Intermezzo – Boodschappenbriefje (11)

Ik fiets over de Raamweg in America. In het natte bermgras tegenover de golfbaan zie ik een blaadje liggen. Ik overweeg het op te rapen: rondzwervende papiertjes kunnen belangwekkend of anders wel interessant dan wel intrigerend zijn. Maar dit blaadje is nat. En smerig. Ik besluit door te fietsen. Doorfietsend vraag ik me af of ik het me zo niet te gemakkelijk maak. Ook natte en smerige papiertjes kunnen toch belangwekkend of anders wel intrigerend dan wel interessant zijn? Ik besluit me om te draaien en terug te fietsen. Om het papiertje op te rapen.

Zo gaat het altijd. Als ik het papiertje dan heb opgeraapt, blijkt steevast dat ik standvastig had moeten zijn en gewoon door had moeten fietsen. Omdat het papiertje een kassabonnetje is. Of een niet ingevuld invulformulier. Of een pakbon. Of een fragment van een verpakking. Of – heel vaak – een blanco velletje.

Zo gaat het dus altijd. Maar dit keer niet. Het papiertje dat ik opraap is behalve nat en smerig, vooral interessant en intrigerend. Het gaat om een aan één zijde afgescheurd en vervolgens dubbelgevouwen vel ruitjespapier. Daardoor is iets ontstaan dat je een miniboekje van vier bladzijden zou kunnen noemen. De bladzijden 2 en 4 zijn onbeschreven. Zou bladzijde 1, de voorkant, misschien een boodschappenbriefje kunnen zijn? En die letters, is dat geen cyrillisch? Inderdaad, zo blijkt al snel: een in het Oekraïens gesteld boodschappenbriefje! Mijn allereerste op het grondgebied van Horst aan de Maas gevonden boodschappenbriefje in het Oekraïens! Aan de rand van the middle of nowhere!

Zeven items bevat het boodschappenlijstje:

morkva (wortels)
chleb (brood)
maslo (boter)
kawa (koffie)
salat (sla)
syr (kaas)  
jablka (appels)

Het ene nog basaler dan het andere, van luxeproducten geen enkel spoor. ‘Zo komt Jan Splinter door de winter’, zou Marcel van Dam zeggen. Overigens telt het briefje minimaal twee auteurs: de wortels, het brood en de boter zijn van één hand en hetzelfde geldt voor de koffie, de sla en de kaas. De appels zouden van de auteur van de wortels, het brood en de boter kunnen zijn, maar waarschijnlijker is dat er een derde in het spel is. Wat er vóór ‘appels’ is doorgestreept? De eerste letters van jabul (appel), vermoedelijk vanwege een spelfout.

De tekst op bladzijde 3 is van weer een andere hand. Het lijkt om een kostenraming te gaan:

podval (kelder)
robota i material (arbeid en materialen) = 1000 euro (= 1000 euro)

Belangwekkend deze vondst? Misschien niet, maar een sign of the times is dit briefje wel degelijk. In al zijn bescheidenheid weerspiegelt dit briefje namelijk óók de wereldgeschiedenis. Veertig jaar geleden zou het nog absoluut ondenkbaar zijn geweest zo’n briefje in Horst aan de Maas te vinden. Nu kijk je er niet echt vreemd van op. Hoe zou het over vijf, tien, twintig, vijftig jaar zijn?

(met dank aan Agata Siwek en Hasmik Tangyan voor de vertaling)

Intermezzo – Oekraïne

Ja, ik wist dat Lviv een fantastische stad moet zijn. En ja, natuurlijk ken ik de ontroerende beelden van die oudjes die een dansje maken op die trappen in Odessa. En oh ja, ik las vijf jaar geleden Het land dat maar niet wil lukken van Fleur de Weerd. Maar tot voor kort was Oekraïne voor mij toch vooral een land waar gevoetbald werd. Geweldig gevoetbald soms. Wat heb ik niet genoten van het Dynamo Kiev (nu ‘Kyiv’) onder leiding van meesterbrein Valeri Lobanovski (‘Valerij Lobanovskyj’). Nooit zal ik ook vergeten hoe ik op 23 oktober 1985 Oleg Protasov (‘Oleh Protasov’) en Gennadi Litovtsjenko (‘Hennadij Lytovtsjenko’) namens Dnjepr Dnjepropetrovsk (‘Dnipro Dnipropetrovsk’) in Eindhoven zag schitteren tegen PSV.

Maar toch wist ik tot een kleine maand geleden eigenlijk niks van Oekraïne.

Was het maar voor altijd zo gebleven.

Nu alles helaas is zoals het is, organiseert Zeen, de kunstenaarsvereniging uit Horst aan de Maas, een kunstveiling. De opbrengst gaat naar Fundacja Wolno Nam, een welzijnsorganisatie die in het Poolse Krakow vluchtelingen uit Oekraïne opvangt. Kijk op de Facebookpagina van Fundacja Wolno Nam (klik hier) en raak onder de indruk van wat deze organisatie allemaal doet en hoe het eraan toegaat in het opvanghuis voor Oekraïense vluchtelingen.

Krakow is de thuisstad van Agata Siwek, kunstenaar, lid van Zeen en initiatiefnemer van deze veiling. Inwoner van Evertsoord ook, maar nu is ze voor even in Polen. Zij schrijft:

‘Op dit moment ben ik in mijn home town Krakow en met eigen ogen kan ik zien hoe publieke gebouwen, winkels, bedrijven, sporthallen, beursgebouwen etc omgebouwd worden tot verblijven voor honderdduizenden vluchtelingen. Alles wordt door vrijwilligers georganiseerd en dankzij donaties gerealiseerd. Geld is overal heel hard nodig en wij kunnen zorgen dat er een beetje geld beschikbaar gesteld wordt ook vanuit Nederland.’

Dat beetje geld vanuit Nederland komt dus ook uit Horst aan de Maas. Want de kunstveiling van Zeen, waarvoor zowel leden als niet-leden van Zeen werk beschikbaar hebben gesteld, heeft inmiddels al meer dan vijfduizend euro opgebracht voor Fundacja Wolno Nam. En het mooie is dat dat bedrag alleen nog maar hoger kan worden: de veiling duurt nog tot en met komende zondag.

Dringend advies: klik hier, scroll door het grote en uitermate gevarieerde aanbod aan kunstwerken en bied op een of meerdere van die kunstwerken. Het geld komt direct – en zonder dat er ergens iets aan een strijkstok blijft hangen – terecht daar waar het nodig is. De betreffende Oekraïners zullen u dankbaar zijn.

Intermezzo – Modelwoning

De Limburger bevat vandaag een foto van een hoge stapel zandzakken voor de muren van het kinderziekenhuis in Lviv. Zestig jaar geleden lag er een hoge stapel zandzakken voor de voordeur van een woning in de Steffensstraat in Horst. Aanleiding voor de zandzakken, zowel nu in Lviv als toen in Horst: een mogelijke Russische aanval. Met dit verschil dat de Russische dreiging nu in Lviv aanzienlijk groter is dan toen in Horst.

De Steffensstraat ligt in de Norbertuswijk, het Neej Dörp dat in de jaren zestig van de vorige eeuw uit de grond werd gestampt om het hoofd te bieden aan het ook toen heersende woningtekort. De jaren zestig waren ook de tijd van de Koude Oorlog. Daarin lag steeds een conflict op de loer tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten. Boven dit conflict – dat nooit daadwerkelijk tot uitbarsting kwam – zweefde een permanente dreiging van de inzet van kernwapens. Diezelfde dreiging toverde president Poetin afgelopen zondag ineens weer uit de hoge hoed.

Om de Nederlandse bevolking te beschermen tegen vijandelijke luchtaanvallen werd in 1952 de BB (Bescherming Bevolking) opgericht. In 1961 publiceerde de BB de huis-aan-huis verspreide folder Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf. Die bevatte het dringende advies in elke Nederlandse woning een schuilplaats in te richten met het oog op een mogelijke atoomaanval. Maar een folder is ook maar een folder, zo realiseerde de BB in Horst zich. En dus kwam ze op het geniale idee een zojuist gereedgekomen woning in de Steffensstraat (huisnummer 7) in te richten volgens de Wenken uit de folder.

Van 11 tot en met 19 mei 1963 werd de modelwoning opengesteld voor bezichtiging. Circa duizend bezoekers – veel meer dan verwacht – maakten van deze mogelijkheid gebruik. Wat ze aantroffen? Onder meer een met honderd zandzakken gebarricadeerde voordeur, geblindeerde ramen met wit geschilderde hardboardplaten (de witte verflaag zou de lichtflits van de atoomexplosie weerkaatsen), proviand voor drie weken, een noodtoilet, een nooddouche, noodverlichting en een alarmfluitje. Om het binnendringen van radioactieve stofdeeltjes te voorkomen, was de woning met tochtstrips, plakband en zachte zeep vrijwel luchtdicht afgesloten.

Aan de hand van maquettes kregen bezoekers van aanwezige BB’ers verdere tips hoe te handelen in geval van een atoomaanval. ‘Juist in deze tijd, nu het wereldfront nog rustig is, heeft men de gelegenheid om de nodige voorbereidingen te treffen.’ Met een investering van 350 gulden was je al een heel eind, zo hielden de BB’ers de bezoekers voor.

Of veel Horstenaren inderdaad 350 gulden zullen hebben uitgetrokken voor het atoomaanvalklaar maken van hun woning? Mwah. Of die investeringen van 350 gulden daadwerkelijk voldoende zouden zijn geweest om een atoomaanval te overleven? Mwah. Of de dreiging met een atoomaanval ditmaal wel ten uitvoer zal worden gebracht? Mwah. Of in dat geval een alarmfluitje veel soelaas zal bieden? Mwah.  

Dit stukje is vooral gebaseerd op een artikel in het Dagblad voor Noord-Limburg van 29 mei 1993. Ook de foto’s 1, 4 en 5 zijn daaruit overgenomen. Zijn er mensen die de modelwoning destijds hebben bezocht en er herinneringen aan hebben? Of zijn er lezers die vrijwilliger waren bij de BB? Dan zou ik graag met u in contact komen. Stuur een mail naar horstsweethorst@gmail.com en u hoort van mij.