Intermezzo – Griendtsveen een stervend dorp? (8)

Jet Jansen schreef in 1949 een bijzondere scriptie over Griendtsveen. Vandaag de laatste aflevering in een serie van acht over deze scriptie: over de toekomstperspectieven die Jet schetst voor Griendtsveen. Klik hier, hier, hier, hier, hier, hier en hier voor de eerdere afleveringen.

‘Wat moet er gebeuren dat het dorpje niet zo bloedeloos blijft’, zo vraagt Jet zich af in het slothoofdstuk van haar scriptie. Industrialisatie serveert ze af als een irreële optie. Verdere ontginning van de Peel ziet ze wel als een serieuze mogelijkheid:

‘In een land waar de jonge boeren geen grond hebben om een boerderij te beginnen en emigreren, waardoor de beste en ondernemendste krachten Nederland verlaten, is het niet verantwoord, dat er vlakbij een groot stuk woeste grond ligt, waarop een aantal jonge boeren uit de eigen streek, die de grond kennen, en weten hoe zij ze moeten bewerken en wat er uit gehaald kan worden, een onzekere toekomst tegemoet gaan.’

De Maatschappij Griendtsveen had op dat moment nog ruim driehonderd hectare onontgonnen grond in bezit. Maar de kosten van ontginning wogen voor de Maatschappij niet op tegen de baten. Jet:

‘Een ontginning zou eigenlijk alleen door een overheidslichaam ter hand genomen kunnen worden, die het werk in het algemeen belang uitvoert, want het vraagt een te groot kapitaal, dat op een te lange termijn uitgezet moet worden om voor een particulier uitvoerbaar genoemd te kunnen worden.’

Maar Jet acht de kans niet groot dat de Maatschappij bereid zou zijn haar onontgonnen gronden te verkopen, ‘want dan geeft zij het heft uit handen en is haar tijd van alleenheerschappij voorbij’. Ze hekelt overigens ook het feit dat de de Maatschappij haar onontgonnen gronden gebruikt als ‘duurzaam beleggingsobject’.

Geen industrialisatie en grootschalige nieuwe ontginningen dus. Wat dan wel? Jet gelooft vooral in het ‘opvoeren van het lokaal patriottisme’: jongeren die in de stad gaan studeren en daarna terugkeren naar Griendtsveen om er een dorpsgemeenschap op te bouwen ‘waar ze trots op willen zijn en die ze verder willen brengen’. Dat is op dat moment volgens Jet niet het geval: de eigen bevolking heeft geen goed woord over voor Griendtsveen. 

Jet sluit dit hoofdstuk schuldbewust af met de erkenning dat haar toekomstperspectieven voor Griendtsveen ‘zeer onvolledig en onvoldoende uitgewerkt zijn’. Dat mag zo zijn, in elk geval haar vermoeden dat industrialisatie en nieuwe ontginningen niet of moeilijk te realiseren zouden zijn, is juist gebleken.   

Intermezzo – Tongerloseweg

Tongerloseweg
Tongeloseweg
Tongelseweg
Tongelsweg
Tongelweg
Tongeweg
Tongweg
Tonweg
Toweg
Tweg
weg
wg
g

Intermezzo – Molenpark

Vorige week berichtte De Limburger dat de oplevering van de nieuwe school (het vreselijke woord ‘kindcentrum’ wil maar niet uit mijn toetsenbord vloeien) in de Horster wijk De Afhang vertraging dreigt op te lopen omdat het gebouw nog niet op het stroomnet is aangesloten. Dit zou volgens de gemeente Horst aan de Maas ook tot vertraging leiden bij de herontwikkeling van het gebied rondom de huidige Weisterbeekschool.

Inmiddels heeft netbeheerder Enexis laten weten dat de gemeente niet bang hoeft te zijn voor bouwvertraging. Resteert de vraag wat er gaat gebeuren met het gebied tussen Jacob Merlostraat, Molenstraat en Schoolstraat als de Weisterbeekschool eenmaal is verkast naar De Afhang. Naar mijn beste weten is die vraag nog niet beantwoord. Wel ligt er het uit januari van dit jaar daterende onderzoek Toekomstperspectief Horst-West (klik hier), uitgevoerd in opdracht van het Atelier Rijksbouwmeester, in samenwerking met de gemeente en Wonen Limburg.

Dit onderzoek zegt over het gebied rondom de Weisterbeekschool:

‘Deze locatie biedt veel kansen voor het aanhechten van het centrum met west, voor het creëren van een groene ruimte, het ontsluiten van (wandel-)routes naar de wijken toe en het toevoegen van een alternatief woonprogramma waar in de rest van de gemeente behoefte aan is.’

Concreet betekent dit de bouw van enkele tientallen woningen voor ouderen en starters, het minimaliseren van het aantal parkeerplaatsen en ‘een significant percentage publiek toegankelijk groen’. Dit laatste houdt in dat minstens de helft van het gebied onverhard en onbebouwd dient te blijven en dertig procent een bladerdek krijgt.

Dat klinkt gelukkig heel anders dan ‘volplempen met appartementencomplexen voorzien van een winkelplint’. Maar het kan nog aanzienlijk revolutionairder én goedkoper: het héle gebied onbebouwd en onverhard laten. Het zou eeuwig zonde zijn om deze unieke kans om het steenrijke en groenarme centrum van Horst significant te vergroenen voorbij te laten gaan. Maak er gewoon een dorpspark van, een groene oase van rust waar het onder een dicht bladerdak aangenaam verpozen is.

Een naam verzinnen voor dit dorpspark hoeft ook al niet veel hoofdbrekens te kosten: Molenpark of Beuijssenpark. In de noordoostelijke hoek van dit gebied lag immers vanaf 1849 de beeldbepalende molen van de familie Beuijssen, die werd uitgerust met de allereerste stoommachine in heel Noord-Limburg.

Zo eenvoudig kan het allemaal zijn. Of laat er anders gewoon eens een burgerberaad op los.

(Dit stukje verscheen afgelopen week in iets andere vorm ook in Via Horst-Venray)

Trapveldjesvoetballers (17)

Ontvallen aan het legioen der trapveldjesvoetballers: Mohammad Bahjat Al-Hallaq, Al-Rihiya, Hebron, Westelijke Jordaanoever, overleden 16 oktober 2025, 11 jaar

Vooral niet vergeten: de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Gistermorgen was de 11-jarige Mohammad Bahjat Al-Hallaq met vriendjes uit zijn klas aan het voetballen op het schoolplein van de middelbare meisjesschool in zijn woonplaats Al-Rihiya (enkele kilometers ten zuiden van Hebron), toen Israëlische troepen het vuur openden. Mohammad werd geraakt door een kogel die zijn bekken doorboorde. Hij werd in kritieke toestand overgebracht naar een nabijgelegen ziekenhuis, waar hij later op de dag overleed aan zijn verwondingen. Een van de vriendjes van Mohammad werd eveneens in zijn bekken geraakt en in kritieke toestand afgevoerd naar een ziekenhuis.

Mensenrechtenorganisaties hebben het Israëlische geweld tegen onschuldige burgers, en met name kinderen, regelmatig gekwalificeerd als mensenrechtenschendingen en strijdig met het Verdrag inzake de rechten van het kind. Een dag voor de moord op Mohammad had het Israëlische leger in Nablus al een aantal Palestijnse jongeren gearresteerd. In Qabatiya, ten zuiden van Jenin, werd gisteravond de 20-jarige Mahdi Ahmad Kmeil doodgeschoten toen Israëlische troepen het vuur op hem openden.

Overal ter wereld zijn trapveldjes. Nergens ter wereld komen zoveel trapveldjesvoetballers om het leven als in Gaza en op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Ter nagedachtenis aan hen deze serie. Die opent telkens met een foto van een trapveldje in Horst aan de Maas, waar trapveldjesvoetballers gelukkig weinig te vrezen hebben. Ditmaal een foto van het trapveldje tussen Noordsingel en Rubensplein in Horst. Klik hier voor de voornaamste bron voor dit stukje.

Intermezzo – Horizonvervuiling

Knibbel knabbel knelt
wie knabbelt er aan ons Meterikseveld?

Lees mee op de website van projectontwikkelaar Van de Klok (klik hier voor het volledige bericht) en huiver:

‘Op 1 oktober hebben Wonen Limburg en Van de Klok een intentieovereenkomst ondertekend voor de gezamenlijke ontwikkeling van een nieuwe woonwijk aan de Molengatweg en de Meterikseweg in Horst. Met dit document spreken beide partijen de intentie uit om samen de haalbaarheid van de ontwikkeling van circa 225 woningen verder te onderzoeken. (…) Het plangebied beslaat circa 8 hectare en is in eigendom van Van de Klok. De komende periode worden de mogelijkheden voor de locatie verder in kaart gebracht, in nauw overleg met de gemeente Horst aan de Maas. (…) De uitkomsten van het haalbaarheidsonderzoek en de besluitvorming door de gemeente bepalen het verdere vervolg. Als alle procedures succesvol zijn doorlopen, zou naar verwachting rond 2030 de bouw van de eerste fase kunnen starten.’

De beoogde woonwijk aan de Molengatweg en Meterikseweg is onderdeel van het Meterikseveld. Dit eeuwenoud akkerbouwcomplex strekt zich uit van de Bergsteeg in Meterik tot de Molengatweg in Horst. De klassieke driedeling van het Noord-Limburgse landschap in weiland, akkerland en onbebouwde, ‘woeste’ gronden is hier zonder al te veel moeite nog leesbaar: weiland langs de Kabroekse Beek, bouwland op het Meterikseveld, ten noorden daarvan de in de negentiende en twintigste eeuw ontgonnen woeste gronden, boerderijen in de overgangszones.

Op de ruim tweehonderd jaar oude Tranchotkaart is goed te zien dat het immense aaneengesloten akkerbouwgebied oorspronkelijk bijna tot aan de huidige Venrayseweg reikte.

Met de ontwikkeling van de Norbertuswijk in de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog werd een flinke hap uit het oostelijk deel van het Meterikseveld (daar deels Molenveld geheten) genomen. Aan de westzijde deed de recente ontwikkeling van het woningbouwgebied Meteriks Veld afbreuk aan het gebied. En nu dreigt dus een nieuwe aantasting.   

Natuurlijk, er moet worden gebouwd. Maar waarom uitgerekend hier? Waar je hemel en aarde nog kunt zien samenkomen. Waar het landschap nog leesbaar is. Waar de wortels van ons (agrarisch) bestaan liggen. Waar de horizon nog amper is vervuild. Waar het verleden tastbaar is. Waarom uitgerekend hier?

‘Ach, het Meterikseveld is zó groot, daar kan wel een stukje vanaf’, zou je kunnen zeggen. Maar dat werd bij de ontwikkeling van de Norbertuswijk en het Meterikse Veld ongetwijfeld ook gezegd. Elke afkalving wordt op die manier een vrijbrief voor de volgende afkalving. Totdat er uiteindelijk een postzegel resteert.

Knibbel knabbel knelt
handen af van ons Meterikseveld!

Stinkende beerput – Californië

De stinkende beerput Californië: ik zou er het zoveelste beargumenteerde vlammende betoog over kunnen schrijven, maar uiteindelijk wast toch iedere betrokkene zijn/haar handen in onschuld en is er niemand die zijn/haar verantwoordelijkheid neemt. Bovendien zegt één foto soms meer dan duizend woorden, hoe vlammend ook.

Intermezzo – Automatiek

Heb je eenmaal Werelddierendag gehad, dan daagt het besef dat Nationale Krokettendag niet meer ver weg is. Vandaag, 9 oktober, is die grote dag! Wie hier vanwege dat heuglijk feit een ode aan de kroket verwacht, kan nu beter stoppen met lezen. Een heel groot krokettenliefhebber is aan mij namelijk niet verloren gegaan. De occasionele vleeskroket heeft na mijn vegetarische omwenteling plaatsgemaakt voor de occasionele groentekroket – goed te hebben, maar er zijn grotere lekkernijen.

Wat Nationale Krokettendag vooral bij mij teweegbrengt, zijn gedachten over de automatiek. Van Dale: ‘Automatiek – toestel of hal voor verkoop per automaat, vooral van eetwaren.’ ‘En dan vooral van snacks’, zou ik daaraan willen toevoegen.

Jaren zeventigherinnering: zaterdag was de vaste frietdag, Joosten (‘Joëste’) aan de Jacob Merlostraat in Horst de vaste frituur. Je kwam binnen in een kale ruimte, met achterin links een flipperkast. In de rechterzijmuur was een opening uitgespaard om de bestelling te plaatsen en in ontvangst te nemen. Rechts naast die opening de automatiek, een gesloten wand met naar schatting vijf keer acht glazen deurtjes, van elkaar gescheiden door zilvergrijze omlijstingen, waarachter de opgewarmde snacks voor de snelle hap je toelachten. Inworp? Twee kwartjes misschien?

Anno 2025 is het aanzien van Jacob Merlostraat 8 nauwelijks veranderd in vergelijking met vijftig jaar geleden. Aan het nu geblindeerde raam kon je destijds ijs kopen. Rechts daarnaast de toenmalige lunchroom.

De oprit naar een garage, links van het geblindeerde raam, moet toen de overdekte kale ruimte zijn geweest met de flipperkast en de automatiek. De automatiek bevond zich in de nu grijze zijgevel.   

Wikipedia:

‘De automatiek is al aan het begin van de 20e eeuw ontstaan, vermoedelijk in Duitsland. Van hier uit waaide het idee al snel over naar andere landen. In deze periode kwam het voedsel nog echt opgediend uit de automatiek, dus op een bord en een dienblad. Dranken werden in een glas geserveerd. De automatiek groeide in de jaren '50 uit tot een populaire voorziening, met name van de opgeschoten arbeidersjeugd, die voor het eerst iets te besteden had. De broodjes maakten plaats voor patates frites en snacks. Na de jaren zestig verminderde de populariteit van de automatiek in de meeste landen, en uiteindelijk verdween ze uit het straatbeeld. Behalve in Nederland: hier is de automatiek onverminderd populair.’

Wat de vraagt oproept of de automatiek ook in Horst aan de Maas nog ergens het straatbeeld opsiert. Verscheen de automatiek überhaupt wel ooit ergens in het straatbeeld van Horst aan de Maas?

Intermezzo – Stedelijke allure

Op 30 april 1958 werd Jan Koenraad Geurts geïnstalleerd als burgemeester van de gemeente Horst. Een dag later deed het Dagblad voor Noord-Limburg uitvoerig verslag van die installatie. Citaat:

‘Een mooie gemeente maar niet zonder zorgen. De burgemeesters van de veelal kleine en landelijke gemeenten in Midden-Limburg, die in grote getale waren opgekomen om deze bijzondere dag in het leven van burgemeester Geurts, hun vroegere ambtsgenoot te Montfort, bij te wonen, geraakten er wat van onder de indruk. “Bepaald stedelijke allure”, hoorden wij een burgervader tegen ’n andere edelachtbare heer uit het Middenlimburgse zeggen, daarbij doelend op de forse dimensies van de moderne St.-Lambertuskerk, op het straatbeeld van Horst-centrum en op de verkeerszuilen langs het Lambertusplein.’

‘Bepaald stedelijke allure’! Toe maar! Compliment! Vooruitgangsgeloof! Deed ons glimmen van trots! En dan betrok die burgervader niet eens de design lantaarnpalen en de modernistische bloembakken in zijn loftuiting. En nu? Nu zou de goegemeente glimmen van trots als een burgervader van een Midden-Limburgse gemeente zou concluderen dat Horst zijn dorpse karakter heeft behouden. The times they are a-changin.

(Overigens zou ongetwijfeld elke burgervader of -moeder zijn of haar afschuw uitspreken over de onverlaat die het nodig vond de ongetwijfeld waardeloze postzegel uit deze ansichtkaart te knippen)

Intermezzo – Trek de rode lijn

Twee weken geleden besprak de gemeenteraad van Horst aan de Maas in navolging van veel andere gemeenten een motie waarin het kabinet werd opgeroepen zich actief in te zetten tégen genocide en vóór een vreedzame oplossing voor de oorlog in Gaza. De motie werd verworpen omdat partijen met namen als Doen, Volkspartij voor Vrijheid en Democratie en Vur iederien tegenstemden. Hun voornaamste argument: ‘Wij gaan hier als gemeenteraad niet over.’

Inderdaad is het niet gebruikelijk dat een gemeenteraad zich uitspreekt over internationale kwesties. Maar nood breekt wet, er zijn argumenten genoeg om dat in dit geval wél te doen. Deze vier bijvoorbeeld:

1. Het kabinet heeft de verantwoordelijkheid zich uit te spreken tegen schendingen van mensenrechten en misdaden tegen de menselijkheid. Verzaakt het hierin, zoals nu, dan kan het geen kwaad als gemeenteraden het kabinet aan deze plicht herinneren. Hoe meer gemeenteraden dit doen, hoe moeilijker het kabinet dit signaal kan negeren.  

2. De oorlog in Gaza beroert de gemoederen ook in Horst aan de Maas hevig. Er zijn emoties en zorgen, niet in het minst bij inwoners met familie in Israël of de Palestijnse gebieden. Hun veiligheid en welzijn is in het geding. Gemeenteraadsleden zijn gekozen om de belangen van inwoners te vertegenwoordigen. De motie geeft deze signalen uit Horst aan de Maas door aan het kabinet. 

3. Een aangenomen motie in de gemeenteraad van Horst aan de Maas stopt de oorlog in Gaza niet. Hetzelfde geldt voor een aangenomen motie in de Tweede Kamer. En voor aangenomen resoluties in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Moeten die dan allemaal achterwege worden gelaten? Nee, het is de morele plicht van elke volksvertegenwoordiger om alles te doen wat in haar of zijn macht ligt om zich uit te spreken tegen schendingen van mensenrechten.

4. Wat in Gaza gebeurt is een flagrante schending van de internationale rechtsorde. Hier niet tegen optreden is eveneens een schending van de internationale rechtsorde. Ook hiervoor geldt: als het kabinet er niet tegen ageert, moeten gemeenteraden dat maar doen. Al is het maar om geen nationale precedenten te scheppen als het om de rechtsorde gaat. Dit laatste is een reële bedreiging, gezien bijvoorbeeld recente uitspraken van Horster gemeenteraadsleden over de rechtspraak in Nederland en over rechters die hun eigen regels maken.

Hoe dan ook: de motie werd verworpen. Daarop hebben de indieners, D66-GroenLinks, Perspectief Horst aan de Maasen PvdA, een brief opgesteld waarin ze het kabinet sommeren om ‘krachtiger en menswaardiger’ op te treden tegen de genocide in Gaza. Ze roepen de inwoners van Horst aan de Maas op deze brief te ondertekenen om zo de druk op het kabinet op te voeren. De brief kun je hier lezen. En ondertekenen. Ik zou zeggen: doen!