Intermezzo – Water

Woord van de week: water. Water dat tegen de plinten klotst, maar zomaar water uit de kraan drinken? Geen denken aan! So near and yet so far. In greifbarer Nähe. Tantaluskwelling. Facebook als bron van zalig watervermaak. De het-valt-allemaal-wel-meeërs: ‘Wat een paniek weer om niks.’ De onvermijdelijke complottheoretici: ‘Het is een test hoe mensen erop reageren. Gedragsexperiment... WEF agenda...’ De defaitisten: ‘Dit geneuzel van water koken voor gebruik zou wel eens veel langer kunnen gaan duren dan 3 dagen...‘ De relativisten: ‘Ik heb gewoon koffie gedronken met kraanwater. Nergens last van!’ De grapjurken: ‘Beetje e-coli is goed voor je weerstand.’

Het op mezelf betrekkend: tot dit weekend was drinkbaar water uit de kraan voor mij een feit. Een vanzelfsprekendheid, nooit ook maar het begin van een gedachte aan gewijd. Aan het begrip waterleiding evenmin. Tijd voor een regionaal-historisch inhaalslagje – je moet het water koken als het heet is. Verwacht geen afgerond verhaal, geen stromend water, alleen wat druppels.

In Horst begon de aanleg van een waterleiding pas in de eerste naoorlogse jaren. In Griendtsveen pas jaren later. Nog in 1954 berichtte het Dagblad voor Noord-Limburg vanuit het Peeldorp dat ‘kinderen soms plat op hun buik liggend het water uit de kanalen drinken en dat vele ouderen dit water in gekookte toestand aanwenden voor huishoudelijke consumptie’.

De eerste Venrayse plannen voor de aanleg van een waterleiding dateren al uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Daar ontbrandde in 1925 een heftige discussie over de noodzaak van een waterleiding. ‘Eenige Steegsche boeren’ luchtten hun hart in Peel en Maas: ‘Wat is hier in Venray gevaarlijker, dat ontzettende stofopjagen der wegenvernielers of het slechte drinkwater?’ Ze vonden ‘het voor Venray nog niet de tijd zich stadsch voor te doen’.

Uiteindelijk kreeg ook Venray pas in de eerste naoorlogse jaren de beschikking over een moderne waterleiding. En daarvoor? Daarvoor was men, ook in Horst aan de Maas, aangewezen op regenwater, putten en gemeenschappelijke pompen. Gezondheidscommissies rapporteerden overal in Noord-Limburg tot in de jaren dertig met grote regelmaat over de inferieure kwaliteit en de ziekmakendheid van het drinkwater.

Intussen druppelde maandag het bericht door dat het drinkwater in Horst aan de Maas nog zeker tot donderdag moet worden gekookt. Uiteraard regende het weer Facebookreacties. Een zekerweter: ‘En donderdag is het nog niet opgelost.’ Net zo laat was het: intussen is vandaag het bericht doorgedruppeld dat het drinkwater in Horst aan de Maas nog zeker tot zaterdag moet worden gekookt. Uiteraard regent het weer Facebookreacties. Een nu-nu-heeft-het-onderhand-wel-lang-genoeg-geduurdtenaar: ‘Pffff nog langer deze onzin…’

Zalig degenen die gods water over gods akker laten lopen.

(Dit is een geactualiseerde versie van het stukje dat vandaag in iets andere vorm verscheen in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Johan Neeskens (2)

‘Twijfelachtig’, noemde ik het een week geleden (klik hier) of de op 6 oktober overleden overleden Johan Neeskens ooit in Melderslo had gevoetbald. Nou, dat heb ik geweten! Van verschillende kanten kreeg ik te horen dat Nees wel degelijk Melderslose bodem heeft gekust.

John van Helden berichtte: ‘Zeker is hij in Melderslo geweest. Het was een mooie zaterdagmiddag. Ik heb de originele handtekening nog.’

Gé Peeters leverde het ultieme bewijs: een op zaterdag 28 mei 1977 gemaakte foto op het terrein van recreatieclub Paradijsvogels in Melderslo. Daarop is Johan Neeskens (die middag actief voor Paradijsvogels) in duel met Sjaak Swart (die middag actief voor Oud-Ajax). Op de achtergrond volgt scheidsrechter Piet Peeters (de vader van Gé) het duel nauwlettend.

Gé meldde verder dat ook hij handtekeningen had. Herinneringen misschien eveneens? ‘Helemaal niet; geen flauw idee of onze pap of ik die handtekeningen heb veroverd… Geen flauw idee wie er nog meer waren. Een groot zwart gat!’

In het archief van Geschiedenis Melderslo ontdekte ik vervolgens dankzij de medewerking van Jarvin van de Ven dat Johan Segundo ook nog eens driemaal scoorde voor Paradijsvogels. Uiteindelijk won Oud-Ajax met 5-6. Citaat uit het verslag van de wedstrijd in het Dagblad voor Noord-Limburg:

‘Onder een stralende zon hebben bijna 2000 mensen de voetbalkunsten van Johan Neeskens, Johnny Rep en Gerrie Mühren, drie in Spanje spelende “toppers”, die dank zij bemiddeling van Sjaak Swart naar Melderslo waren gekomen, kunnen bewonderen. Vooral Johan Neeskens was bij het publiek erg in trek. Neeskens was in het geheel niet van plan het “zomaar even rustig aan te doen”. Met volle inzet spelend nam hij drie van de vijf doelpunten van Paradijsvogels voor zijn rekening.’

Neeskens ging voorafgaand aan zijn tweede doelpunt trouwens wel even in conclaaf met scheidsrechter Piet Peeters. Nogmaals het Dagblad voor Noord-Limburg:

‘Paradijsvogels nam na een half uur spelen de leiding door een afstandsschot van Johan Neeskens en twee minuten later kon Neeskens van dichtbij doelman Bertus Hoogerman gemakkelijk passeren. Iedereen dacht namelijk aan buitenspel en ook Neeskens zelf moest even scheidsrechter Piet Peeters raadplegen of hij kon doorspelen of niet.’

Enkele dagen later luidde de kop boven een artikel in het E3 Journaal (eveneens opgeslagen in het archief van Geschiedenis Melderslo): ‘Neeskens stal de show in Melderslo’. Citaat uit het artikel: ‘De thuisblijvers die dachten dat de ex-Ajacied zich niet voor honderd procent zou geven, zijn bedrogen uitgekomen. Alsof het kampioenschap op het spel stond, speelde Neeskens.’ Het artikel ging vergezeld van een foto waarop Neeskens wordt belaagd door handtekeningenjagers. Die jongen met die bril, derde van links, is dat misschien Gé? Gé desgevraagd: ‘Dat zou inderdaad kunnen.’

En die jongen in spijkerpak, die Neeskens om een handtekening vraagt? Onafhankelijk van elkaar komen we tot de conclusie dat dat misschien wel André Boekesteijn is.

Intermezzo – Gymzaal Meterik

Gisteren werd bekend dat onze plaatselijke Zonnekoning zijn begerig oog op de voormalige gymnastiekzaal in Meterik heeft laten vallen. In afwachting van de mogelijke joyeuse entrée aldaar van le roi soleil alvast wat over de geschiedenis van dit aan de Sint-Jansstraat gelegen pand.

Wat tot vorig jaar een gymzaal was, werd in 1891 gebouwd als school. Meterik beschikte al minimaal vanaf de eerste helft van de achttiende eeuw over een eigen lagere school. In 1849 opende op de huidige locatie een nieuwe school zijn deuren. Na veertig jaar voldeed dit gebouw niet meer. In 1891 werd daarom besloten tot nieuwbouw op dezelfde plek. Tot architect werd uitverkoren de in Roermond gevestigde Jan Jorna (1854-1927). Een jaar eerder had dezelfde Jorna al het gemeentehuis aan de Steenstraat in Horst ontworpen. Tien jaar later was hij ook verantwoordelijk voor het ontwerp van het huidige Gasthoês. Zijn school in Meterik heeft net als beide Horster gebouwen stijlkenmerken van de neorenaissance. Hoewel aanzienlijk soberder uitgevoerd dan gemeentehuis en Gasthoês, is de school evengoed rijkelijk voorzien van decoraties en siermetselwerk. Een markant element is nog altijd het zolderluik in de linker zijgevel.

De afmetingen van de school bedroegen 22,7 x 7,9 meter. De drie klaslokalen waren naast elkaar gesitueerd en vormden een gesloten front aan de straatzijde. Tegen de achtergevel was een gang gebouwd van 16,9 x 2,9 meter. Centraal daarin bevond zich de dubbele deur van de school die toegang verschafte tot de gang waaraan de drie lokalen lagen. Het schoolplein was gelegen achter die gang.

De school was 35 jaar lang bestemd voor zowel jongens als meisjes. Vanaf 1926 gingen de meisjes voortaan naar de bijzondere lagere meisjesschool in het Theresiaklooster. De school aan de Sint-Jansstraat ging verder als openbare jongensschool. Die werd in 1948 omgezet in een bijzondere school, vernoemd naar Sint Tarcisius.

In 1967 kwam een einde aan de schoolfunctie van het gebouw. Zowel jongens als meisjes genoten daarna lager onderwijs in het Theresiaklooster. Het schoolgebouw aan de Sint-Jansstraat ging vanaf 1970 fungeren als entree en kleedgelegenheid voor de aanpalende gymnastiekzaal die verrees op het voormalige schoolplein. De entree werd gecreëerd centraal in de gevel aan de Sint-Jansstraat. Het pand bleef vervolgens tot vorig jaar de functie van gymzaal behouden.

(Dit stukje is voornamelijk gebaseerd op T.H.G. Pubben, Horster historiën 4. Van leem naar steen (Horst 1993) 119-120)

Intermezzo – Johan Neeskens (1)

Rond een uur of vijf luidde vanmiddag de doodsklok van de Sint-Lambertuskerk in Horst. Ter nagedachtenis aan Johan Neeskens? Vermoedelijk niet. Toch was er wel degelijk een connectie tussen Horst aan de Maas en een van de grootste voetballers die Nederland ooit heeft gehad.

In juli 2010 bivakkeerde Neeskens een week lang met Galatasaray in het Parkhotel. De Turkse topclub had een trainingskamp belegd in Horst en stond sinds kort onder leiding van Frank Rijkaard. Neeskens was een van zijn assistenten.

De trainingen vonden dagelijks plaats op de velden van sportpark Ter Horst.

Of Johan Segundo ook Melderslose bodem heeft gekust, is twijfelachtig, hoewel een bericht uit het Limburgs Dagblad van 28 mei 1977 anders doet vermoeden. De roemruchte cafévoetbalvereniging Paradijsvogels uit Melderslo nam het die zaterdagmiddag op tegen oud-Ajax. De krant meldde dat Paradijsvogels versterking zou krijgen van Johnny Rep, Ruud Geels, Gerrie Mühren en de op dat moment voor Barcelona uitkomende Neeskens.

Maar op beelden van die wedstrijd (klik hier en ga naar 13.22 minuten) is Neeskens niet te zien, net zo min als Geels. Mühren en Rep verschijnen wel regelmatig in beeld, net als Sjaak Swart. Ook op de teamfoto ontbreekt Neeskens, in tegenstelling tot Sjaak Swart (staand, tweede van links), Gerrie Mühren (staand, vierde van links) en Johnny Rep (staand, tweede van rechts).

Intermezzo – Veemarkt 5

‘Heb ik dáár nu al die tijd voor om moeten fietsen?’, was mijn eerste reactie bij het zien van de voorgevel van twaalf nieuwe appartementen aan de Veemarkt 5 in Horst, tussen het voormalige postkantoor (Veemarkt 3) en het voormalige brouwershuis (Veemarkt 7), op de hoek met de Herstraat.

Maandenlang was mijn favoriete fietsverbinding met het Wilhelminaplein afgesloten en daarna grotendeels geblokkeerd. Allemaal om de bouw van de twaalf appartementen mogelijk te maken. Steeds koesterde ik de stille hoop dat tegenover mijn tijdelijk ongemak een architectonische aanwinst zou staan. Hoop op een gebouw dat niet per se de concurrentie zoekt met Veemarkt 3 en Veemarkt 7, maar dat wel karakter en een eigen gezicht heeft.

Veemarkt 5 is in opdracht van Wonen Limburg gebouwd door Bouwmij Janssen uit Venray. Nu de bouwhekken zijn verwijderd, mijn favoriete verbinding met het Wilhelminaplein is hersteld en ik Veemarkt 5 met eigen ogen heb kunnen aanschouwen, rijst bij mij de vraag of er wel een architect aan het gebouw te pas is gekomen. Kan het misschien zo zijn dat het ontwerp afkomstig is uit een catalogus en dat een bouwkundig ingenieur of engineer vervolgens alles op maat heeft uitgewerkt?

Ja, Veemarkt 5 maakt de straatwand compleet. En nee, Veemarkt 5 zoekt niet de concurrentie met Veemarkt 3 en Veemarkt 7. Maar karakter en een eigen gezicht heeft het bepaald niet. Veemarkt 5 is kleurloos, mist een eigen identiteit, is volstrekt inwisselbaar. Het had evengoed in Purmerend, Oudenbosch of Stadskanaal kunnen staan. Dertien in een dozijn, nergens valt aan het gebouw af te lezen dat het een aanwinst wil zijn voor deze toplocatie in het Horster centrum.

Op Facebook schrijft iemand over Veemarkt 5: ‘Ik ken nieuwe bewoners, die blij zijn met hun nieuwe woning/appartement. Dat telt! En ach…, smaken verschillen.’ Natuurlijk zijn de bewoners blij met hun appartement (en het is heel goed dat het Horster centrum er twaalf betaalbare appartementen bij heeft gekregen, meld ik er ten overvloede ook nog maar even bij). Maar waarschijnlijk zouden de bewoners even blij of misschien nog wel blijer zijn geweest met een gebouw met een béétje architectonische ambitie. Die ambitie hoeft ‘m niet in allerlei toeters en bellen te zitten, maar kan ook tot uiting komen in iets ingetogens, in iets dat uitblinkt in bescheidenheid.

En inderdaad, smaken verschillen. Mijn bezwaar in dit geval is dat elke smaak ontbreekt, het is zouteloos.

Intermezzo – Californische gronddeal (7)

Lodewijk Burghout, voormalig directeur van Californië BV, had een tijd lang een werkplek op het gemeentehuis van Horst aan de Maas. Hoe zat dat nu eigenlijk?

3 juli

‘De lijnen waren kort. Dit komt ook omdat dhr. Burghout als directeur van een deelneming van de gemeente veel met de gemeente te maken had en enige tijd kantoor hield in het gemeentehuis.’

Aldus onderzoeksbureau Necker op bladzijde 96 van het rapport Onderzoek betrokkenheid Horst aan de Maas bij ontwikkeling zonnevelden Californië B.V.


1 september

‘Voor zover ons bekend heeft dhr. Burghout nooit kantoor gehad in het gemeentehuis.’

Aldus het college van burgemeester en wethouders in antwoord op een schriftelijke vraag van de fractie Hart voor Horst aan de Maas


4 september

‘Het is op z’n minst niet handig dat Californië een postadres, ik zeg met nadruk géén werkplek, in dit huis had.’

Aldus wethouder Eric Beurskens (Essentie) tijdens de gemeenteraadsvergadering van 4 september


5 september

‘Het college heeft in de beantwoording van vragen aangegeven dat: “voor zover ons bekend heeft dhr. Burghout nooit kantoor gehad in het gemeentehuis”. Dit moeten wij corrigeren. Uit ambtelijke informatie blijkt dat dit wel het geval is geweest.’

Aldus het college van burgemeester en wethouders


20 september

‘De heer Burghout heeft sinds december 2022 geen toegang tot een werkplek in het gemeentehuis.’

Aldus het college van burgemeester en wethouders in antwoord op een schriftelijke vraag van de fractie Hart voor Horst aan de Maas


24 september

‘Wat ons opviel in de beantwoording: de heer Burghout heeft sinds december 2022 geen toegang meer tot een werkplek in het gemeentehuis. December 2022… Als ik terugkijk naar het rapport van Necker zou de heer Burghout sinds mei 2021 geen directeur meer zijn geweest van Californië BV. Kan er iets meer duidelijkheid worden gegeven waarom de heer Burghout blijkbaar nog wel toegang had tot een werkplek?’

Aldus gemeenteraadslid Rob Driessen (BVNL) in een vraag aan burgemeester Palmen tijdens de raadsavond


24 september

‘Nee, eerlijk gezegd niet. (…) Als u mij vraagt hoe zit het precies, ik weet het niet.’

Aldus burgemeester Palmen in antwoord op de vraag van Rob Driessen


 24 september

‘Dat is wel bijzonder natuurlijk. We hebben het over een lange periode, anderhalf jaar, dat er hier iemand rondloopt die geen directeur is, maar wel toegang heeft tot een werkplek.’

Aldus Rob Driessen in reactie op het antwoord van burgemeester Palmen


 24 september

‘Wat ik me zou kunnen voorstellen, is dat hier een antwoord wordt gegeven dat niet zozeer op de heer Burghout ziet – het staat er wel overigens – maar op Californië BV. (…) Op het moment dat de heer Burghout geen directeur meer was van Californië BV kan ik me heel goed voorstellen dat de heer Burghout hier geen werkplek meer had, maar dat dit wel nog gold voor Californië BV. Maar ik wil dat met liefde uitzoeken om het precies scherp te stellen.’

Aldus burgemeester Palmen in reactie op de reactie van Rob Driessen

Wordt vervolgd dus.

Intermezzo – Lambertus

Behalve Prinsjesdag was het dinsdag ook de naamdag van Lambertus, de heilige aan wie onder meer de kerken van Blerick, Horst en Swolgen hun naam ontlenen. Het zou een misverstand zijn om hieruit de conclusie te trekken dat ik de hele heiligenkalender uit mijn hoofd ken – dat zou ook iets te veel gevraagd zijn van een notoire heiden. Dat ik weet dat 17 september de naamdag is van de heilige Lambertus, heeft meer te maken met het feit dat ik in Horst geboren en getogen ben. En met de kermis in Horst. Die begint namelijk al meer dan vijfhonderd jaar op de naamdag van Lambertus of de eerste zondag daarna.

Zou ook maar één Horster kermisganger er bij stilstaan dat de datum van de septemberkermis verband houdt met de naamdag van Lambertus? De vraag stellen is haar beantwoorden, vrees ik. Niet dat ik ook maar één Horster kermisganger verwijt dat hij dat verband niet kent: hoe zou hij of zij dat moeten weten?

© Hans Werther

Wat de rooms-katholieke kerk en haar vertegenwoordigers ook allemaal op hun geweten mogen hebben, met de teloorgang van het rooms-katholicisme zijn binnen één of twee generaties óók kennis en allerlei rituelen, gebruiken en verhalen verdwenen die eeuwenlang rotsvast verankerd waren in het collectieve geheugen. Wie kent ze nog, de levensbeschrijvingen van heiligen, de functie van de attributen waaraan ze herkenbaar zijn, de ziektes waartegen ze beschermen?

Is het heel erg als je als inwoner van Sevenum niet weet waarom de plaatselijke schutterij is vernoemd naar de heilige Sebastianus? Is het heel erg als je als inwoner van Melderslo niet weet dat de plaatselijke parochie, ontstaan als afscheiding van de Horster Sint-Lambertusparochie, is vernoemd naar Oda omdat deze heilige van haar blindheid genas bij het graf van Lambertus? Is het heel erg als je als inwoner van America niet weet waarom de plaatselijke muziekvereniging Sint Caecilia heet? Is het heel erg als je als inwoner van Horst niet weet waarom de voormalige huishoudschool was vernoemd naar Virgo Fortis? Nee, dat is allemaal niet heel erg: je wordt er niet voor gestraft, je wordt er niet kwaad op aan gekeken en je wordt er al helemaal niet om uitgelachen. Maar als je het antwoord op zulke vragen wél weet, helpt het je om dingen te kunnen plaatsen, om er achter te komen waarom iets is zoals het is.

Wist u trouwens dat Lambertus onder meer patroonheilige is van tandartsen, linnenwevers en boeren en van de huwelijkstrouw? En dat zijn voorspraak wordt ingeroepen tegen nieraandoeningen, verlamming, oogziekten, tandpijn, veeziekten en weeën? En dat hij vaak wordt afgebeeld met een bisschopsmijter en een zwaard?

(Dit stukje verscheen gisteren in iets andere vorm ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Gemeenteraadsvergadering

Na 2 uur, 22 minuten en 42 haperde de techniek even. Met als gevolg enkele seconden van zeldzame schoonheid op het beeldscherm:

Enkele seconden van troost als beloning voor de kijker die niet al lang was afgehaakt en het kon opbrengen de gifbeker tot de allerlaatste druppel leeg te drinken. Verwacht hier geen genuanceerd verhaal over de ontluisterende gemeenteraadsvergadering van gisteravond. Zou te veel eer zijn. Als gemeenteraadsleden elkaar bij voortduring zwart maken, in de haren zitten en vliegen afvangen, hoef ik van mijn hart ook geen moordkuil te maken.  

Goh, wat heb ik me geërgerd aan Jan Wijnen, het PvdA-gemeenteraadslid dat nooit thuis heeft gegeven in het Californiëdebacle en desondanks nog altijd denkt hierover anderen de les te moeten lezen. Bescheidenheid is ook een deugd.

Goh, wat was ik verbijsterd door de motie van wantrouwen die de oppositiepartijen wilden indienen tegen het college van burgemeester en wethouders. Zoveel nieuwe wandaden had het college toch niet op z’n geweten sinds de vorige motie van wantrouwen, twee weken geleden?

Goh, wat vond ik het een zwaktebod dat de oppositie de motie van wantrouwen eigenhandig degradeerde tot een motie van afkeuring. Een verklaring voor het waarom besteedde initiatiefnemer Joep Peeters (VVD) uit aan Alex Janssen (Doen!). Waarom klaarde hij dat klusje niet zelf?

Goh, wat was ik totaal uit het veld geslagen toen ik Alex Janssen vervolgens hoorde zeggen: ‘Ik heb het idee en het gevoel dat bestuurders en het college en ook mensen uit de raad uit hun lijden verlost moeten worden. De dingen stapelen zich op en volgens mij moeten wij als raad nu een daad stellen.’ Een daad stellen? Deze ongekend krachtige woorden van de zelfbenoemde voorvechter van het positivisme rechtvaardigden slechts één daad: een motie van wantrouwen. Als je zo’n grote broek aantrekt, is een motie van afkeuring ongelooflijk slappe hap.

Goh, wat moest ik meewarig glimlachen toen burgemeester Ryan Palmen als een derderangs acteur de vermoorde onschuld acteerde, nadat Imke Emons (BVNL) had geïnformeerd naar het beginmoment van het interpellatiedebat dat ze had aangevraagd over de jongste verwikkelingen in de Californiëdeal.

Goh, wat was ik verbouwereerd toen Isis Rozendaal werd geïnstalleerd als burgerraadslid. Na moeder Nathalie (gemeenteraadslid) en vader en zedenprediker André (burgerraadslid) is dochter Isis nu de derde volksvertegenwoordiger van de familie Rozendaal. Hoe lang zou het nog duren voordat de familie Rozendaal een raadsmeerderheid heeft verworven?

Goh, wat heb ik me gestoord aan Jacky Relouw (PvdA) die parmantig en met grote stelligheid tegensprak dat een rechterlijke uitspraak over de Californiëdeal vorige week woensdag had plaatsgevonden, terwijl dit vonnis wel degelijk op woensdag werd uitgesproken.

Goh, wat voelde ik me gekwetst door Alex Janssen toen ik hem hoorde zeggen ‘Ik heb de pet op van de mensen buiten’. Ik ben zo’n mens buiten, maar ik heb Alex verdomme nooit toestemming gegeven mijn pet op te zetten. Waar haalt hij in vredesnaam het lef vandaan?

Intermezzo – Californische gronddeal (6)

‘Het is op z’n minst niet handig dat Californië een postadres, ik zeg met nadruk géén werkplek, in dit huis had.’

Aldus wethouder Eric Beurskens (Essentie) tijdens het debat dat de gemeenteraad vorige week woensdag met burgemeester en wethouders voerde over een rapport over de zogeheten Californiëdeal (klik hier). Zoals genoegzaam bekend mag zijn, kocht de directeur van Californië BV, Lodewijk Burghout, daarbij als privépersoon en ver beneden de marktprijs grond van zijn eigen werkgever. Grond waarop hij vervolgens twee zonneparken aanlegde. De gemeente Horst aan de Maas, indirect aandeelhouder van Californië BV, stond erbij, keek ernaar en legde de rode loper uit voor Burghout.

Onderdeel van die rode loper was dus een postadres en nadrukkelijk géén werkplek, volgens Beurskens. Terwijl op bladzijde 96 van het rapport waarover het debat ging toch duidelijk staat dat Burghout ‘enige tijd kantoor hield in het gemeentehuis’. Postadres of kantoor? Een dag na het debat moesten burgemeester en wethouders erkennen dat Burghout wel degelijk heeft geresideerd in het gemeentehuis. Een futiliteit? Niet echt. Het kantoor maakte de lijnen tussen Burghout en de gemeente nog korter dan ze toch al waren.

De schade zou nog te overzien zijn als de bagatelliserende opmerking van wethouder Beurskens op zichzelf stond. Dat is helaas niet het geval: zijn opmerking is juist illustratief voor de verkrampte wijze waarop het college van burgemeester en wethouders vanaf het begin, vijf jaar geleden, met dit dossier is omgegaan. Het devies leek steeds: klein houden, ontkennen, onwetendheid veinzen, informatie achterhouden, om de hete brij heen draaien.

Dat burgemeester en wethouders veel te laat in de gaten kregen wat er gaande was, valt hen absoluut te verwijten, maar valt hen misschien nog wel te vergeven. Onvergeeflijk daarentegen is dat ze ook nadat de pers en oplettende burgers hadden aangetoond dat er stront aan de knikker was, bleven volharden in hun defensieve houding, de gemeenteraad niet of te laat bleven inlichten en pers en oplettende burgers die aan waaarheidsvinding probeerden te doen, bleven dwarsbomen.

Dit aspect van de zaak kwam nauwelijks aan bod in het debat. Dat is misschien niet vreemd is als je bedenkt dat een grote raadsmeerderheid (lees: de coalitiefracties) zich jarenlang door het college in slaap heeft laten sussen. Het zou dan ook, zoals eerder geschreven (klik hier), een farce zijn geweest als de motie van wantrouwen tegen het college een meerderheid zou hebben behaald.

Maar het college zelf dan? Dat bleef telkens herhalen dat het eerder en steviger aan de bel had moeten trekken. Daar bleef het bij. Uit eigen beweging opstappen was blijkbaar geen optie. Onbegrijpelijk.

(Dit is een licht bewerkte versie van het stukje dat gisteren in Via Horst-Venray verscheen)

Intermezzo – Schume (2)

Telkens weer strelend om te merken dat een stukje wordt gelezen en reacties oproept. Zoals het stukje vorige week over schume (klik hier), een dialectwoord dat je tekort doet door het met ‘stelen van vooral fruit’ te vertalen, hoewel het dat volgens de letter der wet wel is. Zoals vorige week betoogd zie ik schume eerder als een kwajongensstreek, een vorm van baldadigheid.

Sommige lezers vroegen zich af wat het verschil is tussen schume, schoepe en jatte. Iemand zag een opwaartse lijn in de ernst van het vergrijp: ‘Te beginnen bij schume (een appel van de boom) naar schoepe (een glas in een café, wat je verzameling aanvult) en dan jatte (een fiets of groter voorwerp).’ Dit komt naadloos overeen met mijn interpretatie van deze begrippen.

Mijn vermoeden dat vooral jongens zich bezondigen aan schume werd door een aantal lezers tegengesproken. Vrouwelijke lezers welteverstaan. Ervaringsdeskundigen zelfs, die net als ik herinneringen ophaalden aan appels schume in de boomgaard aan de Vliegert in Castenray: ‘Ok megjes die noa Boschveld fietste schuumde huur! De ierste ni-je appels zien zó lekker. Ikzelf durfde ‘t aan en woord geliek bestraft mit unne groete scheur in miene jas door de peendroad.’ Een andere vrouwelijke lezer: ‘Totdat de boer in de bongerd lag en je schooltas van de fiets trok. Die kon je dan met je ouders op komen halen.’ Ook anderen refereerden aan de eigenaar van de boomgaard die schumers met hun ouders bij hem thuis ontbood. Dat de politie er niet aan te pas hoeft te komen, onderscheidt schume trouwens misschien ook wel van jatte. 

Weer een andere lezer wiep de prikkelende vraag op of het welbewust niet scannen van producten aan de zelfscankassa misschien een eigentijdse variant op het schume van vroeger is. Ik ben geneigd die vraag met ‘nee’ te beantwoorden. Omdat dit vergrijp een breder scala van producten bestrijkt dan uitsluitend fruit, maar nog meer omdat het welbewust niet scannen van producten aan de zelfscankassa het element van goedmoedigheid ontbeert dat schume voor mijn gevoel wel heeft. Maar heel af en toe bewust per ongeluk bij een steenrijke grootgrutter een product vergeten te scannen beschouw ik nu ook weer niet als een halsmisdrijf. Ik zou het eerder willen kwalificeren als schoepe. Trek hier trouwens niet de conclusie uit dat ik me schuldig zou maken aan zelfscankassabedrog. Dat heeft in dit geval niets te maken met mijn notoire braafheid. Wel met het feit dat ik een principieel zelfscankassamijder ben. Daarover een andere keer misschien meer.

(Dit stukje verscheen afgelopen woensdag in iets andere vorm ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Californische gronddeal (5)

Woensdag debatteerde (klik hier) de gemeenteraad van Horst aan de Maas over het rapport over de zogeheten Californiëdeal. Wie verwacht hier op Horst-sweet-Horst een beredeneerde analyse en doorwrochte conclusies aan te treffen, kan beter nu stoppen met lezen. Ook twee dagen na de bijna vijf uur durende treurige vertoning in het gemeentehuis kan ik er nog steeds geen coherent verhaal van maken. Ik volsta voor nu met dertien citaten uit het debat en mijn commentaar daarop. Op een ander moment misschien meer, maar misschien ook niet.

1. Voorzitter Eric Brouwers na 19.02: ‘Er hebben zich vandaag wat mensen afgemeld. Dat zijn mevrouw Spreeuwenberg, meneer Thijssen en meneer Janssen.’ Niet dat ik er veel mee te maken heb, maar met de wetenschap van nu ben ik toch benieuwd wat de reden was van de afmelding van Alex Janssen (toen nog CDA, nu fractie Doen!).

2. Griffier Ruud Poels na 19.59, fluisterend tegen voorzitter Eric Brouwers: ‘Even vragen naar welk persbericht.’ En zo ging het daarna de hele avond verder: de griffier in een dubbelrol als buikspreker van de voorzitter.

3. Voorzitter Eric Brouwers na 30.13: ‘Jullie zien dat dit niet mijn beroep is, dus het kan zijn dat ik een foutje maak. Mijn steun en toeverlaat, de griffier, helpt mij op dat moment.’ Ik heb altijd respect voor iemand die zich kwetsbaar durft op te stellen. Toch had dit debat een gespreksleider met meer gezag verdiend.

4. Burgemeester Ryan Palmen na 39.32: ‘We hadden dat in samenspraak met de gemeenteraad kunnen en misschien wel moeten doen.’ Het gaat me om dat ‘misschien’. De burgemeester bleef dan wel de hele avond herhalen dat burgemeester en wethouders eerder en steviger aan de bel hadden moeten trekken, maar bleef tegelijkertijd herhalen dat dat een constatering ‘met de kennis van nu’ was. Ook dat ‘misschien’ duidt er niet op dat hij zelf héél erg overtuigd is van zijn eigen falen.

5. Gemeenteraadslid John Jenniskens (CDA) na 48.41: ‘Ik weet dat zal worden ingebracht dat Necker [het bureau dat het rapport heeft opgesteld] niet iedereen heeft kunnen spreken. Maar we weten ook dat Necker heeft aangegeven dat dit met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid hun eindconclusie niet anders had gemaakt.’ Inderdaad werd ‘ingebracht’ dat voormalig wethouder Rudy Tegels niet is geïnterviewd. Dit omdat een meerderheid van het presidium (de gezamenlijke fractievoorzitters die toezagen op het onderzoek) hem niet wilde voorzien van alle stukken. Necker mag dan beweren dat dit aan de conclusies van het rapport weinig zou hebben veranderd, het is ten enenmale onbegrijpelijk dat niet is gesproken met een van de hoofdpersonen uit dit dossier.

6. Wethouder Eric Beurskens (Essentie) na 1.50.02: ‘Het is op z’n minst niet handig dat Californië een postadres, ik zeg met nadruk géén werkplek, in dit huis had.’ In het rapport (blz. 96) staat dat directeur Burghout van Californië BV ‘enige tijd kantoor hield in het gemeentehuis’. Postadres of kantoor, wie spreekt de waarheid? Uren later kwam Imke Emons (BVNL) erop terug. Niemand reageerde. De vraag bleef hangen. Zoals zoveel bleef hangen deze avond.

7. Wethouder Eric Beurskens na 2.16.30: ‘Wat heeft u gedaan als raad?’ Enkele malen probeerde de wethouder op deze manier het balletje terug te kaatsen naar de gemeenteraad. Een zwaktebod: een overgrote raadmeerderheid heeft haar controlefunctie in dit dossier weliswaar jarenlang verwaarloosd, maar de verantwoordelijkheid voor wat er mis is gegaan ligt toch echt in de eerste plaats bij burgemeester en wethouders. Bovendien richtte de wethouder zijn vraag in dit specifieke geval aan de verkeerde partij: de VVD. Die komt namelijk, in de persoon van Yvonne Douven, de eer toe als eerste, heel luid en heel duidelijk in de gemeenteraad kenbaar te hebben gemaakt dat het zaakje stonk. Niemand die toen naar haar wilde luisteren.   

8. Wethouder Eric Beurskens na 2.29.42: ‘Ik kan u verzekeren dat dit college zijn volledige dossier, inclusief de apps, mailverkeer, alles, wat betrekking heeft op Californië ter beschikking heeft gesteld van Necker.’ Dit terwijl Necker vorige week in een besloten vergadering (klik hier) verklaarde dat het geen mail-, telefoon- en whatsappverkeer bij zijn onderzoek heeft betrokken. Waarom niet?

9. Gemeenteraadslid Joep Peeters (VVD) na 3.42.44: ‘Het college heeft naar ons idee verzuimd om adequaat te handelen, maar heeft ook nagelaten om transparant te communiceren naar de gemeenteraad en de burgers. (…) Het heeft op cruciale momenten niet opgetreden tegen mogelijke belangenverstrengeling en lijkt de signalen hierover niet op waarde geschat te hebben. Ook heeft het de verantwoordelijkheid die het heeft om de kwestie adequaat te onderzoeken niet gepakt. Wij vinden dan ook dat het college te traag, te passief en met gebrekkige transparantie heeft gehandeld. Het gebrek aan zelfreflectie en onvermogen om schoon schip te maken, zou daar eventueel ook nog aan toegevoegd kunnen worden. (…) Het college heeft voor ons dan ook tekortgeschoten in een van zijn belangrijkste taken: het waarborgen van de integriteit en het belang van de gemeenschap. (…) We dienen dan ook een motie van wantrouwen in.’ Geen speld tussen te krijgen.

10. Gemeenteraadslid Bram Hendrix (Essentie) na 3.51.16: ‘Onze motie is gericht aan de situatie.’ De gezamenlijke coalitiepartijen dienden aan het eind van de vergadering een motie van treurnis in. De motie was niet gericht aan burgemeester en wethouders of aan de gemeenteraad maar aan ‘de situatie’. Qua slappe hap zijn we wel wat gewend in Horst aan de Maas, maar dit slaat alles. Volgende keer een motie gericht aan het weer, de vogels of de sterren?

11. Gemeenteraadslid Nathalie Rozendaal (Hart voor Horst aan de Maas) na 4.19.20: ‘Heb je de moed om zonder last en ruggespraak jouw waarheid te spreken als onafhankelijk volksvertegenwoordiger, ook als alle mensen die om jou heen staan in jouw fractie iets anders willen of geloven?’ Goeie vraag. Willen degenen die die moed hebben hun vingertje opsteken?  

12. Gemeenteraadslid Peter Lalieu (VVD) na 4.28.13: ‘Wat ik wel weet, is dat dit dossier na vandaag niet dichtgaat. Vroeg of laat zal weer wat nieuws boven water komen.’ Lijkt me inderdaad zo klaar als een klontje.

13. De gemeenteraadsleden Anita Wagenaar (PvdA), Jan Wijnen (PvdA), Jacky Relouw (PvdA), Daphne Spreeuwenberg (D66-GroenLinks), Jos Gubbels (D66-Groen-Links), Maarten Voesten (D66-GroenLinks) en Bert Vrieling (D66-GroenLinks) na 4.24.44: ‘Tegen, tegen, tegen, tegen, tegen, tegen, tegen.’ Net als de beide andere coalitiefracties CDA en Essentie stemden de voltallige fracties van PvdA en D66-GroenLinks tegen de motie van wantrouwen van de oppositiefracties. Zouden ze dat ook hebben gedaan als ze geen coalitiefractie waren geweest?

Intermezzo – Californische gronddeal (4)

‘Het rapport wordt op 4 september a.s. openbaar gemaakt. Dit zal in de ochtend geschieden, zodat ook publiek en andere geïnteresseerden tijdig kennis kunnen nemen van het rapport. Van een situatie waarbij het publiek volstrekt onwetend is voor wat betreft de inhoud, hoeft dan ook geen sprake te zijn.’

Aldus het gemeentebestuur van Horst aan de Maas op 20 augustus. ‘Het rapport’ is het rapport van bureau Necker over de Californiëdeal (klik hier) dat vanavond in een speciale gemeenteraadsvergadering wordt besproken.

Vandaag blijkt wat die vrome praatjes van 20 augustus waard zijn: helemaal niets. Ook twee uur voor het begin van de gemeenteraadsvergadering is het rapport nog altijd niet openbaar gemaakt. Dat publiek en andere geïnteresseerden tijdig kennis zouden kunnen nemen van het rapport blijkt dus lulkoek te zijn geweest.

Een angsthaas is volgens Van Dale een ‘bangerik, bangerik, schijtlaars’. Vanwaar toch dit al jarenlang voortdurende angsthazengedrag? Politiek is niet voor bange mensen.

Intermezzo – Californische gronddeal (3)

Woensdag behandelt de gemeenteraad van Horst aan de Maas een rapport van Bureau Necker over de omstreden gronddeal in glastuinbouwgebied Californië. U weet wel, die deal waarbij Lodewijk Burghout, de directeur van Californië BV, als privépersoon ver beneden de marktprijs grond kocht van zijn eigen werkgever. Het rapport van Necker werd op 3 juli aangeboden aan de gemeenteraadsleden, maar wordt pas woensdag openbaar gemaakt. De gemeente legde op 4 juli uit waarom: ‘Hiermee wordt voorkomen dat in het zomerreces over het rapport in de pers en sociale media al veel meningsvorming ontstaat, waar de raad(sleden)en college(leden) niet op kunnen reageren, omdat de openbare behandeling pas later plaatsvindt.’ 

Met het rapport gebeurde wat altijd gebeurt met zulke rapporten: het werd gelekt naar de pers. Gisteren citeerde De Limburger eruit. Logisch gevolg: toch meteen voortijdige meningsvorming in de sociale media en nu ook op Horst-sweet-Horst.

Eerst over die geheimhouding: waarom is het zo erg als er meningsvorming ontstaat in pers en sociale media? In het geval Californië komt alle eer toe aan pers en sociale media. Zonder hun feitenonderzoek en meningsvorming zou het nooit tot een onderzoek zijn gekomen. De gemeenteraad zou ook dankbaar moeten zijn voor reacties in pers en sociale media op het rapport. Die zouden de raad juist kunnen helpen bij zijn eigen meningsvorming. En dat raadsleden en collegeleden niet zouden kunnen reageren blijkt onzin te zijn: burgemeester Ryan Palmen veegde gisteren al zijn straatje schoon in De Limburger.

Aan de Californië-deal kleven juridische en morele aspecten. Over de juridische aspecten schrijft De Limburger: ‘Volgens het Necker-rapport is de vergunningverlening volgens de regels gegaan en hebben ambtenaren en politici niks fout gedaan.’ Journalist Rob Cox noemt dat ‘een matige conclusie’ omdat iedereen op het gemeentehuis zich in allerlei bochten wrong om vergunningen te regelen voor Burghout. Zit iets in lijkt me, maar als we voor het gemak toch even aannemen dat Necker gelijk heeft, resteren de morele aspecten.

Dat een bedrijf ver onder de prijs grond verkoopt aan zijn eigen directeur is op zich al verwerpelijk, maar wat het tot een niet te verteren zaak maakt is dat overheden, waaronder de gemeente Horst aan de Maas, indirect aandeelhouder zijn van dat bedrijf. Volgens De Limburger zegt Burghout in het rapport: ‘Sinds 2019 wist iedereen dat ik achter de plannen zat.’ Iedereen? Volgens burgemeester Palmen drong dit besef pas in mei 2021 door op het gemeentehuis. Zelfs als dit zo is, blijft de vraag waarom het gemeentebestuur ook daarna de rode loper voor Burghout bleef uitleggen en waarom het de gemeenteraad niet meteen op de hoogte bracht. Omdat het de integriteitsverdenking niet rond had, volgens burgemeester Palmen. Dat kan zo zijn, maar niets stond het gemeentebestuur in de weg om de deal in het openbaar als laakbaar te kwalificeren en om de rode loper in te ruilen voor een spijkerbed. Dit gebeurde niet. In plaats daarvan bleef het gemeentebestuur maar halfslachtig handelen en de gemeenteraad afschepen.  

Dat het morele kompas van het gemeentebestuur in elk geval in deze zaak niet functioneerde, is hoogst verontrustend. Her en der wordt de verwachting uitgesproken dat woensdag koppen gaan rollen. Die verwachting heb ik zelf niet. Zelfreinigend vermogen ontbreekt in de Horster politiek. En het is de gemeenteraad die de koppen zou moeten laten rollen, maar een grote raadsmeerderheid heeft in deze zaak vanaf het begin alles voor zoete koek geslikt. Het zou daarom ongeloofwaardig zijn als de raad nu ineens wel een hoge toon zou aanslaan.

Intermezzo – Schume

Graaiend in de grabbelton die dialect heet, stuitte ik een dezer dagen op het werkwoord schume. Als de zomer op z’n laatste benen loopt, breken namelijk de hoogtijdagen van het schume aan. Althans voor mijn gevoel en althans vroeger.

Beeld dat onmogelijk uit mijn geheugen is te griffen: appels schume eind jaren zeventig uit de grote boomgaard aan de Vliegert, in het buitengebied van Castenray. Veel bedreven bezigheid door uit Horst en omstreken afkomstige leerlingen van Boschveldcollege en Jeruzalem in de eerste weken na de grote vakantie. Maar niet door mij. Waarom niet? Lafjes zou ik kunnen zeggen dat de smaak van het aldaar geteelde ras appels me niet aanstond. Of dat mijn vaste route van en naar Boschveld via de destijds nog onverharde Oosterbosweg verliep. Maar het eerlijke antwoord is dat ik te braaf was om appels te schume.    

Schume is een woord dat voorkomt in de dialectwoordenboeken van zowel Horst (schume) als Meerlo-Wanssum (schümme) als Sevenum (schûme) als Venray (schume). Betekenis? ‘Kleine diefstal’ volgens het Venrays woordenboek. Het dialekt van de gemeente Meerlo-Wanssum zegt ‘stelen op kleine schaal, b.v. appels en kersen door jongens’. Zou best eens kunnen kloppen dat vooral jongens zich eraan bezondigen. ‘Stelen’ of ‘diefstal’, zoals al die woordenboeken zeggen, zal het volgens de letter der wet ongetwijfeld zijn. Toch zie ik schume eerder als een sport om te ontkomen aan de grijpgrage handen van de eigenaar van de fruitbomen. Om het fruit zelf is het de schumers veel minder te doen, vermoed ik. Beschouw het als een vorm van baldadigheid, iets dat irritant kan zijn maar waar je verder niet al te dramatisch over moet doen.

Wordt er tegenwoordig nog geschuumd? Weinig, naar mijn idee. Wordt er tegenwoordig nog illegaal fruit geplukt in boomgaarden? Evenveel als vroeger lijkt me. Wat is dan het verschil? Dat het werkwoord schume – ‘schuimen’ is trouwens het Nederlandse equivalent – vandaag de dag nauwelijks nog wordt gebruikt. Is dat jammer? Ja, in mijn ogen is de teloorgang van het dialect een verarming, het dialect is een factor die mede onze identiteit bepaalt. Maar soms gaan dingen zoals ze gaan. Tegen bepaalde ontwikkelingen is het nagenoeg onmogelijk weerstand te bieden. Ik vrees dat dat ook voor het dialect geldt, alle subsidies en speciale stimuleringsprogramma’s ten spijt. De verarming van het dialect zal in steeds hoger tempo voortgaan totdat het over enkele generaties is verworden tot folklore.

Wie nog wil gaan schume kan daar maar beter niet te lang meer mee wachten.  

(Dit stukje verscheen gisteren ook in Via Horst-Venray)

Intermezzo – Pompstation Lottum (3)

Vanochtend bij het ontbijt lees ik op Horst Online dat het pompgebouw van het in Lottum gelegen waterpompstation over twee jaar wordt gesloopt (klik hier). Hoewel dit bericht er al een hele tijd zat aan te komen, verslik ik me toch bijna in m’n bammetje. Eenmaal bekomen van de eerste schrik dringt tot me door: over twee jaar! Dat betekent dat er nog zo’n zevenhonderd dagen resten om de sloop van dit iconische gebouw te voorkomen!

Het pompstation aan de Broekhuizerweg moet omstreeks 1965 in gebruik zijn genomen. Dat maakt het pompstation en mij tot leeftijdgenoten. Gedurende mijn hele leven ben ik het regelmatig gepasseerd. Onbegrijpelijkerwijs duurde het tot mei 2015 voordat ik het echt ontdekte. Ik wijdde er destijds twee stukjes aan (klik hier en hier).

Een ‘fantastisch gebouw’ noemde ik het. En ik verwoordde wat me aansprak in het gebouw, of beter gezegd het ensemble van gebouwen (het pompstation is namelijk meer dan het pompgebouw): ‘In de eerste plaats die grotendeels glazen voorgevel van het hoofdgebouw met zijn strakke ritme, die het de allure van een grootstedelijke flat verleent. Jammer dat alleen de derde horizontale rij ramen van boven daadwerkelijk een inkijkje biedt. Alle overige ramen zijn voorzien van een melkachtig glas. Kan onmogelijk de bedoeling zijn, lijkt me. In mijn herinnering was het vroeger ook anders.’

Wat me nog meer aansprak? ‘De hermetische, rode bakstenen achtergevel van het hoofdgebouw, een verschil van dag en nacht met de voorgevel. Achter: ongenaakbaar en streng; voor: open en uitnodigend. Ook mooi: de stilistische eenheid tussen hoofdgebouw en bijgebouwen. En laat ik vooral ook de architectonische detaillering en de beplanting niet vergeten. Aan alles valt af te lezen dat dit complex uiterst zorgvuldig is vormgegeven en dat bij de bouw niet op een gulden meer of minder hoefde te worden gekeken.’

Het pompstation is een van de elf gebouwen in de gemeente Horst Horst aan de Maas die staan vermeld in het uit 2000 daterende Architectuur in Noord- en Midden-Limburg 1900-2000: ‘Het pompstation, waarvan de architect niet is te achterhalen, kenmerkt zich door een rijke zoniet overdadige detaillering. Het is een poging om dit utilitaire gebouw omzichtig in te bedden in de omgeving.’

Dat het bericht van de sloop eraan zat te komen, werd me in november van het afgelopen jaar duidelijk. Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) destijds op haar website: ‘Ondanks dat het pompstation enkele keren is gerenoveerd, zijn het gebouw en de winputten aan vervanging dan wel renovatie toe. WML gaat fasegewijs nieuwe winputten boren, een deel van de installatie renoveren en op hetzelfde terrein een nieuw pompstation bouwen.’

Het pompstation in Lottum is het zoveelste prominente gebouw in Horst aan de Maas uit de wederopbouwperiode dat verloren dreigt te gaan. Je kunt niet alles bewaren. Maar de veronachtzaming van architectuur uit de eerste naoorlogse decennia neemt geleidelijk wel buitensporig rigoureuze vormen aan. Als de gemeente Horst aan de Maas nu eindelijk eens serieus werk gaat maken van inventarisatie en behoud van wederopbouwarchitectuur is er misschien nog hoop voor het pompgebouw in Lottum.