Horst in oude ansichten (2) – Gebr. Van Doornelaan

Frisheid. Rust. Ruimtelijkheid. Strakke vormgeving, geen overbodige franje. Een idylle in zwartwit. Of zie ik het te gekleurd? Misplaatste nostalgie van een kind van de Norbertuswijk?

‘Gebr. Van Doornelaan.’ Inderdaad. Maar minstens zoveel Schutroedeplein. Zielloos plein, toen al. Bestrating in de trant van een parkeerplaats. Terwijl het geen parkeerplaats was. Mooie betonnen bloembakken, in een wat curieuze opstelling.  

Op de achtergrond de BLO in aanbouw.

Het braakliggend terrein rechts zou later plaatsmaken voor zielloze garageboxen en nog ziellozer woningen. Fungeerde dat braakliggend terrein niet tijdelijk als trapveldje? Twijfel. Stond op dat braakliggend terrein niet tijdelijk een frietkot? Minder grote twijfel. Uiterst rechts de een jaar of tien geleden helaas gesloopte maisonnettes. Lag daarnaast geen trapveldje? Nauwelijks twijfel.

Glansrijke winnaar van de strijd om de hoogste antenne is de antenne van, beredeneerd gokje, Van Stratum, pal naast de tweede lantaarnpaal van links. Strakker dan strak, die twee middelste lantaarnpalen. Pronkstukken van de wijk.

Twee jongetjes in korte broek op het helderwitte trottoir. Ze staren naar een vrouw met kinderwagen die flaneert over het Van Doornelaan-asfalt. Tafereel dat aanzienlijk aan allure zou hebben gewonnen zonder die twee geparkeerde auto’s. Een winkelboulevard had het moeten worden, de Van Doornelaan. Het bleef bij tekentafelwerkelijkheid.  

Intermezzo – Smulparadijs

‘Het verdwijnen van ’t Tömpke zou me werkelijk pijn doen’, schreef ik op 14 februari 2011 (klik hier). Nu het ruim negen jaar later zover is, is die pijn er inderdaad. Dat ’t Tömpke sinds acht jaar onder de naam Friture Smulparadijs door het leven ging, doet daar niets aan af. Ook het feit dat ik het Melderslose frietkot nooit betrad, vermindert de pijn niet.

En nee, het Smulparadijs mag geen architectonisch hoogstandje zijn, karakter heeft het wel. Dat je bovendien, schreef ik destijds al, dertig, veertig jaar terugzet in de tijd. Je zou niet vreemd opkijken als een nozem in leren jackie z’n opgevoerde Kreidler hier plotseling op de stoep parkeert en eenmaal binnen doodgemoedereerd een blikje bier bestelt. Of als Lottum de boel kort en klein komt slaan – een patatje oorlog maar dan letterlijk.

Op de plaats van het Smulparadijs staat al sinds 1962 een frietkraam. Jan Tielen (‘Friet Jan’) was jarenlang exploitant. In een nieuwsbrief van Stichting Geschiedenis Melderslo (klik hier) haalde hij in 2013 kostelijke herinneringen op. Hij gaf daarin antwoord op vragen als hoe het assortiment er in de jaren zestig uitzag (friet, knak en rolmops), hoe je in de jaren zeventig illegaal stroom kon aftappen (door met klimspoane in elektriciteitspalen te klimmen) en waar wethouder Boots politiek bedreef (in het café). Ook aan het ontstaan van de gehaktbal speciaal wijdde Jan enkele woorden:

‘We kwamen begin jaren 70 eens laat thuis van een bruiloft. Ik had nog honger en sneed een gehaktbal in schijven, schoof er gesneden uienringen tussen en spieste alles aan elkaar met een dun stokje dat ik uit een naburige heg had gehaald. Ik noemde deze snack Catweazle, naar een populaire serie die destijds op TV was. Later ben ik dit maar gewoon een gehaktbal speciaal gaan noemen. Maar deze nu zo bekende snack is dus mijn idee!’

Op de Facebookpagina van het Smulparadijs maakten de exploitanten Jan en Bea Marcellis donderdag bekend dat de deur nier meer opengaat. Corona en de daarmee gepaard gaande anderhalve-meter-afstandseis zijn de aanleiding, al laten ze ook doorschemeren dat sluiting sowieso in het verschiet lag.

Aan zestig jaar culinaire geschiedenis en alles wat daarmee verbonden is, komt een einde. Melderslo en Horst aan de Maas verliezen iets dat nooit meer terug zal komen. Rest de vraag wat er met het kot dient te gebeuren. Het antwoord lijkt me simpel: naar De Locht ermee, het museum in!

Actualisatie – Frietkot

Vreemd genoeg lijkt het erop alsof Catweazle nog nooit is voorbijgekomen op Horst-sweet-Horst. Terwijl de elfde-eeuwse tovenaar die op het Engelse platteland van de jaren zestig van de vorige eeuw verzeild raakte toch een van mijn jeugdhelden is.

De serie werd hier uitgezonden in het begin van de jaren zeventig. Op zondagavond, vóór Studio Sport (zeg ik zonder het te hebben opgezocht). With hindsight vraag ik me af of ik er destijds ook maar iets van heb begrepen. Ik denk dat ik ’m vooral intrigerend vond, die Catweazle, met z’n akelige pad Touchwood, z’n toverspreuken en z’n rare manier van doen. Dat Catweazle vooral ook om te lachen is (‘typisch Engelse humor’ schijn je dan te moeten zeggen), drong pas tot me door toen ik enkele jaren geleden de zes dvd’s met alle 26 afleveringen aanschafte. 656 minuten genieten!

Van Catweazle naar Melderslo is slechts een klein stapje, zo blijkt uit de digitale nieuwsbrief van maart van Stichting Geschiedenis Melderslo (klik hier, kies vervolgens in het menu links voor ‘Nieuwsbrief’, klik dan op ‘Nieuwsbrief gemist?’ en klik ten slotte op ‘Maart 2013’). De nieuwsbrief is gewijd aan Jan Thielen, alias Friet Jan, vanaf het einde van de jaren vijftig tot 1976 exploitant van het plaatselijke frietkot. Hij herinnert zich: ‘We kwamen begin jaren 70 eens laat thuis van een bruiloft. Ik had nog honger en sneed een gehaktbal in schijven, schoof er gesneden uienringen tussen en spieste alles aan elkaar met een dun stokje dat ik uit een naburige heg had gehaald. Ik noemde deze snack Catweazle, naar een populaire serie die destijds op TV was. Later ben ik dit maar gewoon een gehaktbal speciaal gaan noemen. Maar deze nu zo bekende snack is dus mijn idee!’ Smullen!  

Ook afgezien van Catweazle is deze nieuwsbrief het lezen meer dan waard. Friet Jan geeft antwoord op vragen als hoe het assortiment er in de jaren zestig uitzag (friet, knak en rolmops), hoe je in de jaren zeventig illegaal stroom kon aftappen (door met klimspoane in elektriciteitspalen te klimmen) en waar wethouders in het pre-Twittertijdperk politiek bedreven (in het café).

De nieuwsbrief leert ons verder dat het Melderslose frietkot in z’n huidige vorm omstreeks veertig jaar oud is. Ruim twee jaar geleden bracht ik al eens een eerbetoon aan het toen nog ’t Tömpke geheten Melderslose frietkot. De nieuwsbrief sterkt me alleen maar in m’n destijds ook al uitgesproken overtuiging dat het ten koste van alles behouden moet blijven. Zelfs de nieuwe naam – Friture Smulparadijs – kan daaraan niets veranderen.

Klein mysterie 227 – ‘t Tömpke

In de week waarin België actie voerde voor het behoud van het frietkot als ‘deel van de Belgische cultuur’ trof ik op de deur van friture ’t Tömpke in Melderslo deze mededeling aan:De iezegrimmen van de Voedsel en Waren Autoriteit zullen het toch niet gemunt hebben op ’t Tömpke? Verontrustend. Voor fritesliefhebbers. Maar beslist ook voor frietkotarchitectuurliefhebbers. Laat ik nu uitgerekend tot die laatste categorie behoren. Ik beschik zelfs over internationale documentatie over het onderwerp:Op basis daarvan zeg ik: friture ’t Tömpke kan de vergelijking met de beste Belgische frietkotten en Duitse Imbissbuden glansrijk doorstaan. Zoekend naar een karakterisering van ’t Tömpke kom je uit bij begrippen als eigenwijs, je moet me maar nemen zoals ik ben, onafhankelijk, ontdaan van elke opsmuk, nuchter, aan mijn lijf geen polonaise, eerlijk, ietwat shabby, improvisatievermogen. Wat voor woorden je er verder ook nog tegenaan zou gooien, het komt allemaal op hetzelfde neer: friture ’t Tömpke is een gebouw(tje) met karakter. Dat je bovendien dertig, veertig jaar terugzet in de tijd. Je zou niet vreemd opkijken als een nozem in leren jackie z’n opgevoerde Kreidler hier plotseling op de stoep parkeert en eenmaal binnen doodgemoedereerd een blikje bier bestelt. Of als Lottum de boel kort en klein komt slaan – een patatje oorlog maar dan letterlijk. Een woord als kwalitaria is hier vloeken in de kerk: doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg. Excuseer me als ik een beetje doordraaf, maar het verdwijnen van ’t Tömpke – iets zegt me dat die naam van later datum is dan de opstallen – zou me werkelijk pijn doen. In gedachten een rondgang door Horst aan de Maas makend, kan ik me nauwelijks voorstellen dat er in enige andere kern van de gemeente nog zo’n authentiek frietkot te vinden is. Kunnen die hotemetoten die zo druk zijn met de wederopbouw van de ruïne van kasteel Ter Horst hun aandacht niet ook eens richten op ’t Tömpke? Mocht ’t Tömpke toch ooit het loodje leggen, dan heeft Melderslo in elk geval wel een waardig opvolger in huis: Dit kot dient op het moment als tijdelijke (?) vervanger van ’t Tömpke, zij het met een beperkter assortiment: