaatadaptie, energietransitie, biodiversiteit, opwarmen van de oceanen etc. Daar komen in Nederland ook nog stikstof, grondwaterstand en  beschikbaarheid en de kwaliteit van het water bij.

Het is tien over twaalf. We lopen achter de feiten aan:

• we hebben te weinig tijd om aan gemaakte internationale afspraken te voldoen;
• er is een groot tekort aan mensen om de transitie te bewerkstellingen;
• proceduretermijnen zijn te lang;
• er is veel weerstand als een besluit gevolgen heeft voor de eigen directe omgeving met allerlei bezwaar- en beroepsmogelijkheden;
• rechterlijke uitspraken dwingen ons om op korte termijn te komen tot daadwerkelijke oplossingen;
• allerlei randvoorwaardelijke wetgeving moet nog worden geregeld.

Het is ook niet eenvoudig om de vraagstukken op te lossen omdat het een systeemdiscussie betreft. Normaliter komen grote systeemveranderingen alleen tot stand via revoluties en oorlogen. Laten we niet hopen dat het zo ver moet komen. Dit kan alleen als we het systeem begrijpen* en van binnenuit gaan veranderen.

Daarbij: naast urgentie is een wenkend perspectief noodzakelijk om veranderingsprocessen tot een succes te maken. Niemand laat zich naar de slachtbank leiden maar wel naar een perspectiefvolle toekomst. De traditionele sectoren waarmee wij als regio ons inkomen verdienen gaan fundamenteel veranderen. Dus waar gaan we als samenleving ons inkomen verdienen? Hoe ziet onze toekomstige samenleving eruit? Dit vraagt een wenkend perspectief.

Maar naast urgentie en een wenkend perspectief moeten we het met elkaar ook eens worden over die koers en richting. Deze besluiten moeten we nemen in een democratisch proces. Lukt dat niet dan zal er zoveel spanning in het systeem gaan ontstaan dat die spanning op een andere manier tot uitbarsting komt.

In het huidige tijdsgewricht is echter eerder sprake van meer polarisatie dan van consensus. Dit baart mij zorgen en dit is voor mij dan ook het hoofdvraagstuk – niet een boek of gewiste sms’jes. Een boek of gewiste sms’jes zijn uitingen van het hoofdprobleem. Ik denk dat de huidige politieke leiders op alle niveaus weten dat het anders moet. Maar krijgen ze ook de ruimte om tot oplossingen te komen? Ik denk dat dit het hoofdprobleem is en gezien de vraag aan mij om te reflecteren zoom ik daarbij meer in op de rol van de media in dezen. Daarbij besef ik terdege dat ook andere actoren (waaronder wij de burger) een grote verantwoordelijkheid hebben om te komen tot een klimaat waarin consensus kan worden bereikt.

Iedereen die ik ken gaat de politiek in vanuit idealisme. Iedereen wil vanuit zijn of haar eigen overtuiging de wereld een beetje beter maken. Om een flink salaris te verdienen kun je beter naar het bedrijfsleven gaan. De functie van (burger)raadslid, wethouder, burgemeester is keihard werken. Je bent ‘vrij wild’, iedereen mag iets van je vinden met terechte maar ook met onterechte en op de man gespeelde kritiek en persoonlijke bedreigingen. Waar het vroeger een respectabele functie was, is het tegenwoordig voor de meeste politici lastig om na hun carrière aan een baan te komen. Dus wie wil er nog in de politiek of werken bij een overheid? Terwijl er juist behoefte is aan goede en voldoende mensen om de vraagstukken tot een oplossing te brengen.

Er moet dus een politiek klimaat ontstaan waarbij mensen en partijen elkaar de hand gaan reiken in plaats van elkaar voor rotte vis uit te maken. Hiervoor is een andere omgangsnorm/politiek klimaat nodig: niet verwijten, terugkijken en hijgerig reageren op berichten en een andere ‘tone of voice’.

Een van mijn leermeesters zij altijd ‘De baas krijgt de mensen die hij verdient’. De baas van Nederland is niet de politiek maar dat zijn wij allemaal. Dus als we op deze wijze met elkaar omgaan dan krijgen we ook de politiek die daar bij past. Dus we moeten niet naar de politiek wijzen maar naar onszelf. Oftewel: een betere politiek begint bij onszelf. Ik vind het dan ook zeer goed dat het nieuwe gemeentebestuur van Horst aan de Maas cultuurverandering en het samen doen als belangrijk uitgangspunt neemt voor de nieuwe bestuursperiode.

Dus de oplossing begint bij onszelf. Wij bepalen zelf welke ‘baas’ we willen hebben. Oftewel: een betere politiek begint bij onszelf.

De media spelen in dit geheel ook een belangrijke rol. De scheiding der machten wordt ook wel trias politica genoemd. Dat betekent dat de wetgevende, de uitvoerende en de rechtsprekende macht in een land bij verschillende instellingen moeten liggen. Daarbij hebben de media de belangrijke rol te vervullen om de macht te controleren. Persvrijheid is een groot goed en het is zeer belangrijk dat dit behouden blijft. Maar ‘macht’ brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Het is wel zaak dat media zorgen dat ze volledig zijn en dat feitelijk klopt wat ze schrijven en zeggen. Zeker omdat bij onzorgvuldige en onvolledige berichtgeving mensen geruïneerd en geestelijk kapot gemaakt kunnen worden. Ook kunnen beelden worden gecreëerd die eerder polariseren dan dat ze leiden tot een klimaat waarin consensus kan worden bereikt. Ik schrijf dit bewust op omdat ik gedurende mijn functie in het openbaar bestuur maar ook daarna voorbeelden heb gezien waarbij aantoonbaar de media niet zorgvuldig en/of volledig zijn geweest.

Waar ik mij zorgen over maak is dat media steeds meer geconcentreerd in handen komen van enkele bedrijven en buitenlandse investeerders. Ik lees dagelijks meerdere kranten. Als ik De Limburger heb gelezen dan heb ik ook de helft van De Telegraaf gelezen. In het verleden had elke zuil zijn eigen krant en journalisten. Dit zorgde ervoor dat zaken vanuit diverse perspectieven werden beschreven. Ik vind deze ontwikkeling zorgelijk. Daarbij worden de mediaconcerns gedreven door ‘shareholder-value’. Dus oplagen en kijkcijfers. Komt dit de kwaliteit en de onafhankelijkheid en daarmee de controlerende taak van de media ten goede? Zonder uitgemaakt te willen worden voor communist heb ik de volgende vragen:

• is vrije, onafhankelijke kwalitatieve pers die de macht kan controleren in een wereld waar we geconfronteerd worden met fake-nieuws, juice-kanalen en de opkomst van technologie – waarmee je fake-nieuws qua geloofwaardigheid een enorm betrouwbaar uiterlijk kunt geven – niet dermate van belang dat we dat los moeten gaan koppelen van ‘shareholders-value’ en buitenlandse investeerders (eventjes los van de vraag hoe we dat gaan doen)?;
• moeten we willen dat journalisten tegen een vergoeding optreden in een tv-programma c.q. hun artikelen commercieel gaan verwaarden door het schrijven van een boek? Dit omdat er dan een financieel en commercieel belang gaat ontstaan dat op gespannen voet kan staan met de controlerende taak.
• moet brononderzoek op school niet meer aandacht krijgen: wie schrijft welk artikel en met welk belang zodat kinderen meer in staat zijn fake-nieuws van echt nieuws te onderscheiden?

Een betere politiek begint bij onszelf. Bij mij en jou.

Leon Litjens

* Om de verandering te bewerkstelligen moeten we kijken naar de ‘drivers’ van het systeem. Een voorbeeld (er zijn meer voorbeelden te noemen maar ik neem dit omdat ik toevallig veel kennis en ervaring in dit segment heb):

De schaalvergroting in de landbouw wordt met name gedreven door globalisering, het wegnemen van handelsbarrières en machtsconcentratie aan de afnemerszijde. Hieraan ten grondslag ligt een politiek van economische groei. Ik snap de focus op economische groei. Ik vind namelijk dat het niet kan dat in Nederland iemand met één baan zijn gezin geen fatsoenlijk leven kan bieden. Economische groei kan dus ook die groep meer welvaart bieden. Met grote schaamte hoor ik dat op radio en tv reclame wordt gemaakt voor de website secondjob.nl. Ik vind dit te triest voor woorden. Het is wel zaak dat de voordelen van de groei terechtkomen bij de juiste mensen. Daarbij moet meer werken voor een parttimer lonen. Dus daar moeten positieve prikkels in zitten.

Maar globalisering, het wegnemen van handelsbarrières en machtsconcentratie aan de afnemerszijde zorgen voor een prijsdrukkend effect voor de agrarische producten. Als een bepaald agrarisch product in Nederland een paar cent duurder is dan haalt de supermarktorganisatie het product uit een ander land. Dus een eerlijk verdienmodel voor de agrariër lossen wij niet in Nederland op. Net zoals we belastingontduiking van de grote techbedrijven alleen op mondiale schaal kunnen oplossen.

Zolang wij als consument (en dat zijn wij allemaal) in het weekend op de fiets een mooi landschap willen zien, met bloemrijke akkers, mooie landschapselementen, stromende beekjes, koetjes in de wei, maar vervolgens bij de supermarkt toch weer kiezen voor het goedkoopste product, zal dit leiden tot schaalvergroting. Als wij het anders willen dan moeten we niet ‘de agrariër’ de schuld geven maar zorgen dat we meer en eerlijk gaan betalen voor voedsel (en mensen met minder inkomen in staat stellen dat te betalen) en zorgen dat we de groene-blauwe-landschapsdiensten die de agrariër verricht voor de maatschappij eerlijk betalen. Hoe werkt het nu? Voorbeeld: de 7^de nitraatrichtlijn schrijft voor dat agrariërs een deel van hun land moeten onttrekken aan productie ten behoeve van andere maatschappelijke doelen. Hier staat geen opbrengst tegenover – wel extra kosten. Daarom is het niet gek dat de agrariër die 24/7 met zijn bedrijf bezig is voor een schamel loon wel gedwongen is te kiezen voor schaalvergroting. We moeten kijken naar het systeem en de ‘drivers’ en daarop ingrijpen in plaats van te ‘blamen’.

Het bovenstaande is niet te wijten aan één politieke partij in een coalitieland, één bank of welke andere organisatie dan ook. Dit is een gevolg van een systeem dat wij zelf als maatschappij aanjagen en in stand houden.

Intermezzo – Disselhoff

disselhoff

voorheen houthandel mol
gereduceerdd
tott
ontwikkelwaarr
doorr
medeklinkerverdubbelaarr

raarr

Intermezzo – De Vriendenreünie

Ik las De Vriendenreünie, het onlangs verschenen boek van Joep Dohmen en Paul van der Steen over de Limburgse bestuurscultuur in de afgelopen twee decennia. Bladzijde na bladzijde waaide een geur van bederf me tegemoet. Het stinkt in Limburg. In Maastricht. In Echt. In Susteren. In Roermond. In Horst aan de Maas. In Venray. En als het er nu niet meer stinkt, stonk het er, lang en heftig.

Nee, veel spectaculaire nieuwe onthullingen bevat De Vriendenreünie niet. De meeste in het boek beschreven bestuurlijke strapatsen waren al genoegzaam bekend. Die aan het licht gebrachte ontsporingen verspreidden destijds telkens een luchtje. Verzameld in het boek verspreiden al die luchtjes samen nu een ondraaglijke stank. Ontluisterend en verontrustend.

De arrogantie van de macht spat er vanaf. Net als de decadentie van de macht. En de zelfgenoegzaamheid van de macht. Maar wat vooral bijblijft na het lezen van De Vriendenreünie: de klefheid van de Limburgse macht. Het ons kent ons, het elkaar baantjes en opdrachten toespelen, het ritselen, het elkaar dekken, het samen in de kroeg regelen van wat niet geregeld zou mogen worden, het jij-doet-wat-voor-mij-dan-doe-ik-wat-voor-jou. En dat allemaal gecombineerd met het deprimerende aroma van nestgeur vermengd met spruitjeslucht.  

Het regent nu afleidingsmanoeuvres. Ger Driessen, Raymond Knops, Ger Koopmans, Jan Loonen: allemaal schreeuwen ze moord en brand over de berichtgeving en het boek van Dohmen en Van der Steen. Terecht? Daar moet de rechterlijke macht zich maar over uitspreken. Maar ook als er geen vuur mocht zijn: er is wel rook. Heel veel rook. En ook rook stinkt. Dat is misschien nog wel het meest verontrustende dat uit het boek spreekt: een slecht functionerend of zelfs geheel ontbrekend moreel kompas bij veel Limburgse bestuurders. ‘Alles wat niet verboden is, mag’, luidt de titel van een van de hoofdstukken. Het had ook de titel van het boek kunnen zijn. Het gebrek aan moreel besef, gekoppeld aan een gebrek aan tegenmacht en tegenspraak, leidt ertoe dat een grootgrondbezitter wethouder kon worden met grondzaken in zijn portefeuille, dat een gedeputeerde commissaris kon zijn bij een baggerbedrijf dat opdrachten krijgt van de provincie.

Laat je niet afleiden door de afleidingsmanoeuvres. Vraag je af waar deze bestuurscultuur vandaan komt. Bedenk wat eraan te doen valt. Waag je aan een bespiegeling over de vraag of dit slechts het topje van de ijsberg is. Koop dat boek. Zet een wasknijper op je neus. Lees dat boek.

Of kom volgende week woensdag, 8 juni, naar OJC Niks in Horst (Doolgaardstraat 34). Daar gaat filosoof en schrijver Lotte Spreeuwenberg namelijk met Joep Dohmen en Paul van der Steen in gesprek over De Vriendenreünie. Daaraan voorafgaand houdt commissaris van de koning Emile Roemer een inleiding over de Limburgse bestuurscultuur. Verdere gasten op deze door BiblioNu georganiseerde avond zijn voormalig SP-raadslid Michael van Rengs uit America en Teun Heldens uit Meijel, lid van Provinciale Staten en gemeenteraadslid in Peel en Maas namens de VVD. 

De gratis toegankelijke avond begint om 20.00 uur. De zaal is open vanaf 19.30 uur. Vanwege de beperkte capaciteit is aanmelding noodzakelijk: klik hier.

(Een ingedikte versie van dit stukje verscheen vandaag in Via Horst-Venray)