Intermezzo – Vaerkesloëzie (1)

In januari en februari 2004 organiseerde Kring Ter Horst van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) een cursus Limburgse dialecten. De 31 voornamelijk Horster en Sevenumse cursisten kregen onder meer opdracht de tien meest karakteristieke woorden van hun dialect op te schrijven. Dat leidde tot een weinig verrassende top 10:

10. doorslag / dörslag (vergiet)

9. kerboet / karboet (balkenbrij)

8. beiepikker / beejepik (koolmees)

7. taffel (tafel)

6. kwekker / kwegke (kikvors)

5. schótelslet (vaatdoek)

4. foetele (oneerlijk handelen)

3. jiets (huismus)

2. inkàts / in(k)ketske (eekhoorn(tje)

1. zekdumpel / zekdempel (mier)

Veel interessanter zijn de meer dan honderdvijftig woorden die de top 10 niet haalden. Waaronder mij volslagen onbekende woorden als zomedienig (dadelijk), nirke (herkauwen), nuem (bomen – of zou dit een tikfout zijn en is buëm bedoeld?), roeëmekar (melkkar), zinnig (zachtjes), huiveule (onnozelaar), tisdook (lap waarmee men het fornuis poetst) en brilleschej (etui). Wellicht allemaal Sevenumse woorden?

Ik kwam zelfs een woord tegen waarvan ik niet zou weten hoe je het uitspreekt en waarvan de Nederlandse betekenis me bovendien volkomen vreemd is: totöu, dat blijkbaar ‘toetouw’ betekent – ik kom niet verder dan een associatie met het door peuters gebrabbelde toetoe als ze ‘auto’ bedoelen.

Maar goed, mijn absolute favoriet onder de woorden die de top 10 niet haalden is vaerkesloëzie. Ik vermoed dat het in elk geval een Horster woord is. De vraag of het ook in Sevenum werd of wordt gebezigd, kunnen Sevenumse Horst-sweet-Horst-lezers ongetwijfeld beantwoorden.

Wat vaerkesloëzie betekent? Hoho, even geduld nog. Eerst als luchtig intermezzo een snelle Horst-sweet-Horst top 5 van wat vaerkesloëzie allemaal niet betekent:

5. een mechanisch horloge met een kroon waarin een krul zit;

4. een horloge met een bandje van varkensleer;

3. een horloge dat de boer herinnert aan de tijdstippen waarop de varkens moeten worden gevoerd;

2. een roze horloge;

1. een horloge dat op elk heel uur even knort.

Wat vaerkesloëzie dan wel betekent? Het geslachtsdeel (klokkenspel) van een varken! Prachtig.

N.B. De top 10 en de lijst van woorden die de top 10 niet haalden, zijn te vinden in de papieren versie van nummer 30 van Info LGOG Kring Ter Horst. Ze ontbreken helaas in de gedigitaliseerde versie van dat nummer (klik hier, klik op ‘Info LGOG’, klik op nummer 30 en ga naar bladzijde 20).