Intermezzo – De terugkeer van Leon Litjens

Don Leon ist wieder da! Nou ja, mits de leden van CDA-afdeling Horst aan de Maas op 28 augustus instemmen met zijn lijsttrekkerschap bij de gemeenteraadsverkiezingen volgend jaar. Maar dat zit wel snor.

Horst-sweet-Horst verheugt zich op de terugkeer van de man die tussen 2007 en 2013 wethouder was in Horst aan de Maas. Zelden verlegen zitten om een mening, nooit een onorthodoxe oplossing schuwen, altijd eenvoudig uit de tent te lokken, nooit te beroerd om gepassioneerd tegengas te geven: een ideale voedingsbodem voor talloze Horst-sweet-Horst-stukjes over de soms ondoorgrondelijke wegen van Leon Litjens. Hopelijk kunnen we de draad vanaf volgend jaar weer oppakken. Maar waarom eigenlijk wachten tot die tijd?

Het CDA noemt hem nu ‘een bewezen daadkrachtige leider in het openbaar bestuur’. Mijn beeld is eerder dat van een uiterst ambitieuze wethouder. Om Horst aan de Maas ‘op de kaart te zetten’ was hij tot alles bereid, zeker als hij daarmee het (agrarisch) ondernemersbelang kon dienen. Zo wist hij het omstreden Nieuw Gemengd Bedrijf, de grootste megastal van Nederland, er ongegeneerd doorheen te jassen. (Inmiddels is besloten tot sloop van de varkensstallen.) Nog zo’n hot item tijdens zijn wethouderschap was de Floriade. Het miljoenenverlies praatte hij steevast goed door te wijzen op ‘de spin-off-effecten’. (Heten die effecten niet vooral Greenport, verdozing en arbeidsmigranten?) Wat nu het Rode Kruisplein is, moest het Quartier Latin van Horst worden, vol kunstwinkels, galerieën en ateliers. (Kijk wat ervan is geworden.)

Na zijn vertrek als wethouder bleef Don Leon onnadrukkelijk nadrukkelijk aanwezig in Horst aan de Maas, op de achtergrond meedenkend, adviserend, sturend. Zo dook zijn naam onlangs op in het hoofdpijndossier Kleefsedijk.

‘Het gaat er om wat de klant vind [sic] en niet de bestuurlijke waarheid’, zei hij ooit in een Twitterfittie met Hans Gilissen, toen burgemeester van Venray. Benieuwd of hij nog steeds achter die in mijn ogen laakbare opvatting voor een overheidsbestuurder staat.

Is het dan louter kommer en kwel? Nee. Mede dankzij Leon Litjens staan er weer moelbaere in de Moelbaerenbos. En nooit zal ik vergeten hoe hij in 2008 terugkwam op zijn mening dat gebouw Mooren in Horst tegen de vlakte moest. De argumenten van tegenstanders van sloop hadden hem overtuigd. Respect! De politiek is gebaat bij politici die erkennen op een dwaalspoor te zitten. In dat kader blijft het wel jammer dat hij niet wilde deelnemen aan een paneldiscussie over de Limburgse bestuurscultuur, drie jaar geleden in OJC Niks…

Intermezzo – Megastal Kleefsedijk (16)

‘Uitbreiding Kleefsedijk uitgesloten’, kopte dagblad De Limburger op 14 maart 2018. ‘Typisch gevalletje vooruitlopen op de feiten’, noemde ik dat toen (klik hier). Nu, ruim zeven jaar later, lijkt het er gelukkig op dat ik destijds ongelijk had. Met de nadruk op ‘lijkt’.

Wat is er aan de hand? Na een proces van bijna twintig (!) jaar besloot het college van burgemeester en wethouders van Horst aan de Maas dinsdag de milieuvergunning voor een varkensbedrijf aan de Kleefsedijk in Sevenum in te trekken. Dit moet de komst van een megastal ter plekke voorkomen. Dit uiteraard tot grote vreugde van de omwonenden – verenigd in de Werkgroep Kleefsedijk – die sinds jaar en dag fel streden tegen de voorgenomen bouw van de megastal.

Wat in de berichtgeving over het collegebesluit is ondergesneeuwd, is dat er mogelijk nog een juridische strijd in het verschiet ligt. Het college schrijft (klik hier): ‘Gezien het langdurig niet-gebruik van de vergunning, de maatschappelijke onrust en de uitgesloten uitbreidingsmogelijkheden in het bestemmingsplan, acht het college het intrekken van de vergunning juridisch mogelijk én maatschappelijk evenredig.’ Cruciaal in deze zin is het woord ‘acht’. Het college denkt dit besluit op goede gronden te hebben genomen, maar mocht de betreffende varkenshouder het collegebesluit aanvechten, dan blijkt pas hoe rechter-proof het besluit is.

Bovendien ligt er bij de gemeente nog een aanvraag van de varkenshouder voor een nieuwe vergunning. ‘De aanvraag is op meerdere onderdelen onvolledig en onvoldoende onderbouwd’, schrijft het college. De ondernemer krijgt nu de kans zijn aanvraag beter te onderbouwen en de ontbrekende onderdelen aan te leveren. ‘Daarna zal de aanvraag getoetst worden aan wet- en regelgeving.’ De wethouders Beurskens en Martens hebben al meerdere malen verklaard het onmogelijk te achten dat de aanvraag die toets doorstaat. Maar ook hiervoor geldt dat een rechter daar anders over kan denken. Verder is de opstelling van de gewiekste adviseurs van de varkenshouder van belang. Zij lijken nu in hun hemd te staan. Leggen ze zich daar bij neer? Of halen ze alles uit de kast om revanche te nemen?

Intermezzo – Megastal Kleefsedijk (15)

Gemeenteraadsvergadering afgelopen dinsdag. Aan de orde kwam ook weer de aanvraag om een leegstaand varkensbedrijf aan de Kleefsedijk in Sevenum om te toveren in een megastal (klik hier en ga naar 47.00). Dit terwijl de gemeenteraad in 2018 unaniem uitsprak dat dit juist moest worden voorkomen. Hoe het kan dat die aanvraag toch in behandeling is genomen is vooralsnog een raadsel (ik schreef er onlangs hier en hier over).

Om onopgehelderde reden voerde ditmaal niet Eric Beurskens (Essentie) het woord namens het college van burgemeester en wethouders maar Robert Martens (D66-GroenLinks). Hij zei onder meer dit:

‘Dat er hier fouten zijn gemaakt, staat als een paal boven water. Daar is geen discussie over, anders stonden we hier niet. Volgens mij is er iets goed misgegaan in 2021. Dat er hier een fout is gemaakt staat als een paal boven water. We zijn aan het achterhalen wat er nu precies is misgegaan. Het heldere verhaal hebben we zelf ook nog niet. Het staat als een paal boven water dat er hier heel rare dingen zijn gebeurd, wat niet gebruikelijk is bij een gemeente en wat absoluut niet transparant is.’

Best krachtig. Maar wat ook als een paal boven water staat, is dat de wethouder vijf keer er zei. Hij had ook wij kunnen zeggen. Dan had het waarschijnlijk ongeveer zo geklonken:

‘Dat wij hier fouten hebben gemaakt, staat als een paal boven water. Daar is geen discussie over, anders stonden we hier niet. Volgens mij hebben wij iets goed fout gedaan in 2021. Dat wij hier een fout hebben gemaakt staat als een paal boven water. We zijn aan het achterhalen wat wij nu precies fout hebben gedaan. Het heldere verhaal hebben we zelf ook nog niet. Het staat als een paal boven water dat wij heel rare dingen hebben gedaan, wat niet gebruikelijk is bij een gemeente en wat absoluut niet transparant is.’

Oneindig veel krachtiger, staat als een paal boven water.

Hoe gaat het nu verder? Robert Martens:

‘We zijn advies aan het inwinnen bij onze advocaat om te kijken wat de juridische positie van de gemeente is en hoe we de omwonenden van de Kleefsedijk kunnen gaan helpen. Die mensen zitten in elk geval al vanaf 2021 maar ook daarvoor al in een situatie die niet gewenst is en waar we eigenlijk van vinden dat we er iets aan moeten doen.’

Uitkomst: uiterlijk 1 juli komt er een gesprek met de omwonenden en meteen daarna wordt de gemeenteraad geïnformeerd.

Intermezzo – Gezondste Regio (4)

Het heengaan van stichting Wat Kies Jij? is betrekkelijk geruisloos gepasseerd. Berichtje in de krant en op de socials. Daar bleef het bij. Geen blijken van medeleven, geen woedende ingezonden brieven, geen opstand der reaguurders, geen op hoge toon om opheldering vragende politici. Niks. Lag het misschien aan die verhullende naam? Want zeg eens eerlijk, kende u Wat Kies Jij? Ook bij mij drong pas na een tijdje door dat Wat Kies Jij? de grondlegger was van het concept Gezondste Regio 2025. Of in eigen woorden: ‘Founding Father’.

Wat Kies Jij?, Gezondste Regio 2025, Founding Father. Namen, woorden, taal: ze doen ertoe, ze staan ergens voor, ze zeggen iets. Zo ook in dit geval. Bijvoorbeeld dat over de naam Wat Kies Jij? niet goed genoeg is nagedacht. Dat vraagteken in de naam zorgt voor groot ongemak bij het lezen, zoals u hierboven vijfmaal zult hebben gemerkt. Had het gewoon weggelaten.

Gezondste Regio 2025: ook al zoiets. Niets mis met ambitie en idealisme. Maar als je zo’n beetje de ongezondste regio van Nederland binnen tien jaar wilt omtoveren in de gezondste regio van Europa, ben je luchtkastelen aan het bouwen. Bescheidenheid is ook een deugd. Waarom die s en die t niet weggelaten? ‘Gezonde Regio 2025’ getuigt evenzeer van ambitie en klinkt aanzienlijk sympathieker.

Poets wederpoets: ‘Founding Father’ wil ik counteren met ‘practice what you preach’. Hoe geloofwaardig is het als de gemeente die Gezondste Regio 2025 als eerste omarmde haar ondernemersprijs uitreikt aan de grootste megastal van Nederland? Hoe geloofwaardig is het om als Gezondste Regio 2025 steeds financiële, economische en agrarische ondernemersbelangen voorop te stellen? Hoe geloofwaardig is het om als Gezondste Regio 2025 allerlei agrarische bedrijven die zich niet houden aan vergunningsvoorwaarden tegemoet te komen en te koesteren? Hoe geloofwaardig is het om als Gezondste Regio 2025 het terugdringen van de auto niet te agenderen? Hoe geloofwaardig is het om als Gezondste Regio 2025 geen halt toe te roepen aan de aantasting van het landschap door de almaar voortwoekerende verdozing? Enzovoort.

Wat Kies Jij? zei over zichzelf: ‘Wij zijn verhalenvertellers.’ Verhalenvertellers? Of praatjesmakers? Op een van de laatste onbebouwde percelen langs de A73 in Noord-Limburg waren enkele jaren geleden allerlei landschapsverneukende activiteiten in volle gang. Op een betonnen duiker was gekalkt: ‘Gesontste regio bla bla bla.’ Zo kan je het inderdaad ook seggen.

(Dit stukje verscheen woensdag ook in Via Horst Venray)

Ingezonden – Een zandloper kent geen tijd

Horst-sweet-Horst ontving onderstaande ingezonden bijdrage van Jan Duijf (Kloosterstraat Horst). Over een zandloper. Voor de omnivoor. Voor de fijnproever. Voor de tussen-de-regels-door-lezer. Om te lezen. En te herlezen. En te herlezen.

EEN ZANDLOPER KENT GEEN TIJD

Wat heb je al allemaal gesneden? Een koe, een paard, een varken, een kip, een haan, een ezel, een geit, een schaap, een eend, een gans, een poes, een hond en een alpaca? Allemaal uit lindenhout? Net als de heiligenbeelden in de kerk? Ja, die lange winteravonden op de boerderij. Geen reet te doen met die computers? Op het moment valt er ook niks te demonstreren? Saai, ja. Heel saai op het platteland. Wat deden ze vroeger nog meer? Bedenk eens wat.

Waarom vul je die zandloper niet bij met onze hoge zandgrond? Zuiver de grond dan eerst. Daar word je nederig van. Je leeft in een enclave van een volgehouden verleden. Je bent allang uit de tijd gevallen. Je moet de zandloper op zijn kop zetten. Je blaast nog altijd van torenhoog in de kaarsentijd. Je bezweert de verloren tijd door priester en pastoor niet meer te citeren. Heb je niets meer te melden? Je zingt een verloren halleluja en zegent het land met sproei. Je kijkt alsof je te groene rabarber hebt gegeten. Je bent een ouderwetse zandloper.

Teel wat meer bedrijven in onze aarde. Stamp laboratoriumopstellingen uit de volle grond. Schiet teveel op mest. Ga door met je soortenpolitiek. Discrimineer lekker door. Bankleen ook duchtig. Aan de roze einder gloort de zegen! Snij letters uit dat lindenhout. Leg daarmee het woord megastal. Zet je houten beesten daar dan in. Doe wat. En loop verdomme niet zo rond te strompelen. Te broeien. Broei. Boer. Broei. Ben jij een zandloper? Leg eens! Broed. Boer. Broed. Het gouden.

Jan Duijf  Kloosterstraat 

Ingezonden – Nu doorpakken

Nog een kleine twee weken en dan valt er weer iets te kiezen ... De ingezonden bijdrage van gisteren van Jan Duijf (klik hier) inspireerde Lotte Spreeuwenberg op haar beurt tot een ingezonden bijdrage:

NU DOORPAKKEN

Nu doorpakken... met een demissionair kabinet. (Verantwoordelijkheid nemen is voor linkse losers, toch?)

Nu doorpakken... met het negeren van institutioneel racisme. (Die belastingaffaire was gewoon een foutje, toch?)

Nu doorpakken... met het negeren van klimaatverandering. (Klimaatdoelen 2020, eh 2030, eh 2050, dat is nog ver weg, toch?)

Nu doorpakken... met het kapitaliseren van zorg. (Je kan gewoon voor die mensen klappen, toch?) 

Nu doorpakken... met het negeren van kinderen in Moria. (Naastenliefde geldt alleen voor 'ons', toch?)

Nu doorpakken... met het subsidiëren van multinationals. (Trickle down economics, toch?)

Nu doorpakken... met megastallen. (Massaal en machinaal omgaan met levende wezens: dát is vooruitgang, toch?)

Nu doorpakken... met het kapitaliseren van onderwijs. (Een studieschuld van € 50.000, dat is maar een jaartje werken, toch?)

Nu doorpakken... met Wopke's Vrekkige Vier in de EU. (Want eh, wat ik net zei over naastenliefde.)

Nu doorpakken... met het negeren van fascistische retoriek van collega's. (Het CDA is verbindend, neutraal en er zijn altijd twee kanten, toch?)

Nu doorpakken... met het negeren van woningnood. (Die verhuurdersinkomsten van dat extra huisje betalen zo fijn de studie van de kinderen, toch?).

Nu doorpakken... met halfslachtig pandemiebeleid. (Nederland loopt voorop, toch? Met vaccineren en zo? Huh, hoe bedoel je met besmettingen?)

Nu doorpakken.

Nu doorpakken?

Nu doorpakken?

Toch?

Intermezzo – Megazeen

Horst aan de Maas: megahallen, megastallen, megakassen. Maar vanaf zondag ook: Megazeen. 

Over megahallen, megastallen en megakassen gaat het hier al vaak genoeg. Hoewel ik er het afgelopen jaar honderden uren in heb gestoken, is het hier nog nooit over Megazeen gegaan. Dat heeft een reden: ik houd er niet zo van om te schrijven over projecten waar ik nauw bij betrokken ben. Zelfverheerlijking, ijdeltuiterij en eigenliefde liggen dan al snel op de loer. En dat is niet de bedoeling. Toch wil ik dolgraag over Megazeen schrijven. Over de totstandkoming ervan, gepaard gaand met alle gemoedstoestanden tussen pure euforie en doffe ellende, zou ik zelfs een boek kunnen schrijven. Maar dat eventueel later. Nu vooral over wat Megazeen is en wie eraan hebben bijgedragen.

Wat is Megazeen? De eerste editie van een jaarlijks magazine van kunstenaarsvereniging Zeen uit Horst aan de Maas. Samengesteld door Sanne Aben, Aukje van Dijk, Frank Schijven en ondergetekende. Jan Van der Sterren ondersteunde ons op organisatorisch vlak. Aukje is verantwoordelijk voor de prachtige vormgeving. In totaal hebben een kleine veertig mensen, afkomstig uit Horst aan de Maas en de rest van de wereld, een bijdrage geleverd aan Megazeen 2020. Dat telt 108 bladzijden, oogt als een boek en staat bomvol met verhalen, foto’s, gedichten, collages, tekeningen, bespiegelingen, interviews.

Megazeen is een expositie op papier
Megazeen is plat met diepgang
Megazeen is uitdagend ingetogen en ingetogen uitdagend
Megazeen is concrete vaagheid en vage concreetheid
Megazeen is verontrustend ongewoon en gewoon verontrustend
Megazeen is wrijving zonder glans
Megazeen is verrassend onbegrijpelijk en onbegrijpelijk verrassend
Megazeen is vragen beantwoorden en antwoorden bevragen

Megazeen is óók Weisterbeek en Dendron. Elk van de vierhonderd exemplaren is namelijk uniek omdat de twee middelste bladzijden een bijdrage van een leerling van basisschool Weisterbeek of het Dendron College bevatten. De afgelopen weken hebben we vijf dagen op beide scholen doorgebracht om de leerlingen te begeleiden bij hun opdracht (‘Vang 2020 in beeld en/of woord’). Vijf onvergetelijke dagen. Diep onder de indruk van de leerlingen, hun bijdragen en hun docenten. Misschien dat ik er een dezer dagen nog een afzonderlijk stukje aan wijd.

Horst-sweet-Horst gaat in de eerste plaats over Horst aan de Maas. Het liefst zou ik uitpakken over de bijdrage van elke Horstenaar aan Megazeen. Maar daarvoor ontbreekt me de tijd en de ruimte en daarvoor zijn het er ook teveel. Ik volsta met een opsomming, die onder meer duidelijk maakt hoe divers dat gezelschap in velerlei opzicht is: Afterpartees, Gemma Baltussen, Safia Boulghalgh, Jeu van Helden, Mathieu Knippenbergh, Wiek Lenssen, Marian Litjens, Erwin Michielsen, Helmie van de Riet, Ine Schriever, Roel Vennekens, Agata Siwek en Anniek Verheijen. Voeg daar nog de bijna- of ex-Horstenaren Eric van Grootel, Jacqueline Hanssen, Harm Rutten, Kirsten Schoeber en Lotte Spreeuwenberg aan toe en je hebt een indrukwekkend rijtje.

Maanden geleden al is 20 december 2020 vastgesteld als datum voor de presentatie van Megazeen. We bedachten een programma, maar corona en Mark Rutte haalden ons in. Niet eenmaal, maar drie-, viermaal. Deze week voor het laatst. Waardoor alles weer op losse schroeven kwam te staan. Megazeen lanceren zonder presentatie is onze eer te na. In allerijl zijn we nu een presentatievideo aan het maken. Die gaat zondag om exact 15.00 uur in première via een livestream. Ook jij kunt daarvan getuige zijn! Hoe? Door zondag op deze link te klikken: http://www.twitch.tv/livestreamsessies. Bereid je voor op een verrassende reis van een half uur door de doldwaze wereld van Megazeen.

Megazeen is trouwens volledig lockdownproof: je hoeft er je deur niet uit om het te ontvangen! Bestel het nu hier en als je inwoner bent van Horst aan de Maas heb je het gegarandeerd vóór kerst in huis.

Check voor meer informatie en een voorproefje trouwens ook hier de webpagina van Megazeen.

Intermezzo – It’s the economy, stupid!

Mijn eindexamenpakket op het Boschveldcollege bestond uit zes talen en geschiedenis. Wat meteen verklaart waarom ik nooit rijk ben geworden. Wat vervelend zou zijn geweest mocht ik ooit de ambitie hebben ontwikkeld om rijk te worden. Maar zover is het nooit gekomen. Van een ambitie om enig verstand van geld te hebben was ik destijds eveneens verstoken. Wat verklaart waarom ik op Boschveld nooit ook maar één uur economie heb gehad. Waarmee ik achteraf bezien iets minder gelukkig ben. Waarom niet, al was het maar voor een jaartje, dat vreselijke Frans (nee, meer die vreselijke leraren Frans) ingewisseld voor economie? Waarom me niet vervoegd bij toenmalig new kid on the block Bert Kersten, ergens weggestopt in een noodlokaal (052 als ik me niet vergis), om me door hem althans de grondbeginselen van de economie te laten bijbrengen?

Mijn gemis aan enige economische scholing doet zich geregeld gevoelen. Bijvoorbeeld als de zoveelste megavarkensboer, megatuinder of megadistributeur het blijde nieuws verspreidt dat hij zich in de regio vestigt. Politiek gejuich over een impuls voor de regionale economie, banenwinst en het aanjagen van het Noord-Limburgse bedrijfsleven is dan nooit ver weg. Als eenvoudig talenmannetje sta ik dan met de mond vol tanden. Draagt een megastal waar nauwelijks mensen werken daadwerkelijk bij aan een florerende regionale economie? Of toch vooral aan het inkomen van de ondernemer? Is er daadwerkelijk sprake van banenwinst als de groenten en het fruit in de megakas en op de mega-akkers uitsluitend worden geoogst door uit Oost- of Zuid-Europa geïmporteerde werknemers? Hoeveel dragen de megadistributeurs met hun megahallen daadwerkelijk bij aan het bruto Noord-Limburgs product? Weegt de economische betekenis van zulke megabedrijven op tegen het dierenleed dat ze veroorzaken? Tegen de vermindering van het woongenot? Tegen de schade aan flora en fauna? Tegen de aantasting van het landschap? Wat levert het ons, Noord-Limburgers, nu precies op als de provincie een megagroenteverwerker een lening van dertien miljoen euro verstrekt?

Ik zou willen dat ze het me eens allemaal kwamen uitleggen, die dames en heren juichpolitici. Graag in Koëbus- en Drika-taal en onder overlegging van harde en zelfs voor een talenmannetje begrijpelijke cijfers. En ik beloof: ik serveer koffie en vlaai. Al dan niet gepensioneerde economiedocenten zijn trouwens ook van harte welkom.

(Dit stukje verscheen gisteren in iets andere vorm ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Behoud De Parel

Als je als lokaal politicus, van welke partij dan ook, tegenwoordig een beetje mee wilt tellen moet je elke andere zin het woord ‘duurzaamheid’ laten vallen. Ook ‘leefbaarheid’ is zo’n containerbegrip waarmee je altijd goed zit. Iedereen is immers voor leefbaarheid. Of hebt u ooit iemand horen zeggen dat hij of zij de leefbaarheid wil verminderen? Nee, de leefbaarheid dient altijd te worden bevorderd. 

Nog zo’n begrip dat politici altijd in de mond ligt bestorven, is ‘burgerparticipatie’. Lees de verkiezingsprogramma’s er maar op na, van links tot rechts worden ze omarmd, de burgers die zich ‘van onderop’ willen inzetten voor hun omgeving, voor de medemens, voor de samenleving. Totdat ineens blijkt dat die participerende burgers zich verzetten tegen de plannetjes van de politiek. Omdat ze die plannetjes zien als een bedreiging voor hun omgeving, voor de medemens, voor de samenleving. Dan worden die zo gekoesterde participerende burgers ineens weggezet als een stelletje querulanten, als spelbrekers die De Vooruitgang dwarsbomen en ondernemers het – vaak met vlees belegde – brood in de mond niet gunnen.

Burgerparticipatie is meer dan juichend achter overheidsplannetjes aanhollen. Burgerparticipatie is ook, of misschien nog wel méér, tegen plannetjes in het geweer komen. Zulk verzet mag misschien hinderlijk zijn, het vermindert wel de kans op zelfgenoegzaamheid, het scherpt de geest en het verbetert de politieke besluitvorming. Daarmee leidt het tot een nog betere samenleving.

In Horst aan de Maas is Behoud De Parel zo’n burgerinitiatief dat nooit de politieke erkenning heeft gekregen die het verdient. Al ruim tien jaar zet Behoud De Parel zich in voor het behoud van de leefbaarheid (!) in Grubbenvorst en omgeving. Terwijl andere initiatieven ‘van onderop’ op verschillende manieren werden gefaciliteerd door de gemeente, werd Behoud De Parel door een politieke meerderheid met de nek aangekeken. Het moest overal zelf zijn weg vinden, het moest alles zelf bevechten. Als je voornamelijk weerstand ontmoet, is het ook wel eens fijn waardering te krijgen. Dat overkwam Behoud De Parel twee weken geleden, toen het met zijn fijnstofmeetproject als voorbeeldig burgerinitiatief op de derde plaats belandde in de Duurzame 100 van dagblad Trouw (klik hier). Heel mooi natuurlijk. Nog mooier zou het zijn als de gemeente Horst aan de Maas Behoud De Parel nu eindelijk eens zou gaan koesteren.  

(Dit stukje verscheen afgelopen woensdag ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Vuile lucht (1)

‘Vuile lucht vergroot kans om te sterven aan Covid-19’ kopte NRC Handelsblad donderdag. Naar aanleiding van het daaropvolgende artikel schreef Lotte Spreeuwenberg op haar Facebookpagina (klik hier):

‘In Nederland is de meest vervuilde lucht niet in Amsterdam of Rotterdam te vinden, maar in Nederweert. Oorzaak: (pluim)veehouderij. Uit eerder onderzoek van Universiteit Utrecht bleek dat in regio's met intensieve veehouderij 50 procent meer (!) longontstekingen voorkomen dan elders op het platteland. In Horst aan de Maas werd een half jaar geleden nog doodleuk de grootste megastal van het land geopend. Wanneer gaan we begrijpen dat dit soort bedrijven in de vorm van groter ! meer ! winstgevender ! (onder het mom van 'innovatie' en 'verbeterde productie') ons géén gezondheid of goede levens gaat opleveren? Misschien is de Coronacrisis het laatste duwtje in de rug om dan nu écht zaken te gaan veranderen. Lokaal, minder, eenvoudiger. Worden we heel misschien ook nog écht Gezondste Regio 2025.’

Lotte riep mij op hierover ook nog eens ‘een zuur stukje’ te schrijven. Als Lotte je vraagt, kan je onmogelijk weigeren. Dus deed ik een greep uit mijn azijnkelder en zette een fles koud. Toen de azijn vanochtend op temperatuur was, heb ik de fles ontkurkt.

Lieve Lotte,

Al twaalf jaar schrijf ik op deze plaats met enige regelmaat kritisch (jij noemt het zuur, ook prima) over de almaar voortgaande moord op duizenden, tienduizenden, honderdduizenden varkens en kippen, over de aantasting van het landschap, over de zorgwekkende hoeveelheden fijnstof, over de permanente stank in deze gemeente. Allemaal veroorzaakt door de intensieve veehouderij. In de loop van die twaalf jaar is de maatschappij kritischer geworden over tal van aspecten van de intensieve veehouderij. Maar in Horst aan de Maas regeert onverminderd het agrarisch belang. Zou corona daar verandering in gaan brengen? Ik heb er een hard hoofd in. Jij iets minder geloof ik – die Hoffnung stirbt zuletzt. Wel een kleine correctie: je hebt het over corona als ‘laatste duwtje in de rug’ voor échte veranderingen. Dat impliceert dat er al duwtjes zijn geweest. Maar hier in Horst aan de Maas moet het eerste duwtje nog komen.

In dat artikel in de NRC komt ook het verband tussen vervuiling en sterfte door Covid-19 aan de orde. De ene wetenschapper gaat er vanuit dat dat verband er is, de andere zegt dat dat eerst nog maar eens moet worden bewezen. ‘Dat moet eerst nog maar eens worden bewezen’ is hier ook al jaren het adagium. Negatieve gevolgen van het Nieuw Gemengd Bedrijf? ‘Dat moet eerst nog maar eens worden bewezen.’ En dus is het grootste dierenconcentratiekamp van Nederland nu deels operationeel. Over tien jaar meer zieken en doden in Melderslo en Grubbenvorst en omgeving? Door het Nieuw Gemengd Bedrijf? ‘Dat moet eerst nog maar eens worden bewezen.’

Is het wel zo dat dingen die iedereen met een gezond boerenverstand op zijn klompen kan aanvoelen eerst moeten worden bewezen? Soms kunnen er jaren overheen gaan voordat er onomstotelijk bewijs is. Het kwaad is dan al geschied, als het kalf (het kuiken, het biggetje) is verdronken dempt men de put. Dit laat zich niet verenigen met rentmeesterschap, nog zo’n gevleugeld CDA-begrip, recentelijk enigszins in de versukkeling geraakt. Laat ik eens een in dit verband onverdachte bron aanhalen: Jan Peter Balkenende. De toenmalige minister-president zei in 2005: ‘De aarde en de natuur hebben we in bruikleen. We mogen er gebruik van maken. Maar we moeten dat kostbare geschenk ook weer in goede staat overdragen aan volgende generaties.’ Is dat wat nu gebeurt? Hier in Horst aan de Maas? In plaats van onomstotelijk bewijs vraagt rentmeesterschap soms ook om proactief handelen.

In jouw verwijzing naar Gezondste Regio 2025 meen ik enig cynisme te proeven. Dat doet me deugd. Wat Gezondste Regio 2025 ook allemaal mag zijn, het is in de eerste plaats een vehikel, een dekmantel, opgericht en opgetuigd voor de instandhouding van het agrarisch belang. Zolang dat zo blijft maakt dat Gezondste Regio 2025 tot iets volkomen ongeloofwaardigs.   

Tot slot wil ik nog even terugkomen op jouw ‘laatste duwtje’. Wat corona en de daarmee gepaard gaande crisis ook laten zien, is dat rigoureuze veranderingen ongekend snel kunnen gaan. Hetzelfde geldt voor aanpassingen aan die veranderingen. Vandaag weten we al niet meer wat de zekerheden van gisteren waren. Morgen weten we al niet meer wat de zekerheden van vandaag waren. Improvisatievermogen viert hoogtij. De voorbeelden kun je zelf wel invullen. Met dat in het achterhoofd zou ik niet willen pleiten voor een ‘laatste duwtje’, maar voor een hele ferme trap onder de kont. Weg met die intensieve veehouderij. Stoppen met die waanzin. Nu. Meteen.

Zuur genoeg zo, Lotte? Anders hebben we het er nog wel een keer over, op anderhalve meter afstand, onder het genot van een heerlijk glaasje azijn.

Liefs,

Wim

Klein mysterie 777 – Ondernemersprijs

Op 13 september bevatte De Limburger een interview met Marcel Kuijpers, een van de initiatiefnemers van het Nieuw Gemengd Bedrijf (NGB), de grootste megastal van Nederland in aanbouw langs de Witveldweg, op de grens van Grubbenvorst en Horst. Twee fragmenten uit dat artikel:

Afgelopen donderdag won het Nieuw Gemengd Bedrijf de Ondernemersprijs Horst aan de Maas 2019. Want, aldus de website van de Ondernemersprijs (klik hier): 

‘De ondernemers Cor Kuijpers, Marcel Kuijpers, Gertjan Vullings en Martin Houben van het NGB hebben een unieke samenwerking waarbij duurzaamheid en innovatie hoog in het vaandel staat. Dit biedt zowel voordelen voor mens als dier. Zo zijn er meerdere schakels van de keten samengevoegd in het NGB waardoor er minder transport nodig is.’

Dat het NGB innovatief is, dat er meerdere schakels van de keten zijn samengevoegd en dat er minder transport nodig is, neem ik allemaal graag voor waar aan. Maar laten we er vooral geen doekjes om winden: innovatie, het samenvoegen van schakels en minder transport zijn er vooral op gericht om het vermoorden van dieren efficiënter te laten verlopen. Dat de dieren niet meer in vrachtwagens worden vervoerd en (in het geval van kippen) in kratten worden gestopt, is niet meer dan een verzachting van de pijn van massaexecutie.

Dus ‘innovatie’, oké. Maar om het NGB te prijzen om zijn duurzaamheid is echt het absolute toppunt van cynisme en het definitieve bewijs dat ‘duurzaamheid’ een volkomen leeg en nietszeggend begrip is geworden. Hoe duurzaam is het om dieren met een potentiële levensduur van vijf à tien jaar na zes of negen weken te vermoorden? Hoe duurzaam is het om dagelijks 32 duizend kuikens te vermoorden? Hoe duurzaam is een megastal überhaupt? Hoe duurzaam is de aantasting van het landschap ter plekke?

Ik twijfel niet aan het ondernemerschap van de initiatiefnemers van het NGB. Ik twijfel eerlijk gezegd wel aan het morele besef van de jury van de Ondernemersprijs. Zou een duurzame en innovatieve gifgasfabriek ook in aanmerking zijn gekomen voor de prijs? Of een duurzame en innovatieve metaalwarenfabriek die exporteert naar landen waar de mensenrechten flagrant worden geschonden? Wat me ook benieuwt: zal over tien, twintig jaar nog net zo himmelhoch worden gejauchzt over de toekenning van de Ondernemersprijs 2019 als nu allerwegen het geval lijkt te zijn?

Ingezonden – Pioniers van het platteland

Horst-sweet-Horst ontving een ingezonden bijdrage van Lotte Spreeuwenberg. Lotte is afkomstig uit Melderslo en is onderzoeker en docent filosofie aan Universiteit Antwerpen. 

Pioniers van het platteland

Deze week protesteerden de boeren tegen het steeds kleiner wordende draagvlak voor voedselproductie in Nederland. In Horst aan de Maas lijkt dat draagvlak nochtans erg groot: afgelopen weekend werd het Nieuw Gemengd Bedrijf geopend (de grootste megastal van het land) en vlak daarvoor werden datzelfde bedrijf en zijn coöperatie genomineerd voor de lokaal prestigieuze ondernemersprijs (met dit jaar het thema ‘mens en dier’). In diezelfde week gaf de commissie Remkes aan dat er minder dieren gehouden moeten worden en legden wereldwijd meer dan zes miljoen mensen voor één dag hun werk neer om klimaatactie op te eisen.

Over de idealen in de regio, een overwegend agrarisch gebied waar trots geboerd wordt, kunnen we positief zijn. Varketing Group wil ‘door samenwerkingsverband maatschappelijk verantwoord vernieuwen’. Uitgangspunt voor NGB is ‘hoe kunnen we het beter doen dan de gangbare intensieve veehouderij’ met aandacht voor ‘zorgvuldige, duurzame, diervriendelijke productie van gezond en veilig voedsel’. Criteria voor het winnen van de ondernemersprijs zijn (zo lezen we op de site) ‘het inspelen op trends zoals gezondheid, dierenwelzijn, energietransitie’ en ‘het op de kaart zetten van Horst aan de Maas’. In Horst aan de Maas willen we pionieren. In Horst aan de Maas willen we in 2025 zelfs de Gezondste Regio te zijn.

De idealen op het platteland doen dus in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd niet onder voor de wereldwijde transitie die gaande is in focussen op een groener en duurzamer beleid. Toch blijft het fors achter in het uitvoeren ervan. Want hoe kunnen we Gezondste Regio rijmen met een rode loper voor elk agrarisch belang? Voor de wetenschap, gezondheidszorg, ethici en andere delen van het land is het overduidelijk dat die twee onverenigbaar zijn. Hoe kan een gemeenschap als Horst aan de Maas achterblijven terwijl de juiste doelen gesteld worden?

Het probleem zit in de vraagstelling. In Horst aan de Maas vragen we ons af: ‘Hoe kunnen we de gezondste regio worden?’ of ‘Hoe kunnen we verduurzamen?’ We vergeten daarbij de vragen die daaraan voorafgaan. Wat ís gezondheid eigenlijk? Gezond voor wie? Wat is duurzaamheid? Wat is de relatie tussen mens, dier en de natuur? En hoe zou die moeten zijn?

Vragen beantwoorden doen we altijd vanuit ons eigen perspectief. Door andere ervaringen heeft iedereen kennis van andere zaken en zullen we dus anders op vragen antwoorden. Daarnaast spelen belangen (bewust en onbewust) ook mee. Op de vraag wat gezond is zal een dokter anders antwoorden dan een veehouder. Het gaat dus om de juiste vragen stellen, maar ook om die zo eerlijk mogelijk te beantwoorden. In een gemeenschap als Horst aan de Maas worden (kijkend naar de afgelopen decennia) de vragen en antwoorden structureel door dezelfde mensen gesteld en bepaald: agrariërs en de politieke partij die het meest met de agrariërs voor heeft. Een groep mensen met dezelfde doelen en wensen. Het gaat er (nu) niet om of die wensen goed of verkeerd zijn, maar een homogene groep stelt onvermijdelijk dezelfde vragen, geeft dezelfde antwoorden en stelt dus ook steeds dezelfde prioriteiten boven andere belangen. Pionieren wordt dan moeilijk – maar niet onmogelijk.

Iedereen groeit op in een systeem waarvan we denken dat dát systeem toevallig precies het juiste is. Door voorbij de grenzen van onze eigen wereld te kijken en onze voorkeuren open te bevragen kunnen we blijven leren en de vooruitgang boeken die we allemaal zo graag willen. Wie opgroeit in een systeem dat prioriteit geeft aan economische belangen (‘the sky is the limit!’), legt die prioriteit automatisch minder bij ecologische waarden. Er kan tenslotte maar één ding tegelijk het belangrijkste zijn. Maar we hoeven niet toe te geven aan wat we gewend zijn. Het ‘eco’ in beide woorden komt van het Griekse ‘oikos’: huis. Hoe willen we zorgen voor ons huis, onze gemeenschap, onze aarde? Geven we prioriteit aan economie of ecologie?

Naast open vragen stellen en eerlijke antwoorden zoeken is nog iets anders noodzakelijk voor vooruitgang: het erkennen van onze prioriteiten. Een megastal kan zo duurzaam mógelijk ingericht worden, maar een duurzame megastal bestaat niet. Een megastal kan ingericht worden dat het zo goed mógelijk bij een gezonde regio past, maar het meest gezond is het natuurlijk niet. Wie het daar niet mee eens is zou zichzelf de open vraag moeten stellen: wat is gezond? En voor wie? Let op: je mag niet je eigen prioriteiten mee laten wegen. (Vervelend spel hè.)

Erkennen van prioriteiten is een stap in de richting van vooruitgang. Diervriendelijk vlees bestaat niet. Vonden we welzijn van de dieren belangrijker dan onze eetwensen, dan lieten we zo'n megastal snel achterwege. Een ‘Doener in Passie’ (lees hier) zou daarnaast ook een ‘Denker over zijn Passies’ mogen zijn. Vinden we Gezondste Regio en een transitie naar een groener en duurzamer Horst aan de Maas het belangrijkst? Dan moeten andere belangen daar automatisch voor wijken. Dat heeft niets met boertje pesten of politieke voorkeur te maken, dat zijn de spelregels van logica.

Wie is er nu verantwoordelijk voor die vooruitgang? Het is inderdaad enorm oneerlijk de last volledig bij het platteland en de boer te leggen. De stedeling kan zijn prioriteiten makkelijker verschuiven: die heeft niet dezelfde belangen. Het is te makkelijk om vanuit de stad te zeggen dat de boer de juiste vragen moet stellen, om vervolgens wel de goedkoopste kip te willen eten. Die prioriteit voor economische belangen bij zowel politiek als burger zorgt ervoor dat de boer al decennia steeds meer moet voor steeds minder. Pionieren begint daarom bij het erkennen dat we in een niet langer houdbaar systeem zitten. Prioriteit voor financiële belangen heeft niet gewerkt: de aarde raakt op, de boer houdt de kop niet boven water, we missen de natuur en we willen verandering. De echte pioniers bevinden zich juist daarom op het platteland: daar moet men meer opgeven om vooruitgang te bewerkstelligen. Boeren is een prachtig beroep, net als ondernemen. Er zijn al mooie voorbeelden van door de lokale consument gestuurde boerenbedrijven waarbij de boer duurzaam en zonder financiële risico’s kan boeren (zie - klik hier - de aflevering ‘Plattelandspioniers’ van Tegenlicht).

Maar ook dichtbij proberen ondernemers de Horstenaar voorbij de grenzen van de eigen wereld te laten kijken. Foodbar Gember bijvoorbeeld (genomineerd voor de jonge ondernemersprijs) laat zien hoe we ook anders kunnen ondernemen, tegen de gebaande paden in: Gember werkt nauw samen met Natuurwijzer (ook al zo’n pionier) om verspilling tegen te gaan en duurzaamheidsenthousiasme bij de klant aan te wakkeren. Overigens een perfect voorbeeld van blind zijn in ons eigen Horster perspectief: Natuurwijzer ontving in 2017 de prijs ‘Ondernemer van het jaar’ van Horst-Centrum onder andere vanwege ‘een innovatief concept’. Ironisch, want Wilmi Thijssen opende de winkel al in 1991. Maar ook positief: haar vooruitziende en gedurfde open blik wordt erkend.

Pionieren lukt alleen als we onze vragen met open blik stellen. Zijn we bereid eerlijke antwoorden te zoeken, die niet alleen vanuit ons eigen perspectief komen? Zoals de organisatie Gezondste Regio zegt: ‘Stilstand is achteruitgang!’ Maar vooruitgang eist bereidheid om onze andere belangen achterwege te laten. Dat is best moeilijk wanneer de initiatiefnemers van je organisatie – Gezondste Regio 2025 – wéér uit diezelfde groep mensen met dezelfde wensen bestaat. Durven we onze eigen opvattingen te bevragen? Durven we de juiste prioriteiten te stellen? En durven we de eerlijkste antwoorden te accepteren? Wie écht vooruitgang wil is nooit klaar met leren. Maar dan moeten we wel willen.

Lotte Spreeuwenberg

Intermezzo – Gezondste Regio (1)

Gisteren, fietstochtje naar Grubbenvorst

permanente lawaaideken van de A73
varkensstank
akkers zo dood als een pier
megastallen in aanbouw

azijnstank van middelen ter verdelging van ‘onkruid’
weilanden zo dood als een pier
onzichtbaar fijnstof
tientallen meters lange landbouwgif uitspuwende machines

af en aan rijdende tractoren met nog meer gif
kapotgespoten ‘onkruid’

onbestemde stank
vernacheld landschap

____________________________________

Vandaag, dagblad De Limburger

tekenende aanhalingstekens

Intermezzo – Verkiezingen

Langs de A73, tussen Horst en Grubbenvorst:

Nóg meer asfalt, nóg meer beton, nóg meer verkeer in aantocht voor nóg meer stront, nóg meer varkens, nóg meer kippen. En ergens in het midden prijkt een CDA-verkiezingsdoek. Het een valt onmogelijk los te zien van het ander. 

Misschien iets om in uw achterhoofd te houden als u vandaag uw stem gaat uitbrengen?

Klein mysterie 766 – Nieuw Gemengd Bedrijf (8)

Op 11 augustus 2008 dook het Nieuw Gemengd Bedrijf (een te bouwen megastal voor meer dan dertigduizend varkens en meer dan een miljoen kippen aan het Witveld) voor de eerste keer op in de kolommen van Horst-sweet-Horst (klik hier). Het Nieuw Gemengd Bedrijf zou er nooit meer uit verdwijnen. Het zal er voorlopig ook nog wel even in blijven.

Twee weken geleden was het Nieuw Gemengd Bedrijf, en in het bijzonder de uitstootreductie van luchtwassers, weer eens onderwerp van gesprek in de gemeenteraad (klik hier en ga naar 1.12.00). Vooral Richard van der Weegen (PvdA), het op dit punt best ingevoerde gemeenteraadslid, en verantwoordelijk wethouder Eric Beurskens (Essentie) kruisten de degens. Uit beider betogen een aantal passages. Oordeel ditmaal maar eens zelf.  

Richard van der Weegen:

‘Het knelpunt zijn de slecht presterende luchtwassers. Het lijkt erop dat de gemeente gewoon accepteert dat de geurbelasting fors toeneemt als gevolg van veel slechter presterende luchtwassers. Het is te goedkoop om te zeggen dat de provincie hierover gaat. Was het niet de gemeente die in 2008 opdracht gaf aan Blonk Milieu Advies om het duurzame en innovatieve karakter van het NGB hard te maken? We lezen in dat rapport: “Met het gebruik van luchtwassers zal het kiemniveau in de uitgaande lucht sterk worden gereduceerd.” Of: “De stallen van het NGB zullen worden uitgerust met combiluchtwassers die ammoniak, geur en fijnstof filteren.” Tachtig procent reductie! De GGD bevestigde in 2012 met een gezondheidskundige risicobeoordeling dit overwegend positieve beeld. “Een minimaal extra gezondheidsrisico”, was de conclusie. Op basis daarvan zijn toen politiek vergaande conclusies getrokken. En later ook juridisch vergaande conclusies. Met een toename van 25 duizend varkens op die locatie toch minder fijnstof, minder ammoniak, minder geur. Het leek te mooi om waar te zijn: méér dieren, minder belasting.’

‘Jarenlang is ons door uw college en ook door de provincie Limburg voorgehouden dat sturen op dierenaantallen helemaal niet nodig was. Weet u dat we er bijna in gingen geloven? Dat het allemaal te mooi was om waar te zijn, bleek op 3 april vorig jaar. Toen kwam de staatssecretaris met het rapport Evaluatie geurverwijdering door luchtwassystemen bij stallen. De luchtwassers blijken vele malen slechter te presteren. Natuurlijk hebben we oog voor bestaande bedrijven die dit niet in één keer kunnen aanpassen. Maar bij het NGB is het volstrekt anders. Er zijn nog geen dieren, er is nog geen uitstoot en er is nog geen geurbelasting. Het betreft hier de grootste veefabriek van Nederland. In 2007 liep iedereen van enthousiasme over. Van minister tot wethouder tot gedeputeerde. Zelfs de toenmalige burgemeester slaagde er niet in zijn enthousiasme te verbergen. Miljoenen aan subsidies werden verstrekt. Want het NGB was duurzamer dan duurzaam. Nemen diezelfde bestuurders ook nu hun verantwoordelijkheid?’

‘Feitelijk kunnen we alle onderzoeken, MERS en andere uitspraken door de papierversnipperaar halen. In het Witveld werken we nu willens en wetens mee aan het verder om zeep helpen van ons milieu en worden de risico’s voor de volksgezondheid er in ieder geval niet kleiner op. En het gaat er zeker meer stinken. En met het houden van dieren op deze schaal kunnen we een milieuramp niet uitsluiten.’

Eric Beurskens:

‘Het is niet helemaal zeker dat de uitkomsten uit het onderzoek naar de luchtwassers wel kloppen. Voelt de gemeente zich verantwoordelijk voor de volksgezondheid van de burgers? Ja. Is die hogere uitstoot toelaatbaar? Nee, in de basis niet, laten we daar eerlijk over zijn. Maar hebben we een alternatief dat we op dit moment kunnen aanbieden, waarbij we niet in eerste instantie van plan zijn bedrijven stil te leggen? Dat laatste zou u ook niet moeten willen, want dan legt u een hele sector op slot. Maar dat hier iets moet gebeuren is voor ons duidelijk, is voor de provincie duidelijk en is voor het ministerie duidelijk. Het duurt alleen wel erg lang.’

‘We hebben nog niet overwogen de bouw stil te leggen en we hebben nog geen opdracht tot onderzoek gegeven.’

Richard van der Weegen:

‘U haalt onmiddellijk het bedrijfsbelang aan: “We zouden niet moeten willen dat een bedrijf wordt stilgelegd.” Nee, natuurlijk niet. Maar we zouden ook niet moeten willen dat hier een milieuramp ontstaat met enorme overlast voor de omgeving. De besluiten van destijds hebben we genomen op basis van heel andere aannames.’

‘Natuurlijk is het ontoelaatbaar dat daar in deze omvang dieren komen zo lang hier geen goede oplossing voor is. Het is een ontoelaatbaar risico om er al dieren in te zetten voordat we zeker weten dat er een hele goede oplossing is. Dit gaat niet over klein geld, dit gaat over enorme aantallen dieren, waarover we in het verleden richting samenleving hebben gezegd “Het wordt er allemaal beter op, beste samenleving. Dít is de goede manier om in de toekomst dieren te houden.” Nu moeten we ook onze verantwoordelijkheid hierin nemen.’

‘We zijn erg verbaasd dat u de GGD nog geen opdracht heeft gegeven voor het gezondheidsonderzoek. Laten we alsjeblieft vaststellen of er gezondheidsrisico’s zijn vóórdat er ook maar één dier in de stallen van het NGB zit.’