Top 5 – Voor mij onbegrijpelijke Horster zegswijzen uit de beide Horster woordenboekjes

Verheugend nieuws voor alle (Horster) dialectliefhebbers: E maes inne taes en Zò bót ás en hiëp, de moeilijk verkrijgbare Horster woordenlijsten in boekvorm uit respectievelijk 1989 en 1993, zijn sinds kort gedigitaliseerd en op internet raadpleegbaar (klik hier en hier). En wel op de website van het onvolprezen Meertens Instituut. Dit heeft op 16 juni de elektronische Woordenbank van de Nederlandse Dialecten (eWND) gelanceerd (klik hier). Doel van de eWND is zoveel mogelijk dialectwoordenboeken digitaal beschikbaar en doorzoekbaar te maken. De databank bestaat vooralsnog uit circa zestig gedigitaliseerde woordenboeken en artikelen, waaronder behalve de Horster woordenlijsten ook een Thorns woordenboek, een nooit eerder gepubliceerd Venloos woordenboek en een boek met Limburgse spreekwoorden en gezegden.

De bedoeling is dat uiteindelijk alle begrippen uit de woordenboeken en artikelen worden opgenomen in één grote databank die op verschillende manieren doorzoekbaar is. Zover is het nog niet: de twee Horster woordenlijsten bijvoorbeeld zijn wel gedigitaliseerd (als pdf-bestand) én doorzoekbaar maar hun inhoud is nog niet opgenomen in de grote databank. Is vermoedelijk een kwestie van tijd. Al kan het ook zijn dat de vertaling in het Nederlands van beide woordenlijsten voor problemen zorgt. Want anders dan bij het merendeel van de dialectwoordenboeken ontbreekt in de twee Horster woordenlijsten veelal een Nederlandse vertaling van de Horster woorden. Dus bij megje staat niet ‘meisje’ als betekenis vermeld, maar ‘jóng vrommes’. En bij oetschoebe niet ‘uitschelden’, maar ‘oêtfoetere’. Op een enkele uitzondering na – denk bijvoorbeeld aan vortvares (‘verveur’) of grozele (‘greuzele’) – laten de meeste woorden zich vrij eenvoudig in het Nederlands vertalen. Althans voor mij.

Anders is het bij de Horster zegswijzen. Van een aanzienlijk aantal van de honderden Horster uitdrukkingen die de beide woordenlijsten bevatten (vooral Zò bót ás en hiep) is de betekenis me volstrekt duister. De top 5 van voor mij onbegrijpelijke Horster zegswijzen uit de beide Horster woordenboekjes:

5. Aalt in d’n haam ziën

Altijd bij Interchalet je inkopen doen? Altijd in de olie zijn? Altijd een haam om je nek hebben hangen? Altijd de deur open laten staan? Altijd haantje de voorste willen zijn?

4. Iemes wát moppe

Iemand voor de gek houden? Iemand een aalmoes geven? Iemand een knal voor z’n kanis geven? Iemand knollen voor citroenen verkopen? Iemand de wacht aanzeggen?

3. Op mooders miste zien

Een uur in de wind stinken? Op moeders schoenen de hort opgaan? Wartaal uitslaan? De rommel van moeder opruimen? Wat al te rijkelijk met de eau de cologne zijn omgesprongen?

2. Heej mót poejakke

Hij moet plassen? Hij moet maken dat hij wegkomt? Hij moet eens ophouden met die vuige praatjes van ’m? Hij moet poepen? Hij moet de schrobber tevoorschijn halen?

1. Dát is en schoets

Dat is een roddeltante? Dat is een zanikwijf? Dat is een smerige voorkruipster? Dat is een vrouw om door een ringetje te halen? Dat is een sloerie?