Intermezzo – Lei Martens (2) / Garage Martens

Verder over Lei Martens, Horster architect (1932-1978). In reactie op het stukje van vorige week (klik hier) vroeg J. me waarom ik de voetballoopbaan van Lei onvermeld had gelaten. Onvergeeflijk inderdaad. Lei was namelijk ook als voetballer bepaald niet de minste. Sterker: hij was eerste elftalspeler van Wittenhorst in de gouden jaren vijftig. Als middenvelder was hij van 1954 tot 1961 vaste kracht, hij kwam meer dan 150 keer in competitieverband uit in Wittenhorst 1.

Lei Martens (gehurkt uiterst links) op de foto met het kampioensteam van Wittenhorst dat in 1953 naar de tweede klasse promoveerde. Verder op de foto, staand van links naar rechts: Ger Boots, Jeu van Issum, Hay van Bergen, Paul Mol, Piet van den Heuvel, Frans Debruijn, Frank Boekesteijn, Piet Peeters en Lei Duijf. Midden van links naar rechts: Jan Houwen en Bèr Schatorjé. Gehurkt en zittend, van links naar rechts naast Lei Martens: Jozef Geurts, Piet Hesen, Mart van Issum en Teng Logtens. Klik op de afbeelding om haar te vergroten. Ze is afkomstig uit het archief van Wittenhorst.

Hoe verdienstelijk ook als voetballer, Lei Martens zal toch vooral blijven voortleven als ontwerper van gebouwen die vooruitstrevend te noemen zijn en getuigen van een moderniteit die in het naoorlogse Horst nog niet was vertoond. Zoals vorige week gezegd, wil ik een aantal van die gebouwen onder de aandacht brengen. Dat is mede mogelijk dankzij de bereidwilligheid van Martien Peters en zijn medewerkers van het gemeentelijk archief: zij diepten op mijn verzoek de bouwtekeningen en –vergunningen van een aantal door Lei Martens ontworpen panden op. Vooraf dient verder gezegd dat ik op architectonisch gebied niet meer dan een geïnteresseerde leek ben. Het gemis van Anthony Wijnen (klik hier) doet zich ook hier voelen.

Enfin, vandaag aandacht voor Garage Martens, gelegen op de hoek Doolgaardstraat-Van Douverenstraat, nu Autobedrijf Jos Willems geheten. Het ontwerp hiervan dateert uit de laatste fase van het scheppend leven van Lei Martens. De bouwvergunning werd verleend op 12 december 1966, dus het gebouw zal in 1967 of 1968 gereed zijn gekomen. Ik moet het nog in volle glorie hebben gekend, maar kan het me helaas niet meer helder voor de geest halen (foto’s uit de beginperiode zijn welkom!).

Anno 2015 heeft Garage Martens veel van haar glans verloren. De geparkeerde auto’s, de er aan de Venlosewegzijde tegenaan gekwakte woning en alle hekwerk benemen het zicht op de voorgevel van het pand.

Dichtgeplakte ramen doen de transparantie teniet. De als woongedeelte bedoelde bovenverdieping maakt een haveloze indruk. En het tientallen meters lange donkergrijze doek waarop in drie verschillende lettertypen de naam van het bedrijf is aangebracht, doet helemaal de deur dicht.

De bouwtekeningen vergelijkend met de werkelijkheid van nu, blijkt aan het pand zelf weinig veranderd. Maar van het ritme, de strenge symmetrie en de transparantie die uit de tekeningen spreken, valt nauwelijks nog iets te herkennen. Er is teveel dat afleidt – het gebouw heeft zijn dominantie, zijn overwicht op de omgeving verloren. Verworden van eyecatcher tot grijze muis. Alleen de gevel aan de Doolgaardstraatzijde heeft min of meer zijn waardigheid behouden.

Over het ontwerp heeft Lei Martens overigens flink in de clinch gelegen met de Welstandscommissie. Pas zijn vierde plan vond genade in de ogen van de commissie. Over het eerste ontwerp, ingediend op 9 september 1964 rapporteerde de commissie: ‘Afgezien van het feit dat de overgelegde tekeningen te summier zijn om een volledige beoordeling mogelijk te maken, kan nu toch reeds worden gesteld dat een dergelijke vorm in de gegeven situatie moeilijk aanvaard zal kunnen worden.’ De kladversie van die rapportage was nog dodelijker: ‘moeilijk aanvaard zal kunnen worden’ heette daarin ‘niet aanvaardbaar is’. Wat Horst door het ingrijpen van de Welstandscommissie door de neus is geboord? Durf ik niet met zekerheid te zeggen. Ik heb wel een vermoeden. In het betreffende dossier bevindt zich deze helaas ongedateerde tekening:

Moet welhaast de vorm zijn die ‘in de gegeven situatie moeilijk aanvaard zal kunnen worden’. Die Welstandscommissie toch.

Overigens ben ik van mening dat het altijd zo proactieve gemeentebestuur van Horst aan de Maas zich als de wiedeweerga en met inzet van al zijn vermogens moet inspannen om te stimuleren dat mensen die vaak worden aangeduid als ‘asielzoekers’, ‘gelukszoekers’, ‘migranten’ of ‘vluchtelingen’, in deze fraaie gemeente worden gehuisvest (en de lokale bevolking en politieke partijen van links tot rechts moet overtuigen van nut en noodzaak hiervan, mocht dit tegen de verwachting in nog nodig zijn).