Top 5 – Gasthoêsherberglokversjes

Met het verdwijnen van de middenstand dreigt ook de betere middenstandspoëzie verloren te gaan. Een ernstig verlies. Ook Horster winkeliers waren van oudsher hoogst bedreven in dit poëtisch genre. Wat dacht u bijvoorbeeld van dit pareltje, aangetroffen in de in 1920 uitgegeven gids bij het eeuwfeest van de Koninklijke Harmonie van Horst?

Toon Bekkers in zijn winkel
verkoopt en maakt schoenen passend in den inkel
Ze sluiten vast en zijn sterk,
koopt dus Toon Bekkers zijn schoenwerk!

Iets minder vloeiend loopt dit versje uit dezelfde publicatie:

’t Is toch iets!!!
Zoo’n slechte Duitsche fiets!!!
Maar waarom koopt U dan ook niet een degelijk karretje bij
Th. Greve, Herstraat, Horst?

Inderdaad, rijmen en dichten zonder je hemd op te lichten klinkt anders. Bijvoorbeeld zo:

Wilt Ge iets fijn
Rookt een Robijn

Het verheugende nieuws is nu dat de herberg, de horecagelegenheid van ’t Gasthoês, in de voetsporen is getreden van deze vooroorlogse klassieker van sigarenfabrikant Rubie en van vergelijkbare onvervalste klassiekers. Komt-ie, de exclusieve Horst-sweet-Horst top 5 van Gasthoêsherberglokversjes:

5.

Of de iets mindere variant hierop:

4.

3.

2.

1.

Intermezzo – Aldi (4)

Drie weken geleden vroeg ik lezers om verdere informatie over het pand in de Loevestraat dat oorspronkelijk zuivelfabriek St. Lambertus herbergde en daarna achtereenvolgens ketelfabriek Hocon, autogarage Janssen en supermarkt Aldi. Die oproep (klik hier) leidde tot drie mooie reacties.

Van Mart van den Munckhof ontving ik de vijf geweldige foto’s die dit stukje sieren. De enige context die Mart bij de foto’s wist te verschaffen was dat hij ze had gevonden in de papieren van z’n twee jaar geleden overleden vader. Op bovenstaande foto staan achterop twee stempels: ’10 mei 1954’ en ’30 mrt 1956’. 1954 of 1956? Afgaand op de vrachtwagen uiterst rechts op de foto zou ik denken in elk geval ergens in de jaren vijftig.

Of de foto’s van melkboer, melkkar en melkpaard eveneens uit de jaren vijftig dateren? Zou kunnen. Maar als iemand zou zeggen ‘jaren dertig’ zou ik het ook geloven. Vast staat dat ze op het Wilhelminaplein zijn gemaakt: op één foto is (rechts) nog net een fragment van het postkantoor te zien. De twee andere foto’s zijn gemaakt voor het pand waarin nu Blok 10 is gevestigd. Iemand misschien enig idee wie de melkboer is?

Van Jan Janssen ontving ik een verslag van een op 13 maart 1957 gehouden vergadering van coöperatieve zuivelvereniging Noord-Limburg. Daarin kwam de sluiting van de melkfabriek aan de orde:

‘Behalve het feit dat de nieuwe melkinrichting in Venlo (…) groot genoeg is om de hele productie van Horst over te nemen, heeft mede een rol gespeeld het feit dat de vermindering in de aanvoer van boerenmelk in Horst niet enkel een tijdelijk verschijnsel mag worden genoemd, maar wel degelijk een verschijningsvorm is van een pertinente structuurverandering. Een verdere terugloop van de boerenmelkaanvoer vanuit het gebied Horst ligt dan ook in de lijn der verwachtingen. (…) Het plan is nu dan ook om zodra het bedrijf in Venlo in werking zal zijn getreden (…) over te gaan tot het overbrengen van de gehele aanvoer en verwerking van de Horster melk naar Venlo.’

Jan voegde hier nog aan toe dat de melkproductie een jaar later naar Venlo werd verplaatst, maar dat delen van het complex daarna waarschijnlijk nog zijn gebruikt voor opslag van melkproducten.

Na de stillegging van de melkproductie nam ketelfabriek Hocon zijn intrek in het pand. Van Wiel Keijsers ontving ik hierover de volgende informatie:

‘In het woonhuis dat vroeger achter de Aldi stond woonde, eind jaren ’50, begin jaren ’60, de familie Vullings, eigenaar van de ketelfabriek e.d. Begin jaren ‘60 verhuisden bedrijf (met de naam Hocon) en familie naar de Industriestraat. Eigenaar Ger Vullings was nogal klein van postuur en werd daarom ‘Girke’ genoemd. Hij was in die tijd ook lid van de brandweer in Horst.’

Mart, Jan en Wiel: zeer hartelijk dank voor jullie foto’s en informatie! Reacties blijven welkom via horstsweethorst@gmail.com

Intermezzo – Aldi (3)

Je raakt ergens in verzeild en vervolgens kom je er niet meer van los. Dat is nu bij mij het geval met het Aldi-pand aan de Loevestraat in Horst. ‘Misschien toch eens keer het gemeentearchief induiken en proberen meer te achterhalen over de bouwgeschiedenis’, schreef ik dinsdag (klik hier). Het hele fijne was dat ik dankzij de medewerking van de archiefambtenaren Martien Peters en Gert Pieter van Motman gistermorgen al terecht kon op het gemeentehuis. En daar prachtige blauwdrukken van uit 1923 daterende bouwtekeningen van de zuivelfabriek aantrof.

De voorgevel (de zijde waar zich tot vorige week de ingang van Aldi bevond) en de linker zijgevel hebben de tand des tijds ten minste nog een klein beetje doorstaan.

De achtergevel en de rechterzijgevel (de gevel aan de Loevestraat) zijn onherkenbaar in vergelijking met de bouwtekening. Je moet denk ook van goeden huize komen om nog iets van de oorspronkelijke interieurindeling – van laboratorium tot boterpakkerij, van kolenbergplaats tot melkontvangst en van karn- en centrifugelokaal tot overdekte spoelplaats – te kunnen herkennen.

Architect van de zuivelfabriek was C.G. Engelfriet.

Engelfriet was destijds de huisarchitect van de Algemeene Nederlandsche Zuivelbond FNZ. Hij heeft meerdere zuivelfabrieken op zijn naam staan. De FNZ was in 1900 ontstaan als federatie van regionale bonden van plaatselijke coöperatieve zuivelfabrieken. De federatie opereerde vanuit drie kantoren. Het secretariaat was gevestigd in Den Haag, de technische dienst (waar Engelfriet onder viel) in Utrecht en de Centrale Aankoop in Arnhem. Op YouTube staat een prachtige film uit 1931 over de toenmalige melkbewerking en over het functioneren van de FNZ. De film bevat beelden van een Gelderse zuivelfabriek waarvan de architectuur sterke overeenkomsten vertoont met die van de Horster zuivelfabriek. Bekijk ‘m hier:

Nieuw voor mij en wat ik pas op het gemeentehuis ontdekte, is dat zich op het terrein van de zuivelfabriek ook een directeurswoning heeft bevonden, eveneens ontworpen door Engelfriet. Die woning moet in elk geval tot in de jaren zestig hebben bestaan.

Zoals eerder geschreven (klik hier) vond de officiële opening van de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek St. Lambertus plaats op 12 juni 1924. Vier dagen later werd begonnen met de verkoop van zuivelproducten:

Het eerste jaar verliep meteen succesvol, berichtte de Nieuwe Venlosche Courant op 24 februari 1925: ‘De nieuwe melkfabriek blijkt schitterende resultaten op te leveren.’ Dat maakte een winstuitkering van vijf gulden per koe mogelijk voor de bij de coöperatie aangesloten veehouders.

Ten slotte: over het ophalen van de melk bij de veehouders schreef Geschiedenis Melderslo in 2018 in een nieuwsbrief (klik hier):

‘De melk werd iedere dag met paard en wagen bij plaatselijke boeren in melkbussen opgehaald. Vervolgens werden de bussen naar de fabriek in Horst gereden, daar geleegd en het aantal liters genoteerd. Nog dezelfde dag werden de bussen weer bij de boeren ingeleverd, zodat deze de volgende dag weer met verse melk gevuld konden worden. Op iedere melkbus was een uniek nummer aangebracht, zodoende kwamen de lege melkbussen altijd weer op de juiste leveradressen terug.’

Hierna misschien nog een aflevering over de geschiedenis van het Aldi-pand. Zijn er lezers met herinneringen aan de tijd dat de zuivelfabriek erin was gevestigd of de tijd daarna toen respectievelijk de Hocon en garage Janssen er hun intrek in hadden genomen? Mail dan svp naar horstsweethorst@gmail.com 

Intermezzo – Aldi (2)

‘Nou, oké dan, vijf minuten!’

Vandaag, zo was het plan, zou ik een ultieme poging doen om foto’s te maken van het Aldi-pand aan de Loevestraat. Nu het nog kan, want zoals zondag geschreven (klik hier) wordt het binnenkort gesloopt. Vanochtend ga ik maar eens poolshoogte nemen. Hekwerken omringen inmiddels een groot deel van het perceel. De parkeerplaats is gelukkig nog toegankelijk. Maar, zul je altijd zien: de achterkant van het gebouw, de meest ongeschonden zijde, wordt geblokkeerd door een grote Aldi-vrachtwagen. Aan foto’s maken valt niet te denken.

Vanmiddag onderneem ik een tweede poging. Blijkt die vrachtwagen er godverdegodver nog steeds te staan. Opnieuw afdruipen? Of toch proberen met iemand in gesprek te komen? Dat laatste dan maar. ‘Mag ik misschien foto’s maken van het gebouw’, vraag ik de vrachtwagenchauffeur. ‘Van mij mag het, ik heb er geen enkel bezwaar tegen, maar ik ga er helaas niet over.’ Hij beaamt dat het gebouw beslist opmerkelijke aspecten heeft en leidt me naar twee bouwmannen. Die lijken niet erg onder de indruk van mijn verhaal (‘Bijna honderd jaar oud’, ‘Bijzondere architectuur’, ‘Laatste kans’) maar stemmen uiteindelijk toch in: ‘Nou, oké dan, vijf minuten! Daarna gaat het hek dicht!’

Binnen valt weinig eer te behalen. Buiten meer. Zeker als blijkt dat de vrachtwagen gaat vertrekken. Ineens zit alles mee.

Vijf minuten worden zeven, acht minuten, de bouwmannen zijn bij nader inzien toch de beroerdsten niet. Ik probeer er nog uit te halen wat erin zit.

Opnieuw raak ik onder de indruk van het allegaartje dat het gebouw in de loop van zijn bijna honderdjarig bestaan is geworden. Misschien toch eens keer het gemeentearchief induiken en proberen meer te achterhalen over de bouwgeschiedenis.

Overigens: zowel Bas Vermeeren als Jan Janssen attendeerden me erop dat mijn verhaal van zondag niet helemaal volledig en ook niet helemaal juist was. Waarvoor dank! Bas: ‘Als ik me niet vergis heeft er ook nog een bedrijf gezeten waar verwarmingsketels voor de tuinbouw werden gemaakt. Verder heeft de firma thermo tanktransport TTT Janssen er het onderhoud van haar vrachtwagens gedaan.’

Jan Janssen bevestigt wat Bas zegt over het bedrijf dat verwarmingsketels voor de tuinbouw maakte en weet bovendien de naam. Daarnaast schrijft hij – en ik heb geen reden daaraan te twijfelen – dat de melkfabriek niet in 1961 zijn activiteiten beëindigde, zoals ik beweerde, maar al eerder: ‘De fabriek sloot al eerder. Uit mijn hoofd: 1956. Daarna bood het pand een tijdlang onderdak aan HOCON. De sluiting hing samen met opkomst van de tuinbouw in Horst en met het streven de verwerking van melk op minder plaatsen te concentreren.’

Intermezzo – Aldi (1)

Gisteravond om zes uur sloot het Horster filiaal van supermarkt Aldi aan de Loevestraat definitief zijn deuren. Het huidige pand maakt plaats voor een nieuwe Aldi. Met de sloop gaat een markant Horster gebouw verloren. Veel schoonheid valt er helaas al enkele decennia niet meer aan af te zien. Ooit was dat anders en moet het Horstenaren met trots hebben vervuld.

Zijn eeuwfeest gaat het pand net niet halen: het werd op 12 juni 1924 geopend als Coöperatieve Stoomzuivelfabriek St. Lambertus. ‘Deze stoomzuivelfabriek is een prachtig gebouw en voorzien van de nieuwste machines, waarom het de moeite waard is een kijkje te gaan nemen’,  aldus de Nieuwe Venlosche Courant kort voor de opening.

De zuivelfabriek behield tot 1961 zijn oorspronkelijke functie. Daarna nam garage Janssen zijn intrek in het pand.

Vervolgens kwam in 1984 Aldi om de hoek kijken. In juni van dat jaar vestigde de supermarkt zich zonder vooraankondiging in de voormalige garage. Dit tot groot ongenoegen van de gemeente Horst. Volgens het gemeentebestuur druiste de vestiging van de Aldi in tegen het bestemmingsplan en de bouwverordening. Wethouder Toon Janssen (CDA) verklaarde tegenover het Dagblad voor Noord-Limburg: ‘Eerder heeft de voormalige eigenaar geïnformeerd wat voor een bedrijf in die garageruimte mocht komen. Toen is de naam van Aldi gevallen. Wij hebben toen “nee” gezegd. Tot onze verbazing is die supermarkt er toch gekomen.’

De gemeente eiste dat de supermarkt binnen dertig dagen zou opkrassen. Aldi vroeg bij de Raad van State onmiddellijk om schorsing van deze maatregel. Woordvoerder Simons: ‘We wachten wel af wat de Raad van State zegt en wat de gemeente verder doet. We hebben niets overtreden. Er is niets verbouwd. We hebben de ruimte helemaal in tact gelaten en niets is veranderd. Alleen is de ruimte opgeknapt en schoongemaakt.’

Simons erkende wel dat de winkel niet erg luxueus was ingericht: ‘Ten aanzien van de presentatie van onze produkten hebben we enkele concessies moeten doen. Dit betekent, dat de inventaris nog aangepast moet worden.’ Cynici zullen zich ongetwijfeld afvragen of dit laatste ooit is gebeurd. Feit is wel dat Aldi het pand sinds 1984 nooit meer heeft verlaten, ondanks de bedenkingen van de gemeente.

Terug naar de schoonheid van het pand. ‘Die is er niet’, ben je geneigd te denken. De gevels aan de Loevestraat en de Mathieu Starrenstraat kun je inderdaad nauwelijks bestempelen als architectonische pareltjes.

Maar onderwerp je de zijgevel aan de parkeerplaatskant en vooral ook de achtergevel aan een nadere beschouwing, dan kun je je er toch iets bij voorstellen dat de Nieuwe Venlosche Courant in 1924 repte van ‘een prachtig gebouw’. Zeker als het je lukt alle lelijkheid weg te denken waarvan ook die gevels in de loop der tijden zijn voorzien. Zo mag het siermetselwerk er op bepaalde plekken best zijn.

Ook de horizontale geleding moet ooit onderscheidend zijn geweest. En zo zal er ongetwijfeld meer zijn. Te weinig helaas voor behoud, genoeg om stiekem een traantje te laten.

(Ik kan mezelf wel voor m’n kop slaan dat ik in- en exterieur van het pand een van de voorbije dagen niet nog eens wat beter heb bekeken. Vandaag bleek dat al onmogelijk. Of dat de komende dagen nog verandert? De ontoegankelijkheid van Aldi in al zijn geledingen kennend, heb ik daar weinig vertrouwen in.) 

Top 5 – Horster benamingen die ondanks een nieuwe naam toch onder hun oude naam blijven voortleven

‘Is Sport in Biëld ál begôs?’, placht mijn vader zaliger gedachtenis op zondagavond omstreeks zeven uur te vragen. Ook toen Sport in Beeld al tientallen jaren geen Sport in Beeld meer heette maar Studio Sport. Nog extremer was het met het plaatselijke weekblad De Echo van Noord-Limburg: opgericht in 1947 maar in huize Moorman ging het blad tot aan zijn verdwijnen afwisselend door het leven onder de naam ’t Klökske (dialectafkorting voor Kerkklokje, een voorganger van De Echo die bestond van 1930 tot 1932) en Horster Bode (een andere voorganger van De Echo die bestond van 1932 tot 1941).

En vanmiddag heb ik gewandeld in de Kasteelse Bossen (dan wel Kstiëlse Bös dan wel Moelbaerenbos) en niet in Kasteelpark Ter Horst. (Of is die uit 2009 daterende potsierlijke naam intussen samen met Afslag10 op de mestvaalt beland, waardoor je ook officieel weer Kasteelse Bossen mag zeggen?)

Waarmee maar weer eens is bewezen dat er leven is na de dood. De grootste eer die je een verdwenen naam kunt bewijzen: ‘m ook na z’n verdwijning blijven gebruiken. De lijst van postuum voortlevende Horster benamingen zou wel eens behoorlijk lang kunnen zijn en bovendien familie- en gezinsafhankelijk, misschien zelfs buurtafhankelijk. Desondanks wil ik het er toch op wagen, een top 5 van Horster benamingen die ondanks een nieuwe naam toch onder hun oude naam blijven voortleven. Mocht ik er een aantal hebben gemist? Laat maar weten, dan komt er binnenkort een nieuwe top 5. Voor nu zult u het met deze moeten doen:   

5. Vonderseweg

Vonderseweg of Vondersestraat, that’s the question. Al mijn hele leven lijd ik aan het Vondersestraat/weg-dilemma. Ook nadat in 2015 uit diepgaand Horst-sweet-Horst-onderzoek (klik hier) was gebleken dat het Vondersestraat is – nota bene al sinds de jaren zestig – blijft het dilemma nog wel eens opspelen.  

4. ’t Centrum

Zou het zo kunnen zijn dat het aantal mensen dat autobusvervoerder Munckhof Reizen nog altijd ’t Centrum noemt ongeveer even klein is als het aantal mensen dat (voormalig) café ’t Centrum nu Proeflokaal van Horst noemt?  

3. ROZAH / Reindonk

ROZAH is er bij mij na 25 jaar intussen wel zo’n beetje uitgesleten. Omroep Horst aan de Maas is er ook na anderhalf jaar nog niet ingesleten.  

2. Grubben

‘Op het kruispunt bij Grubben rechts.’ ‘De Gebroeders Van Doornelaan? Oh, je bedoelt die straat waar Grubben ligt!’ Naar schatting al een jaar of veertig geen spoor meer te bekennen van minisupermarkt Grubben. Desondanks leeft ze voort in de herinnering. En in de naam. Waarschijnlijk alleen bij mij.

1. Willems & Rietjens

Willems & Rietjens vestigde zich (denk ik) in 1976 in winkelcentrum(pje) Kloosterhof. Naar schatting tien jaar later verdween ‘& Rietjens’ van het toneel en bleef Willems over. Vijftien jaar geleden ging Willems met pensioen en werd Willems Bruna. En toch is Willems & Rietjens blijven voortleven. Misschien nog wel meer dan Willems. Niemand die je meewarig aankijkt als je zegt dat je naar Willems & Rietjens gaat. Hoelang nog?

Intermezzo – Carnavalsetalage

Lieve mevrouw, meneer De Greef,

Of mijn aansporing van afgelopen zaterdag (klik hier) er nu wel of niet aan heeft bijgedragen doet er niet toe. Wat er wel toe doet is dat ik vandaag tot mijn onuitsprekelijke vreugde mocht constateren dat u ondanks corona en ondanks het niet doorgaan van carnaval toch bent overgegaan tot de inrichting van een carnavalsetalage.

Elk jaar is uw carnavalsetalage niet alleen een lust voor het oog, maar ook een ijkpunt voor velen. Dat uw etalage ook in deskundige kring de erkenning krijgt die ze verdient, mag onder meer blijken uit de bijna jaarlijkse koppositie in de Horst-sweet-Horst top 5 van Horster carnavalsetalages.

Voor het feit dat u ondanks de afgelasting van alle carnavalsactiviteiten toch een carnavalsetalage heeft ingericht, kunt u niet hoog genoeg worden geprezen. Iedereen ziet in deze zo zware tijden uit naar verlichting, naar perspectief, naar bakens van hoop. En dat is precies wat uw carnavalsetalage ons biedt.

Met de overwegend rood-witte kleurstelling en de overvloedige aanwezigheid van hartjes in uw etalage sluit u perfect aan bij de actualiteit van nu.

Ook met de in het groen gehulde verpleegster en de in vergelijking met voorgaande jaren wat soberder aankleding van de etalage toont u meer dan overtuigend aan helemaal in het nu te staan. Laten we met z’n allen hopen dat volgend jaar weer een uitbundiger toonzetting op haar plaats zal zijn. Maar voor nu: duizendmaal dank!  

Met hartelijke carnavalistische groet,

Wim

P.S. Bij alle lof wil ik u/jullie als onbezoldigd medewerker van de Horster dialectpolitie wel nog meegeven dat ‘jullie’ een woord is dat het Horster dialect niet kent. Maar nogmaals voor de goede orde: maak jullie geen zorgen! Jullie hebben een mooie carnavalsetalage! Wat zeg ik? Jullie carnavalsetalage is de mooiste van heel Horst aan de Maas! (Mák ow gen zörg! Geej het en schon vástelaovesetalaasj! Waat zeg ik? Ow vastelaovesetalaasj is de schonste vaan hiël Hôrs án de Maas!)