Meer dan zeven jaar bestaat Horst-sweet-Horst nu. En nog
nooit is hier ook maar één stukje over Lei Martens verschenen. Een schande, al
zeg ik het zelf. Hoogste tijd om dit recht te zetten. Wat dacht u van een serie
over het leven en vooral de architectonische nalatenschap van deze telg uit een
geslacht van Horster aannemers en architecten?
Het zou te ver voeren om te zeggen dat Lei Martens (1932-1978)
een stempel op het naoorlogse Horst heeft gedrukt. Kan ook niet, daarvoor was
zijn werkzame leven helaas te kort. Wel heeft hij een aantal beeldbepalende
gebouwen op zijn naam staan. Vermoedelijk door hun modernistische stijl weten
ze ook meer dan vijftig jaar na hun bouw de gemoederen nog altijd te beroeren (ik
ben geneigd dat als een bewijs van hun kwaliteit te zien).
Denk trouwens niet dat die stukjes over zijn leven en werk
in een vloek en een zucht zijn geschreven: naar mijn beste weten is er in de
(architectonische) literatuur nagenoeg niets over Lei Martens te vinden. En dat
is eigenlijk best wel vreemd als je nagaat dat zijn werk door sommige
deskundigen is vergeleken (heel voorzichtig, maar toch) met dat van grootheden
als Fritz Peutz en Frank Lloyd Wright.
Wat ik over Lei Martens weet, heb ik nagenoeg allemaal van
zijn broer, Hay Martens (1931-2009; klik ook hier). Samen met Thijs Coppus had
ik in 2007 een memorabel gesprek met Hay. Dat ging vooral over het toen met
sloop bedreigde, door Lei ontworpen, gebouw Mooren. Maar tussendoor verhaalde
Hay ook vol trots over het leven van zijn dierbare broer.
Lei werd in 1932 in Horst geboren. Na de MULO gevolgd te
hebben, werd hij aan de RK Leergangen in Tilburg opgeleid tot architect. Hij
studeerde af op een studie naar de eeuwenoude kerk van Thorn. Daarna opende hij
in 1955 aan de Herstraat zijn eigen eenmansarchitectenbureau. Over opdrachten
had hij nooit te klagen. Hij tekende vooral particuliere woningen, maar
bijvoorbeeld ook het Groene Kruisgebouw in America en de garage aan de Van
Douverenstraat waarin nu Autobedrijf Jos Willems is gevestigd.
Dat Lei geen grotere bekendheid kreeg, is te wijten aan
twee tragische ongevallen. Hay Martens: ‘In november 1962 liep hij bij een
auto-ongeluk in Oss een schedelbasisfractuur op. Daar herstelde hij nog
redelijk van. Maar enkele jaren later was het helemaal voorbij. Op de
Venrayseweg reed een bromfietser hem van het trottoir. Opnieuw was de diagnose
een schedelbasisfractuur. Daar is hij nooit meer van opgeknapt. Werken ging
niet meer. Uiteindelijk overleed hij in de kerstnacht van 1978. Hij werd
slechts 46.’
Een van de laatste ontwerpen van Lei zou Hay altijd bijblijven:
‘Dat was na zijn eerste ongeluk. Lei stuurde een schets in voor het nieuwe
stadhuis van Amsterdam waarvoor een wedstrijd was uitgeschreven. Daar deden
zo’n 250 architecten aan mee. Ik ben toen met hem naar Amsterdam gereden om de
tekening in te dienen. Zelf autorijden kon hij op dat moment al niet meer. Zijn
ontwerp kwam tenslotte als 24e uit de bus. Dat was toch niet mis
voor zo’n jongen uit een boerendorpje.’
In de volgende afleveringen aandacht voor wél gerealiseerde
ontwerpen van Lei. Vooraf dit: ik heb er geen idee van hoe groot het oeuvre van
Lei Martens is. Op grond van informatie van Hay ben ik tot een lijstje van
negentien panden gekomen (achttien in Horst aan de Maas; één in Castenray) die
door hem zouden zijn ontworpen. Ongetwijfeld is dat lijstje niet compleet. Kent
u door Lei Martens ontworpen panden? Weet u meer over zijn leven? Mail me dan
s.v.p.: horstsweethorst@gmail.com.
Elke snipper is welkom. Mijn dank is bij voorbaat groot.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten