Precies honderd jaar geleden was Horst in rouw om het
overlijden van Madeleine de Vilder. ‘Madeleine de Vilder? Nooit van gehoord!’,
zal uw reactie waarschijnlijk zijn. Valt u niet euvel te duiden. Ik moet
bekennen dat ik zelf tot dit weekend ook nog nooit van Madeleine de Vilder
gehoord. Toch kan het geen kwaad haar voor even aan de vergetelheid te
ontrukken, al is het maar omdat haar levensverhaal in zekere zin aansluit op de
actualiteit. (Klik overigens op de afbeeldingen in dit stukje om ze te
vergroten.)
Bij toeval stuitte ik afgelopen zaterdag op een in deel 3
van Oud Horst in het nieuws
gepubliceerd artikel uit de Nieuwe
Venlosche Courant van 7 oktober 1915. Hierin wordt in dramatische
bewoordingen verslag gedaan van het overlijden en de begrafenis van een
12-jarig in Horst verblijvend Belgisch meisje. Haar naam wordt in het artikel
niet genoemd, maar dankzij internet en Oud
Horst in het nieuws ben ik er intussen achter dat het Madeleine de Vilder
betrof. Diezelfde bronnen maken het ook mogelijk haar korte leven in grote
lijnen te reconstrueren.
Madeleine Philomene Louise de Vilder wordt op 9 maart 1903
geboren in Sint-Gillis-bij-Dendermonde als dochter van Theophiel de Vilder
(1876-1934) en Rosa Vervrangen (1875-1931). Theophiel verdient de kost als
spoorwegarbeider (‘werkend bij den
ijzerenweg’, heet het in de geboorteakte van Madeleine); Rosa is huisvrouw.
De precieze gezinssamenstelling is me niet duidelijk, maar Madeleine heeft
minimaal twee broers. De familie woont bij de geboorte van Madeleine aan de
Buisstraat in Sint-Gillis, vlakbij het station.
Verdere details over haar leven ontbreken totdat Madeleine
in februari 1915 ineens in Horst opduikt. Daar vindt ze samen met een groep van
ruim dertig andere kinderen uit Dendermonde en omgeving onderdak. Enkele
maanden eerder is de Eerste Wereldoorlog uitgebroken en Dendermonde behoort met
inbegrip van de deelgemeente Sint-Gillis tot de zwaarst getroffen plaatsen. Om
hun ouders te ontlasten, brengt het RK Huisvestingscomité voor Oorlogskinderen
vanaf januari 1915 kinderen uit het rampgebied onder in Nederland. Twee
vrijwilligers van het comité reizen eind januari naar Dendermonde om daar ruim
dertig kinderen op te halen. Onder hen Madeleine en haar broer Fré. Per
vrachtwagen en tram gaat de reis naar Antwerpen en vervolgens per trein via
Roosendaal naar Horst, waar het gezelschap op 3 februari arriveert. Op onderstaande
foto uit Panorama van 10 februari
1915 (overgenomen uit deel 3 van Oud
Horst in het nieuws) poseert de groep kinderen. Madeleine staat precies in
het midden van de rij op de voorgrond.
De kinderen worden in Horst opgevangen in het
Sint-Antoniusgesticht (het huidige Gasthoês). Sommigen zullen daar de rest van
de oorlog doorbrengen, anderen vinden onderdak bij particulieren (klik ook hier
en hier). Madeleine wordt ondergebracht bij de in de Herstraat woonachtige
familie Van den Brandt. Het lijkt erop dat ze daar vanaf het begin sukkelt met
haar gezondheid. De Nieuwe Venlosche
Courant schrijft althans: ‘Het
tengere gestel kon de kommervolle wedervaardigheden niet te boven komen. Eerst
die zenuwschokkende oorlogsdonder, daarna die krachtensloopende hongersnood en
vervolgens die lange reis in ontbering waren een te zware lichamelijke
beproeving.’ Op 30 september overlijdt Madeleine, waarschijnlijk aan griep
of longontsteking. Haar ouders heeft ze sinds haar vertrek uit Sint-Gillis niet
meer gezien. De Nieuwe Venlosche Courant:
‘Het ziekbed was niet eenzaam. Door
liefderijke zorgen hebben de pleegouders ’t omringd en met hunne tranen
bevochtigd dat sterf- en doodsbed.’ Toch kan het medeleven van haar
pleegouders moeilijk anders dan een schrale troost voor Madeleine zijn geweest.
Madeleine wordt begraven op het Horster kerkhof. Haar plaats in het gezin Van den
Brandt wordt ingenomen door haar broer Fré.
Hoe triest.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten