Intermezzo – Locomobiel

Een locomotief? Ja, die ken ik uiteraard. Maar een locomobiel? Nooit van gehoord. Tot gisteren dan, toen een briefkaart uit 1912 op mijn deurmat viel. Een briefkaart van houthandel en stoomhoutzagerij Th. Litjens uit Horst, gericht aan ‘Den Heer J. ten Horn, machinefabriek, Veendam’.

Tekst op de achterzijde: ‘Gelieven van de door u aangeboden locomobielen eens den uiterste prijs op te geven, doch daar ik niet zeer genegen ben om een oude te koopen, ook de prijs van een geheel nieuwe te zenden zonder wielen.’

Grasduinend op internet was ik de briefkaart tegengekomen. Ik had haar, voor een luttel bedrag, besteld omwille van de opdruk van een Horster bedrijf. Die locomobielen waren een onverwacht cadeautje. ‘Verplaatsbare stoommachine’ zegt Van Dale over locomobiel. Verder lezend blijkt dat locomobielen vooral in gebruik zijn geweest in de landbouw en de veenverwerking. Dat Litjens voor zijn locomobiel terechtkwam bij Machinefabriek J. ten Horn aan het Oosterdiep in Veendam is daarom niet zo verwonderlijk: Veendam bevindt zich in het centrum van de Veenkoloniën. Ten Horn was van 1880 tot 1979 een gerenommeerd bedrijf, dat onder meer locomobielen produceerde en die overal ter wereld leverde.

Geen idee of er ooit een locomobiel van Ten Horn in de stoomhoutzagerij van Litjens in Horst is beland en zo ja, of het dan inderdaad een nieuw exemplaar zonder wielen was. De houthandel en houtzagerij van de gebroeders Litjens verdient sowieso meer aandacht.

Wat ik er nu in de gauwigheid over heb kunnen vinden is dat de gebroeders Litjens al een houthandel hadden toen ze in 1906 een stoomhoutzagerij bouwden aan wat nu de Dr. Van de Meerendonkstraat is, nabij de kruising met de Venloseweg. Met haar zaagtanddak had de zagerij een voor Horst vrij atypische industriële allure, zoals te zien is links op onderstaande foto (afkomstig uit het gemeentearchief van Horst) uit de jaren zestig van de vorige eeuw. Uiterst rechts op de foto ook nog een fragmentje van de tegelijk met de zagerij gebouwde opslagloods.

Ten slotte: een van de gebroeders Litjens, Theo (1876-1925), liet in 1909 bij de zagerij een mogelijk zelf ontworpen, nog altijd bestaande woning met kantoor bouwen, met als huidig adres Venloseweg 14.