Trapveldjesvoetballers (1)

Ontvallen aan het legioen der trapveldjesvoetballers: Omar Almadhoun, Gaza, overleden op 24 november 2023, 9 jaar oud.

Omar was gek van voetbal. Hij had altijd discussies met z’n vader Majid over de vraag wie de beste voetballer ter wereld was. Cristiano Ronaldo, vond Omar. Karim Benzema, vond z’n vader. Lionel Messi? Uitgesloten: vader en zoon Almadhoun waren fervente aanhangers van Real Madrid. In Gaza kon Omar maar geen voetbalattributen bemachtigen. Daarom schakelde hij de hulp in van z’n oom Hani, die in de Verenigde Staten woont. Hani stuurde Omar keeperhandschoenen, een bal en een voetbaltas. Daarmee kon Omar mooi de blits maken bij z’n vriendjes. Dat hij geen keeper was maar een aanvaller deed daarbij niet ter zake.  

Twee uur voordat op vrijdag 24 november 2023 een wapenstilstand in Gaza van kracht werd, kwam Omar, terwijl hij lag te slapen, om het leven bij een Israëlische luchtaanval, net als z’n vader Majed, z’n moeder Safaa en z’n broers Riman (18), Siwar (13) en Ali (7). Ook hun favoriete kat, Lucky, overleefde het bombardement niet.

Overal ter wereld zijn trapveldjes. Nergens ter wereld komen zoveel trapveldjesvoetballers om het leven als in Gaza. Ter nagedachtenis aan hen deze serie. Die opent telkens met een foto van een trapveldje in Horst aan de Maas. Ditmaal dat aan de Willem Alexanderstraat in Horst. Klik hier en hier voor de bronnen voor het stukje over Omar.

Top 5 – Krantenberichten over kerkinbraken in Horst aan de Maas

‘Verschrikkelijk, geen respect meer.’
‘Moet niet gekker worden in Horst aan de Maas. Van een kerk stelen, bent dan wel echt zielig.’
‘Dat zelfs op deze plek mensen jatten zegt genoeg. Totaal nergens meer geen schaamte over hebben, en niks meer heilig is.’
‘Kan onze maatschappij nog dieper zinken?’
‘De vroegere normen en waarden zijn niet meer.’

Zomaar wat Facebook-reacties op het nieuws, maandag, over een inbraak in de kerk van Meterik. Deze reacties kenmerken zich door een hoog vroeger-was-alles-beter-gehalte en een misschien nog wel hoger waar-moet-dat-toch-heen-gehalte. Ik kan u verzekeren: valse nostalgie ten top! Vroeger waren inderdaad sommige dingen beter, maar heel veel dingen ook niet.

Met kerkinbraken is het precies hetzelfde als met kermisruzies (klik hier): ze zijn van alle tijden. Zelfs in tijden dat de rooms-katholieke kerk nog een gezaghebbend instituut was (ook al niet iets om vol  nostalgisch verlangen op terug te zien), vonden met grote regelmaat kerkinbraken plaats, óók in de kernen die nu Horst aan de Maas vormen. Een vluchtig historisch krantenonderzoekje leidde binnen de kortste keren tot een oogst van meer dan twintig inbraken in kerken en kapellen in de afgelopen anderhalve eeuw in Horst aan de Maas. Ik ben ervan overtuigd dat diepgaander onderzoek leidt tot een oogst die de honderd kan benaderen en misschien wel overschrijden.  

Komt ie, de exclusieve Horst-sweet-Horst top 5 van krantenberichten over kerkinbraken in de kernen van de huidige gemeente Horst aan de Maas, gebaseerd op een vluchtig onderzoekje en gerangschikt in oplopende mate van leesplezier:

5. America, 1930. Bron: De Tijd, 6 februari 1930.

Wat is uw beroep? Offerbloklichter.

4. Melderslo, 1960. Bron: Dagblad voor Noord-Limburg, 14 juni 1960.

Heet dat niet van een kouwe kermis thuiskomen? Maar wist de dief wel dat er even eerder nog 250 gulden in het offerblok had gezeten?

3. Horst, 1892. Bron: De Tijd, 18 september 1882.

Je ziet het ‘groot aantal inwoners onzer gemeente’ de vermaledijde dief achter de vodden zitten. ‘Waat mende geej ow wal ni, fiezennammi?’

2. Sevenum, 1911. Bron: Limburger Koerier, 1 juli 1911.

Lang, maar beslist de moeite waard om helemaal te lezen. Slim bedacht van dat rietje of lijmstokje, alleen zo jammer van die ‘van zijn wil onafhankelijke omstandigheid dat zich aan de onderzijde van de gleuf een in schuine stand aangebrachte geleider bevond, die het doordringen van het stokje tot op den bodem bemoeilijkte en terughalen van het stokje met geld onmogelijk maakte’.  

1. Sevenum, 1940. Limburger Koerier, 8 mei 1940.

Nog veel langer en nog veel moeilijker leesbaar, maar ook nog meer de moeite van het lezen waard. Die kop alleen al: ‘Kerkdief met ziekelijke neiging voor offerblokken.’ Voor uw gemak heb ik twee van de meest tot de verbeelding sprekende passages volledig uitgetikt:

‘Verdachte van Kl. uit Eindhoven is voor dit feit al vele malen veroordeeld. Het is een kwaal van hem offerblokken te lichten. Af en toe verkeert hij in een omstandigheid dat hij geen offerblok kan zien, of hij kan de verleiding niet weerstaan het open te breken en den inhoud er uit te nemen.’

en

‘Verdachte bleef hardnekkig ontkennen. Hij wendde bovendien allerlei pogingen aan, om buiten de muren van de gevangenis te blijven en slikte op een dag een lepel in. Onverwijld moest hij naar het ziekenhuis worden overgebracht, alwaar terstond operatief moest worden ingegrepen. De man doorstand de operatie en hersteld zijnde, verscheen hij dinsdag voor zijn rechters.’

Intermezzo – Blauw

-Waat is daat eigenlijk, daat blauw?
-Mógde dao ovvverhin loëpe?
-Ik goj gewoën vraoge waat ‘t is.
-Waat kost dát wal ni?
-Meneer, vertel meej is waat daat is!
-Kaan ik heer gaon zonnebade?
-Kei ruig!
-Daat is meschien dalik wal water!
-Moëi is ‘t ni.
-Waat is heer aan de hánd?
-En hoe lang blieft daat ligge?
-Volges meej best wal lang, de ganse zomer.
-Sow leg heer effe d’n blauwe loëper neer!
-Geweldig!

Top 5 – Vooroorlogse kermisincidenten in Horst aan de Maas

Gisteravond vechtpartij op Sevenumse kermis, melden de lokale en regionale media. Ik geloof het graag. Kermis en vechtpartijen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Net als ruzies, mishandeling en andere incidenten. Niet alleen nu, al eeuwenlang. Sla er de archieven en krantenleggers maar op na. Voor nu een Horst-sweet-Horst top 5 van vooroorlogse krantenberichten over kermisincidenten in Horst aan de Maas, gerangschikt in afnemende mate van onbenulligheid van het vergrijp. Komt ie:

5. Horster kermis, 1925

Bron: Limburger Koerier, 29 september 1925

4. Tienrayse kermis, 1930

Bron: Nieuwe Venlosche Courant 27 oktober 1930

3. Horster kermis, 1936

Bron: Nieuwe Venlosche Courant, 18 november 1936

2. Grubbenvorster kermis, 1926

Bron: Tilburgsche Courant 2 juli 1926

1. Americaanse kermis, 1911

Bron: Nieuwe Venlosche Courant, 21 september 1911

Intermezzo – Marcel

Marcel van Roosmalen was in Horst! In ’t Gasthoês! Zaterdag! Om z’n nieuwste bundeling reportages, Totaal 3, te promoten! Met Volkskrant-journalist Gijs Beukers in z’n kielzog! Waarom had niemand me op de hoogte gebracht? Historische avond gemist, zo werd me duidelijk toen ik Marcel gisteren in de podcast Weer een dag verslag hoorde doen van zijn wederwaardigheden in ons mooie dorpje:

‘Ik ben nu bezig met een soort boekentour voor Totaal 3. En ik vond mezelf terug op zaterdagavond in Horst, in Limburg, om m’n reportageboek te promoten. In een keer schoot het door me heen, toen ik door Horst liep al: waar ben ik eigenlijk mee bezig? Het is heel positief hoor, er waren zeventig mensen of zo in een zaal, ’t Gasthoês, in Horst. Die zaten allemaal naar me te staren toen ik op dat podium kwam. En dan de vragen die uit de zaal komen… Een vrouw had de warmtepomp kapot en vroeg om advies. Ik dacht: eigenlijk wel heel gek dat ik dit meemaak. Ik zeg: mevrouw, u moet rustig blijven.
“Komt het gas dan nooit meer terug? Moet ik dan altijd koken met zo’n rotfornuis?”
Ik zeg: mevrouw, u bent op een lezing over Totaal 3, over de reportage. Gaat u het boek überhaupt kopen?
“Ik kan niet lezen.”
Ik heb toch nog best veel boeken gesleten en het belang van de reportage duidelijk gemaakt. En je bent dan op pad in Horst met Gijs Beukers. Jezus… het is… ja… alles is nieuw voor ‘m, alles wat blinkt vindt ie mooi, het is on-ge-lo-fe-lijk. Je loopt… wat is er met m’n leven gebeurd? Weet je wel, ik loop met Pietje Piepelmoentje door het centrum van een of ander Limburgs dorp, waar de tijd stil heeft gestaan en waar ze daar mee bezig zijn… Ik heb diep respect voor Horst. Maar veel zwerfkeien liggen er. En een kunstenaar heeft die met zwart ijzerdraad oortjes gegeven. Dat worden dan ‘de schaapjes’ genoemd. Het staat heel ver van me af, dat soort kunst. Het klinkt wel alsof ik toe ben aan vakantie.’

Zo, staan we weer met beide beentjes op de grond. Even in de gaten houden of er de komende dagen nog nabranders volgen in z’n Radio 1-column, in z’n column in de NRC of in de reportage van Gijs Beukers in De Volkskrant.

Intermezzo – Over lelieteelt in Sevenum en een stelletje malloten

Vorige week was Sevenum ineens landelijk nieuws. Sevenum was zelfs een 101’tje op Teletekst! Tussen kopjes over demonstraties in Amsterdam, de oorlog in Oekraïne en Israëlische verschrikkingen in Palestina dook op mijn favoriete actualiteitsbron zomaar een bericht op over Sevenum: ‘Geen leliekweker naast wijk Sevenum’.

Voor wie het heeft gemist: omwonenden van de Dorperdijk in Sevenum spanden in april een kort geding aan tegen een teler die lelies wil gaan telen op een naburig perceel. De omwonenden eisten met het oog op hun gezondheid een verbod op het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij die voorgenomen teelt. De rechter stelde hen afgelopen woensdag in het gelijk.

Zoals te doen gebruikelijk was het geweeklaag op sociale media vervolgens niet van de lucht. Een kleine maar representatieve greep: ‘Blijkbaar denken rechters dat ze t beter weten dan de instanties die ervoor zijn’, ‘Land&Tuinbouw zal en moet naar de verdoemenis geholpen worden door een stel malloten’, ‘Schandalig! Die rechter direct zijn zwarte nachtjapon afnemen’ en ‘Voor de stedelingen die in agrarisch gebied willen wonen; blijf weg of pas je aan’.

Mijn tolerantie voor zulke ongefundeerde en ongenuanceerde erupties is in steeds sterkere mate aan erosie onderhevig. Uitspraken van een rechter zijn niet ‘ook maar een mening’. Rechters wegen belangen tegen elkaar af en komen op grond van argumenten tot een weloverwogen oordeel. En het mooie is dat dat oordeel nog kan worden aangevochten ook.

Of je nu stedeling bent of autochtoon en of het nu om de Gezondste Regio gaat of niet: als je in agrarisch gebied wil wonen, moet je je inderdaad aanpassen. Je zult stank, geluidsoverlast en druk landbouwverkeer in bepaalde mate voor lief moeten nemen. Bewoners van het buitengebied doen dat, misschien wel in grotere mate dan goed voor hen is. Maar de aanslag op gezondheid en welzijn kan ook te groot worden. Dan verbiedt niets hen om naar de rechter te stappen. Zoals agrariërs dat ook mogen doen als ze zich in hun bestaan bedreigd voelen door windmolens.

Waar het ook maar eens mee afgelopen moet zijn, is het fabeltje dat de agrarische sector welbewust naar de verdoemenis wordt geholpen door een stelletje malloten – ‘malloten’ in de zin van woke, linksige, geitenwollen types. Op zulke types zal best het nodige aan te merken zijn, maar beslist niet dat ze verantwoordelijk zijn voor de wetgeving op agrarisch gebied. Vergeet niet: die wetgeving is in Nederland en Europa vooral tot stand gekomen door christendemocratische, agrarische types met gezond boerenverstand, gesteund door een machtige lobby.

(Dit stukje verscheen vandaag in iets andere vorm ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – De passage van de tsaar

12 mei. Bijzondere dag. In historisch opzicht dan. In elk geval voor Horst en Sevenum. Precies honderdvijftig jaar geleden, op dinsdag 12 mei 1874, passeerde de Russische tsaar Alexander II (1818-1881) namelijk station Horst-Sevenum. Het meest bijzondere was nog wel dat het ook zomaar zijn eindstation had kunnen zijn.

Op vrijdag 1 mei 1874 vertrok Alexander II vanuit Sint-Petersburg voor een treinreis die hem uiteindelijk in Londen moest brengen. De tsaar reisde in het gezelschap van twee van zijn zes zoons en een prins. In Eydtkuhnen (nu Tsjernysjevskoje, aan de grens met Litouwen) stapten de tsaar en zijn metgezellen over in een trein die hij drie jaar eerder van de Franse keizer Napoleon III had gekocht. In Berlijn bezocht hij op 3 mei de Duitse keizer Wilhelm I. Vijf dagen later ging hij in Stuttgart op familiebezoek bij zijn zus Olga Nikolajevna, die met koning Karel van Württemberg was getrouwd. Vervolgens stond op 12 mei een bliksembezoek aan Nederland gepland. Reisdoel: Amsterdam, waar koning Willem III, een neef van Alexander II, die dag zijn 25-jarig regeringsjubileum vierde.

In alle vroegte hield de tsaarlijke trein op 12 mei even halt op station Venlo. Tal van nieuwsgierigen waren aanwezig om een glimp van het tsaarlijk gezelschap op te vangen. Dat bleek onmogelijk: de uit Maastricht ingevlogen infanterie liet niemand op het perron toe, met uitzondering van enkele hoge militairen, het Venlose gemeentebestuur, het bestuur van de Kamer van Koophandel en dokter Van de Loo. Laatstgenoemde had een kort onderhoud met de lijfarts van de keizer.

Het perron van station Venlo omstreeks 1900. Bron foto: gemeentearchief Venlo

Al snel zette de trein verder koers richting Amsterdam. Op station Horst-Sevenum, waar de trein zou passeren, had zich inmiddels een hele menigte verzameld. Vanuit Horst was de harmonie al om zeven uur ‘onder het spelen van keurige marschen’ richting station getogen. Ook burgemeester Janssen en een grote erewacht van ‘jongelieden’ maakten deel uit van deze stoet. Vanuit Sevenum was de fanfare naar het station getrokken. En daar, op het station, gebeurde kort voor de passage van de tsaar (‘keizer’) iets dat dramatische gevolgen had kunnen hebben. Uit het Venloosch Weekblad van 16 mei 1874:

‘Toen de trein van Breda het station binnenliep om voor den keizerlijken trein op het zijspoor uit de wijken, derailleerde – men weet niet door welke oorzaak, want de wissel was goed gesteld – de tender, geheel in de nabijheid van den aldaar op den overweg geplaatsten stoet, tengevolge waarvan de locomotief en eenige wagens mede van het spoor geraakten en zijdelings in den grond zakten, terwijl het achterste gedeelte van den trein op den weg bleef staan. Nu was goede raad duur, want de Keizer moest op dat oogenblik reeds uit Venlo vertrekken.’

Een ontspoorde trein, terwijl de tsaar in aantocht was! Maar als de nood het hoogst is, is zoals bekend de redding nabij:

‘Onmiddellijk werden echter door de beambten met behulp der toegesnelde menigte de wagons op een grooten afstand naar de zijsporen gereden, terwijl de Burgemeester de politie op het station hield, en was men nog in tijds hiermede klaar om den keizerlijken trein zonder hinder te laten passeeren.’

De harmonie van Horst in 1875

Bij de passage van de trein bracht de Sevenumse fanfare het Nederlands volkslied (toen nog Wien Neêrlands bloed) ten gehore en de Horster harmonie het Russische (toen nog Bozje, Tsarja chrani! en niet het huidige met die fantastische melodie). Waarna iedereen, een onvergetelijke ervaring rijker, weer snel naar Horst en Sevenum vertrok om daar het 25-jarig regeringsjubileum van de koning te vieren.  

(Geraadpleegde bronnen: Venloosch Weekblad 16 mei 1874 en gemeentearchief Goes)

Intermezzo – 1 mei

1 mei! Dag van de Arbeid! Speciale dag, zeker voor een telg uit een sociaaldemocratisch nest zoals ik. Geen militant sociaaldemocratisch nest trouwens, hoewel de lp’s van De Stem des Volks met strijdliederen, die in de jaren zeventig en tachtig door onze huiskamer schalden, misschien een andere indruk zouden kunnen wekken.

Een dag is ’t van vreugde
Een dag is ’t van strijd
Een dag aan ’t ontwaken der volk’ren gewijd
Een dag van verzet voor geknechten!

De feestdag van de internationale arbeidersbeweging, die sinds 1890 bestaat, heeft in Nederland nooit in hoog aanzien gestaan. Anders dan in België en Duitsland is 1 mei in Nederland geen officiële feestdag. In het katholieke zuiden stond de Dag van de Arbeid jarenlang helemaal in een kwaad daglicht. Pas toen de almacht van de katholieke kerk tanende was, kreeg de dag her en der een voorzichtig voetje aan de grond.

Voorwaarts en niet vergeten
Wat maakt ons zo sterk in de strijd
Bij honger en bij eten, voorwaarts
En niet vergeten, de solidariteit

In Horst deed de 1 mei-viering in de jaren zeventig van de vorige eeuw haar intrede. Het plukje linksgeoriënteerden dat Horst in die tijd rijk was, vierde de Dag van de Arbeid in mijn herinnering altijd vrij ingetogen. Erg levend is de 1 mei-traditie in Horst anno 2024 niet meer, al reikt de SP sinds vier jaar op 1 mei de Gezondduurprijs uit.

Makkers! ten laatste male
tot de strijd ons geschaard
en de Internationale
zal morgen heersen op Aard‘

Belangrijkste wapenfeit uit de beginperiode van de 1 mei-viering in Horst lijkt me het hijsen van de rode vlag door de lokale afdeling van de PvdA, pal voor het gemeentehuis, op 1 mei 1977, precies om 00.00 uur. Al bij het aanbreken van de dag was de vlag verdwenen. De PvdA plaatste vervolgens in de legendarische rubriek ‘Gevonden en verloren voorwerpen’ in weekblad De Echo om de vlag terug te bezorgen. Enkele dagen later ontving m’n vader, voorzitter van de een jaar eerder opgerichte PvdA afdeling Horst-Sevenum, een briefje van Huub van Lieshout, de nog veel legendarischer uitgever van De Echo: ‘Vanmorgen heeft ‘n “eerlijk vinder” de rode vlag teruggebracht. Ik had de indruk dat hij ’n beetje allergisch is voor deze vurige kleur. Ik heb de eerlijke vinder een pakje sigaretten gegeven.”  

Hun strijd
onze strijd
internationale solidariteit!

De afkeer van alles wat links is, heeft een lange geschiedenis. De Dag van de Arbeid was een gelegenheid bij uitstek om dat ongenoegen te uiten. Zo ook voor Peel en Maas. Met de 1-mei viering in Duitsland als aanleiding veegde het Venrayse weekblad in de editie van 6 mei 1933 de vloer aan met de sociaaldemocraten en prees het de enkele maanden eerder aangetreden nieuwe Duitse Rijkskanselier de hemel in: ‘Alle niet-Marxisten [moeten] met vreugde begroeten, hetgeen thans door Hitler geschiedt: de vernietigende slag aan de volksverleugende sociaal-democratie is raak geweest en volkomen verdiend.’ Even verderop kreeg dezelfde Hitler een pluimpje voor de ‘orde en dicipline’ die heerste bij de massabetogingen van de nazi’s.

We shall overcome
We shall overcome
We shall overcome some day

Historische vergissingen worden wel vaker gemaakt. Zouden degenen die nu van de daken schreeuwen dat het gevaar van links komt in hun oren moeten knopen.

(Een ingekorte versie van dit stukje verscheen vandaag in Via Horst-Venray)